Revoluziun da november
From Wikipedia, the free encyclopedia
La Revoluziun da november 1918/19 ha chaschunà en la fasa finala da l’Emprima Guerra mundiala in midament da l’Imperi tudestg d’ina monarchia constituziunala ad ina republica parlamentar-democratica.
Las chaschuns pli profundas da la revoluziun èn da chattar en las tensiuns socialas en l’Imperi, en sia structura predemocratica ed en l’incapacitad da sias elitas pussantas da promover refurmas. L’impuls direct è stà la decisiun da la direcziun da la marina da trametter la flotta da guerra en in’ultima battaglia cunter la Royal Navy da la Gronda Britannia, e quai en vista a la sconfitta segira da la Germania. La revolta d’intginas equipas cunter quest plan e la revolta da mariners a Kiel èn s’unidas entaifer paucs dis ad ina revoluziun che cumpigliava tut l’Imperi. Ils 9 da november 1918 ha quest moviment chaschunà la proclamaziun da la republica e pauc pli tard l’abdicaziun da l’imperatur Wilhelm II e da tut ils auters prinzis federals.
Ulteriuras finamiras socialistas n’han betg pudì vegnir realisadas pervia da la resistenza da l’elita da l’SPD. Ord tema d’ina guerra civila n’ha ella – sco er las autras partidas burgaisas – betg vulì privar las veglias elitas imperialas da tut la pussanza, mabain conciliar quellas cun las novas cundiziuns democraticas. Perquai è la SPD entrada en ina coaliziun cun la direcziun d’armada suprema ed ha laschà abatter violentamain l’uschenumnada Revolta da Spartacus. La terminaziun formala da la revoluziun ha gì lieu ils 11 d’avust 1919 cun la proclamaziun da la nova constituziun da Weimar.