Кымыс

Кымыс диэн биэ үүтүн көөнньөрөн оҥоһуллубут утах. Кымыс көс культуралаах омуктар (сахалар, башкорттар, казахтар, кыргызтар, монголлар) төрүт утахтара буолар.

Кымыс.

Саамал кымыс — саҥа көөнньөрүллүбүт ньулуун кымыс^[1]. Кыдьымахтаах кымыс — уулбут арыы кутуллубут кымыһа^[2].

Састааба уонна уратыта

Көөнньөрүллүбүт кымыска белок иҥэримтиэ буолар, үүт саахара - үүт кислотатыгар, этиловай испииргэ уонна араас ароматическай эттиктэргэ кубулуйар, Ол иһин иҥэмтэлээх буолан тахсар, амтана уонна сыта тупсуйар.

Үксүгэр кымыска 0,2 %тан 2,5 %ҥҥа дылы этиловай испиирдээх буолар. Кислотноһа: 60-120 °Т.

Битэмииннэр	Кымыска баара мкг/л
Тиамин(B1)	203,4
Рибофлавин(B2)	375,0
B12	2,1
Пантотеновая кислота	2010,0
Фолиевая кислота	265,0
Биотин	1,2
Витамин С	93,2

Кымыһы биэ үүтүн үүт бактерияларын уонна доруоһаларын кытты көөнньөрүллэр, оннук оҥордоххо С уонна В битэмииннэр группалара тахсаллар, уонна углекислота үөскүүр, кымыска шипучай утах амтанын биэрэр. Ол микроорганизмнар үлэлээбиттэрин кэнниттэн кымыс белоктара ууга булкатыллан сылдьаллар, онтон суураллыбатах белоктар көппөх буолаллар. Кымыс микрогранизмнар үлэлэрин кэнниттэн антибиотиктардаах буолаллар, уонна олус иҥимтиэ буолан тахсар. Алкоголь, углекислота уонна молочнай кислота баар буолан ас буһарыыны искэ тупсарар. Кымыһынан эмптээһин сорох сэллик формаларын эмтииригэр туттуллар, ону тэҥэ аппетит суох буоллаҕына, анемияҕа уонна ис микрофлоратын көннөроргө туттуллар.

Аныгы бириэмэҕэ оҥорон таһаарыыта уонна туһаныыта

Билигин кымыһы Казахстаанҥа, Монголияҕа, Киргизияҕа уонна Россия сорох регионнарыгар оҥоһуллар.

Россияҕа кымыһы Башкирияҕа, Ростов, Тверь, Ярославль уобаластарыгар, Марий Эл, Алтай, Саха республикаларыгар оҥоһуллар. Башкирия Россия кымыһын оҥорон таһаарыытыгар лидер буолар, онно 63% тахсар.^[3].

Ону тэҥэ Башкирияҕа кымыс оҥорооччуларын куонкурса ыытыллар.^[4].