Уэльс

Уэльс (уэл. Cymru; ааҥ. Wales) — Улуу Британия холбоһуктаах чааһа. Уэльс Улуу Британия соҕуруу-арҕаа чааһыгар турар. Илин өттүттэн Ааҥылыйа, соҕуруу өттүнэн Бристоль хомото, арҕаа өттүнэн Ытык Георг силбэһиитэ, хоту өттүнэн Ирлаан байҕала.

Уэльс былааҕа.

Устуоруйа

Дьон аныгы Уэльс сиригэр муустаах период бүтүүтүгэр кэлбитэ. Риим култууратын кэмигэр, сорох бритт биистэр Уэльс сиригэр олохсуйбут этилэр. IV үйэҕэ,Риим тутуллуутун кэмигэр, Уэльс христианствоны ылыммыта.

1066-с сылга, Нормандия Ааҥылыйаҕа саба түспүтүн кэннэ, Уэльс хоруоллуктарын илиҥҥи кэккэлэһэр дойдулар сабыдыаллаабыттара. Вильгельм I Сыһытааччы, күүстээх феодал тутулуктарын олохтоон, уэльстары сабыдыаллыы сатаабыта. Ол эрээри XVI үйэҕэ диэри тутулуга суох этилэр.

Уэльс Ааҥылыйа састаабыгар киирэн баран былыргы бэрээдэк уонна үгэстэр алдьанан саҥалаабыттара. Элбэх уэльс дворяннара ааҥыл култууратын ылан саҥалаабыттара, элбэх уэльс дьоно Лондоҥҥа уонна атын Ааҥылыйа куораттарыгар көһөн барбыттара. Ааҥыл тыла уэльс тылын судаарыстыба дьыалаларыгар уонна суукка солбуйбута.

Бырамыысылынас улаатара үлэһиттэр хамсааһыннарын төрүттэммитин салтаан сибээстииллэр. Ол кэмҥэ өссө соҕуруу Уэльска нэһилиэнньэ улаатар этэ. Ол кэмҥэ национализм санаалара уэльстарга улаатар этэ, дьон уэльс култууратыгар уонна устуоруйатыгар интириһиргиир саҥалаабыттара.

XX-XXI үйэлэр икки ардынааҕы Уэльс автономия быраабтара улаатар этилэр. 1993 сылга, Уэльс сиригэр уэльс тыла уонна ааҥыл тыла тэҥ стаатустаах буолбуттара. Ол кэмҥэ Уэльс автономияны ылыммыта.

География

Уэльс Улуу Британия арыы арҕаатыгар турар. Дойду иэнэ — 20 779 км². Уэльс илиҥҥэ Ааҥылыйаны кытта холбонор, атын үс өттүттэн ууну кытта кэккэлэһэр. Рельева үксүн хайалаах, саамай элбэх хайа Уэльс ортотугар уонна хотутугар баар. Саамай үрдүк хайа — Сноудон (байҕал үрдүнэн 1085 м.).

Нэһилиэнньэ үксүн Уэльс соҕуруу чааһыгар олорор, итиннэ саамай улахан куораттар бааллар уонна киин куорат — Кардифф.

Клиимат

Уэльс атлантика далайыгар тыалларыгар аһаҕас, ол иһин клиимата үксүн далай^[1].

Олохтоохторо

Уэльстар

Олохтоохтор ахсааннара

1971	2001[2]	2011[3]	2012
▲ 2 731 204	▲ 2 903 085	▲ 3 063 456	▲ 3 074 067
2016	2022
▲ 3 113 000	▲ 3 131 640

Сүрүн Уэльс норуоттара — уэльстар уонна ааҥыллар. Сүрүн Уэльс тыллара — Уэльс тыла уонна Ааҥыл тыла.

Спорт

Уэльс национальнай спорда — регби уонна Уэльс олохтоохторугар сүрдээх улахан суолтаны оонньуур. Уэльс регби комаандалара национальнай уонна аан дойдутааҕы күрэхтэргэ оонньуулар.

Уэльска өссө улахан суолтаны буутбал оонньуур. Уэльс буутбал хомуһулуннуллубут хамаандата UEFA күрэхтэригэр оонньуур.