Широких Алексей Дмитриевич

Широких Алексей Дмитриевич — саха интэлигиэнэ уонна либэрээлэ, Күлүмнүүр өйөөччүтэ, Саха АССР юстициятын бастакы наркома, САССР Толоруулаах киин кэмитиэтин (ЯЦИК) бэрэстээтэлин солбуйааччыта.

1884 сыллаахха олунньу 2 (14) күнүгэр Дьокуускай уокуругун Арҕаа Хаҥалас улууһугар Хахсык диэн сиргэ Дмитрий Николаевич уонна Анна Егоровна Широкихтар дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүтэ. Ыал орто баайыылаах этэ, сороҕор орто баай диэн суруйаллар. Аҕата Дмитрий Николаевич (1853 сыллааҕы төрүөх) инороднай бырааба суруксута этэ. Аҕатын аҕата Николай Семенович Широких (1825 сыллааҕы төрүөх) Дьокуускайга үөрэммит үөрэхтээх киһи эбит, Хахсык нэһилиэгэр суруксут (письмоводитель). Төрүттэрэ да биллэр-көстөр дьон эбит.

Кыра Алексей сэттэ сааһыгар биир кылаастаах тыа приходун училищетыгар үөрэнэ киирбит (онно үс сыл босхо үөрэтэллэрэ)^[1].

1894 сыл атырдьах ыйыгар уон сааһыгар Дьокуускай реальнай училищетын бэлэмнэнэнр кылааһыгар киирбит. Аҕата үөрэххэ киирэригэр маннык докумуоннары биэрбитэ биллэр: төрөөбүтүн уонна сүрэхтэммитин туһуннан метрика туоһу суругун (метрическое свидетельство о рождении и крещении), сыбаанньатын туһунан туоһу сурук (свидетельство о звании), этин-хаанын туругун уонна уоспаттан быһыыы ылбытын туһунан туоһу суругу (свидетельство о состоянии здоровья и от привития Алексею оспы), хаартыскатын. Киирэр оҕо сүрүн малыыппалары билиэхтээҕэ, уон заповеди, эргэ уонна саҥа кэс тыллар сүрүн түгэннэрин, үчүгэйдик ааҕыы, аахпыттан кэпсиири сатыахтааҕа, хас да үгэни уонна хоһоону нойосуус билиэхтээҕэ, мөлүөйүөҥҥэ диэри суоту билиэхтээҕэ, уонна грамматиканы билиэхтээҕэ. Төлөбүрэ үрдүк этэ, сылга 40 солкуобай (сыл аҥаарын аайы төлөнөрө). Маны таһынан төрөппүттэр оҕо сайыҥҥы, кыһыҥҥы уонна параднай форматын атыылаһыахтаахтара.

Өлүүтэ

1932 сыллаахха тохсунньу 10 күнүгэр ыалдьан өлбүтэ. Дьокуускайга Бүлүү аартыгыттан чугас турар сыаркап тиэргэнигэр "эрим онно көмүллэ сытар" диэн эбэтэ көрдөрбүтүн туһунан сиэнэ ахтыбыта баар.