Itàlia/campidanesu
From Wikipedia, the free encyclopedia
S’Itàlia, tzerriada uficialmenti Repùblica italiana (in Italianu: Repubblica Italiana), est una repùblica parlamentari de su cab'e bàsciu de s’Europa. Allacanat cun sa Frància, sa Svìtzera, s’Àustria e sa Slovènia de is Alpis a su nord. Allacanat fintzas cun totu sa penìsula italiana a su sud, in prus de is ìsulas de Sardìnnia e de Sicìlia , is prus mannas de su Mediterràniu. Annotamala atinat paritzas ìsolas prus piticas. Is stadus indipendentis de San Marinu e de sa Citade de su Vaticanu funt enclavis aintru de s’Itàlia, invecis sa comuna de Campioni d’Itàlia est una esclavi aintru de sa Svìtzera.
| |||||
---|---|---|---|---|---|
nada puru |
Itàlia | ||||
Informatzionis | |||||
nòmini currenti | Italia | ||||
nòmini cumpriu | Repubblica italiana | ||||
nòmini ofitziali | Repubblica Italiana | ||||
lìngua | italianu (àteras a livellu regionali o locali) | ||||
capitali | Roma | ||||
Bividoris de sa capitali | 2.874.605 | ||||
governu | Repùblica parlamentare | ||||
presidenti | Sergio Mattarella | ||||
primu ministru | Giorgia Meloni | ||||
proclamatzioni | Rennu de Itàlia: su 17 de martzu 1861 | ||||
Nàscida de sa Repùblica Italiana |
su 2 de làmpadas 1946 | ||||
intada a s’ONU | su 14 de nadale 1955 | ||||
intrada a s’UE | su 25 de martzu de 1957 | ||||
superfìtzi totali (km²) |
301.340 | ||||
superfitzi àcua (km²) |
2,4 | ||||
populatzioni totali | 59.110.000 (2021)
(2021) | ||||
densidadi de populatzioni (a/km²) |
201,1 | ||||
continenti | Europa | ||||
oràriu | UTC+1 (CET) UTC+2(CEST) in s’ora legale | ||||
PIL | =2.108$ trillion (2021) | ||||
PIL procapite | 35,657.50$ (2021) | ||||
HDI | 0,898 (2021) | ||||
moneda | Euro | ||||
tld | .it, .eu | ||||
telèfonu | +39 | ||||
targa | I | ||||
innu | Fratelli d'Italia | ||||
Festa natzionali | su 2 de làmpadas | ||||
Articulu in campidanesu
Su logu de su Stadu italianu contat unus 301,338 Km2 innui bivint unus 60 millionis de bividoris. Est su de cincu paisus prus populaus de s’Europa e su de bintitres de su mundu. Is orus de su mari sighint po 8.000 Km a sa grussera.
Roma est sa capitali e sicumenti fiat sa capitali de s’impèrriu romanu, fiat stadu su centru de sa civilidadi ocidentali po agimai is sèculus. A pustis chi s’imperu est arrutu, meda popolatzionis stràngias s’aposentànt a intru a is làcanas italianas, prus ca totu germànicus, ma atrus puru.
In is sèculus sighentis sa penìsula fiat pratzida in unas cantas cidadis-stadus e stadus regionalis, chi fiant soventi controllaus de governus foresus. A pustis de calincunu sèculu sa penìsula itàlica torrat a essi su centru de sa cultura europea a s'ingìriu de su risorgimentu in su sèculu XV. A s'acabu, in su 1861, si fait s'Itàlia, unu Stadu nou mai esistiu ananti, e nàsciu formalmenti de su Rènniu de Sàrdìnnia donau de is spanniolus a is Savòias.
In su de XX séculu at fraigau un'imperu coloniali e pigau parti a sa Prima e a sa Segunda gherra mundiali, bincendi sa de unu, ma perdendi sa de duus e po cussu at pèrdiu is colònias cosa sua. In sa secunda mitadi de su sèculu su paisu at tentu unu svilupu econòmicu mannu. Est su de 24 paisus prus svilupaus de su mundu e su de 10 po su chi atenet sa calidadi de sa vida. Est unu de is fundatoris de su chi immoi est sa Unioni Europea et est in sa Euro-zona. Fait parti de su G8, su G20 e de sa NATO. Tenit sa de tres reservas prus mannas de oru, su de otu GDP nominali, su de dexi GDP (PPP) e is de is intradas (budget) prus mannas de su mundu. Tenit unu livellu de pùblica educatzioni bonu et est globalizau meda. S’Itàlia giogat unu rolu meda importanti a livellu militari, culturali e diplomàticu in su cuntestu internatzionali.