Acòrdiu de Schengen

S'Acòrdiu o Tratadu de Schengen (fintzas Acòrdios) est unu tratadu internatzionale pro su cale paisos vàrios de s'Europa ant suprìmidu is controllos a is fronteras interiores (intre isso e issos) e ddos ant tramudados a is fronteras forànias (cun paisos tretzos).^[1] S'acòrdiu, firmadu in sa localidade lussemburghesa de Schengen in su 1985 e in vigore dae su 1995, istabilit unu logu comunu — naradu ispàtziu de Schengen —^[2] in ue podent tzirculare liberamente totu is persones chi siant intradas in regularmente dae una frontera forània o residat in unu de is paisos chi àplicant su Cumbèniu.

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Acòrdiu de Schengen
Mapa de s'àrea Schengen.
Firmadu	14 de làmpadas de su 1985 in Schengen
Firmadores	Membros originales: Germània Otzidentale  Bèlgiu Frantza  Lussemburgu Paisos Bàscios Atualmente 26 istados ant firmadu s'acòrdiu
Depositàriu	Guvernu de su Granducadu de Lussemburgu
Limbas	Frantzesu, olandesu, tedescu
Custu template: càstia • cuntierras • modìfica

S'Acòrdiu fiat istadu integradu in is tratados de s'Unione Europea cun sa riforma de su deretu primàriu in sa Cunferèntzia Interguvernativa de su 1996 e chi fiat artziadu a punta cun su Tratadu de Amsterdam. Dae tando, sighet galu bàlidu e est una parte sustantziale de sa natura de s'Unione Europea comente progetu polìticu.

In totale, is paisos chi faghent parte de s'ispàtziu de Schengen sunt 26:^[3]​ Germània, Àustria, Bèlgiu, Danimarca, Estònia, Finlàndia, Frantza, Grètzia, Islanda, Islovàchia, Islovènia, Ispagna, Isvètzia, Isvìtzera, Itàlia, Letònia, Liechtenstein, Lituània, Lussemburgu, Malta, Norvègia, Paisos Bàscios, Polònia, Portugallu, Repùblica Ceca e Ungheria.

Esistent paisos chi partenent in s'Acòrdiu de Schengen ma chi tenent etzetziones in s'aplicatzione de carchi puntu de s'acordu e no partenent a s'ispàtziu de Schengen. Pro esempru, su Regnu Unidu e s'Irlanda non faghent parte de s'ispàtziu de Schengen ma partètzipant a sa cooperatzione de sa politzia e giustìtzia e a sa luta contra de su tràficu de drogas. Àteros, comente Bulgaria, Romania e Tzipru, galu no apartenent a s'ispàtziu de Schengen ca non acumprint is rechisitos de seguresa istabilidos, mancari àteras partes de s'acòrdiu ddas àplicant. Islanda, Liechtenstein, Norvègia e Isvìtzera, chi non sunt membros UE, ant patuadu un'acòrdiu pro fàghere parte de sa zona Schengen.^[4]​ Sa Croàtzia, ùrtimu istadu a s'unire a s'UE, s'at a integrare in s'acòrdiu probabilmente in su 2024.^[5]