Giuanni Lilliu
archeòlogu, acadèmicu, publitzista e polìticu sardu From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Giuanni Lilliu (Barùmini, 13 de martzu de su 1914 – Casteddu, 19 de freàrgiu de su 2012)[1][2] est istadu un'archeòlogu, publitzista, paleontòlogu e polìticu sardu, reconnotu in gènere che a su connoschidore prus mannu de sa tziviltade nuraghesa chi bi siat istadu.
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia
Limba Sarda Comuna
. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:


campidanesu · logudoresu · nugoresu
Archeòlogu de fama internatzionale, est connotu mescamente pro àere batidu a sa lughe sa règia nuràgica de Su Nuraxi in sa bidda nadale sua, decrarada in su 1997 patrimòniu de s'umanidade dae s'UNESCO.[3]
Remove ads
Biografia
Laureadu in Lìteras clàssicas, est istadu dischente de Ugo Rellini in s'"Iscola Natzionale de Archeologia" de Roma, in ue at otentu s'ispetzializatzione.
Dae su 1943 a su 1945 at operadu in sa "Soprintendèntzia a sas Antighidades de sa Sardigna".
In su 1972 at fundadu e a pustis dirìgidu pro bint'annos s'"Iscola de ispetzializatzione in Istùdios Sardos" de s'Universidade de Casteddu, cun su ruolu de Professore ordinàriu de Paletnologia cun s'insegnamentu de Antighidades sardas. Benit cunsideradu, in paris cun Ernesto de Martino e Alberto Mario Cirese, unu de sos fundadores de s'Iscola antropològica de Casteddu, siat in cantu ordinàriu de Paletnologia, siat che a fundadore e, a pustis, Presidente de s'Istitutu superiore regionale etnogràficu (ISRE) de Nùgoro pro medas annos, siat mescamente pro sos interesses transdisciplinares mannos suos in s'istùdiu de sa preistòria. Est istadu pro medas annos Prèside de sa Facultade de Lìteras e Filosofia. At dirìgidu sa rivista "Studi Sardi" e su "Nuovo Bollettino Archeologico Sardo".
At fatu fintzas fainas polìticas a livellu locale, essende istadu cussigeri regionale dae su 1969 a su 1974 e cussigeri cumonale in Casteddu dae su 1975 a su 1980 semper in sas filas de sa Democratzia Cristiana.[2][4].
Est istadu membru de medas istitutos sientìficos italianos e de àteros istados e dae su 1990 Acadèmicu de s'Acadèmia de sos Lintzeos. In su 2007 at retzidu dae sa Regione Autònoma de sa Sardigna sa glorificatzione "Sardus Pater" istituida pròpiu in cudd'annu che a reconnoschimentu de assignare a tzitadinos sardos e istràngios chi si siant distintos pro mèritos de annotu de balore culturale, sotziale o morale e apant dadu lustru a sa Sardigna.[5][2][6][7]
In paris a su traballu acadèmicu suo ligadu a s'archeologia est istadu fintzas un'ativista pro sa limba sarda, impreende·la in medas iscritos e artìculos suos (pro giornales e rivistas che a Nazione Sarda, Sardigna Antiga, S'Ischiglia,[8] L'Unione Sarda e medas àteros) e chirchende de la batire in sas istitutziones e in s'Universidade.[9][10][11][12][13] Medas de sos artìculos suos in sardu los ant torrados a publicare in su 2004, in su libru Sentidu de Libbertade, in ocasione de sos noranta annos suos.[14][15] Semper cun custa punna su cussìgiu de sa Facultade de Lìteras e Filosofia, cando issu fiat Prèside, at deliberadu, in su 19 de freàrgiu de su 1971, de propònnere su reconnoschimentu de su pòpulu sardu comente minoria ètnicu-linguìstica. Custa proposta l'ant imbiada a totu sos comunes de sa Sardigna, e unos cantos de cussos (a es. Barùmini, Bonorva, Monte) aiant torradu risposta in sardu.[12]
Est istadu fintzas su promotore de s'istitutzione de s'ISRE - Istitutu Superiore Regionale Etnogràficu, fundadu in su 1972, in ue est istadu presidente dae su 1985 a su 1995.[12][7]
Est mortu in Casteddu su 19 de freàrgiu de su 2012 a s'edade de 97 annos.[16][17] In su 2013 su Comune de Barùmini, in paris cun sa Fundatzione Barumini Sistema Cultura, l'at dedicadu una mustra in su tzentru intituladu a issu, semper in Barùmini, e in su 2014 sas sovrintendèntzias sardas nd'ant fatu un'àtera in Casteddu, in su tzentru "San Pancrazio".[12][7] In su 2018 su Coordinamentu Sardu Ufitziale nd'at fatu un'ammentu in Làconi, bidda chi l'aiat dadu sa tzitadinàntzia onorària.[2]
Remove ads
Òperas
Sa bibliografia de sas òperas de Lilliu est manna meda, cun deghinas de annos de traballu.[18] Custa est una lista partziale de sas òperas prus connotas:
- (IT) I nuraghi della Sardegna (PDF), in Le vie d'Italia, LIX, nº 10, santugaine 1953, pp. 1289-1297. URL consultadu su 19 abrile 2020 (archiviadu dae s'url originale su 6 santandria 2014).
- (IT) Giovanni Lilliu, Enrico Atzeni e Antonio Segni, La civiltà dei Sardi dal neolitico all'età dei nuraghi, Torinu, ERI, 1963, OCLC 251212723.
- (IT) Sculture della Sardegna nuragica, Casteddu, La Zattera, 1966, OCLC 536140.
- (IT) La civiltà nuragica, Tàtari, Carlo Delfino editore, 1982, OCLC 477131483.
- (IT) Giovanni Lilliu, Cultura e culture: storia e problemi della Sardegna negli scritti giornalistici di Giovanni Lilliu, a incuru de Alberto Moravetti, Tàtari, Carlo Delfino editore, 1995, ISBN 978-88-7138-113-8, OCLC 907709797.
- (IT) Arte e religione della Sardegna prenuragica (PDF), Tàtari, Carlo Delfino editore, 1999, ISBN 978-88-7138-175-6, OCLC 468515858. URL consultadu su 30 abrile 2021 (archiviadu dae s'url originale su 13 santandria 2012).
- (IT) La costante resistenziale sarda (PDF), Nùgoro, Ilisso, 2002, ISBN 978-88-87825-42-8, OCLC 469935047. URL consultadu su 30 abrile 2021 (archiviadu dae s'url originale su 24 nadale 2012).
- (IT) La civiltà dei Sardi dal Paleolitico all'età dei nuraghi, Nùgoro, Il Maestrale, 2003 [1988], ISBN 978-88-86109-73-4, OCLC 795912404.
- (IT) I nuraghi: torri preistoriche di Sardegna (PDF), prefatzione de Alberto Moravetti, Nùgoro, Ilisso, 2005, ISBN 978-88-89188-53-8, OCLC 886305669. URL consultadu su 19 abrile 2020 (archiviadu dae s'url originale su 23 cabudanni 2013).
- (IT) Sardegna nuragica (PDF), Il Maestrale, 2006, ISBN 978-88-89801-78-9, OCLC 839274535. URL consultadu su 19 abrile 2020 (archiviadu dae s'url originale su 3 martzu 2012).
- Giovanni Lilliu, Sentidu de libbertade, Casteddu, CUEC, 2004, ISBN 88-8467-183-3, OCLC 56122010.
- (IT) Sardegna e Mediterraneo negli scritti di Giovanni Lilliu (PDF), vol. 1, Tàtari, Carlo Delfino editore, 2008, ISBN 978-88-7138-502-0, OCLC 955203671. URL consultadu su 19 abrile 2020 (archiviadu dae s'url originale s'11 abrile 2021).
- (IT) Sardegna e Mediterraneo negli scritti di Giovanni Lilliu (PDF), vol. 2, Tàtari, Carlo Delfino editore, 2008, ISBN 978-88-7138-502-0, OCLC 955203714. URL consultadu su 19 abrile 2020 (archiviadu dae s'url originale su 7 martzu 2022).
- (IT) Sardegna e Mediterraneo negli scritti di Giovanni Lilliu (PDF), vol. 3, Tàtari, Carlo Delfino editore, 2008, ISBN 978-88-7138-502-0, OCLC 955203625. URL consultadu su 19 abrile 2020 (archiviadu dae s'url originale su 13 maju 2021).
- (IT) Sardegna e Mediterraneo negli scritti di Giovanni Lilliu (PDF), vol. 4, Tàtari, Carlo Delfino editore, 2008, ISBN 978-88-7138-502-0, OCLC 955203626. URL consultadu su 19 abrile 2020 (archiviadu dae s'url originale su 31 austu 2021).
- (IT) Sardegna e Mediterraneo negli scritti di Giovanni Lilliu (PDF), vol. 5, Tàtari, Carlo Delfino editore, 2008, ISBN 978-88-7138-502-0, OCLC 955203401. URL consultadu su 19 abrile 2020 (archiviadu dae s'url originale su 7 martzu 2022).
- (IT) Sardegna e Mediterraneo negli scritti di Giovanni Lilliu (PDF), vol. 5, Tàtari, Carlo Delfino editore, 2008, ISBN 978-88-7138-502-0, OCLC 955203402. URL consultadu su 19 abrile 2020 (archiviadu dae s'url originale su 7 martzu 2022).
- (IT) Giovanni Lilliu, Opere, a incuru de Alberto Contu, Zonza Editori, 2008, ISBN 978-88-8470-209-8.
Remove ads
Notas
Ligàmenes esternos
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads