Statu Puntificiu

Lu Statu Puntificiu fu n'entitati pulìtica e tirrituriali ca asistìu 'n Italia dû mediuevu nzinu ô 1870, sutta l'auturitati diretta dû papa. Li sò urìggini arrimùntunu â cussidditta Dunazzioni di Pipinu (754-756), ca stabbilìu lu putiri timpurali dâ Cresia supra vasti tirritori di l'Italia cintrali. Ntê sèculi succissivi, lu Statu Puntificiu s'allaricau e si cunsulidau, cumprinnennu riggiuni comu lu Lazziu, l'Umbria, li Marchi e la Rumagna. Guvirnati dû papa, junceru lu putiri spirituali e lu putiri pulìticu, custituennu nu casu ùnicu ntâ storia di l'Europa.

Nunustanti pirìudi di crisi e frammintazzioni, mantinìru nu rolu cintrali ntô panurama talianu nzinu a l'èbbica muderna. La Rivuluzzioni Francisi e l'èbbica Napuliònica purtaru a accupazzioni e riduzzioni tirrituriali, ma lu Ristaurazzioni dû 1815 ristabbiliu li sò cunfini. Lu prucessu di unificazzioni taliana signò la prugrissiva pèrdita dî dumini papali, nzinu â cunquista di Roma dû Regnu d'Italia lu 20 sittèmmiru 1870. Câ fini dî Stati Papali, lu Papa mantinìu sulu lu putiri spirituali, nzinu â nascita dû Statu Vaticanu ntô 1929.