Katafrakt

Katafrakt (starogrčki: ) je naziv za pripadnika teške, odnosno oklopljene konjice, karakterističnog za historijske iranske monarhije u starom vijeku. Za katafrakte je bilo karakteristično da su oni na sebi nosili krljušt oklope od brončanih ili željeznih ploča, a kasnije su u nekim slučajevima istim oklopom bili obloženi i konji. Katafrakti su bili naoružani dugim kopljem, a ponekad su nosili mač ili bojni čekić za neposrednu borbu. U nekim su slučajevima bili i naoružani i lukovima i strijelama.

Reljef sasanidskog katafrakta u Tak-e Bostanu (Iran) iz 6. vijeka

Rekonstrukcija iranskog katafrakta iz sasanidskog perioda

Vjeruje se kako su prvi oblici katafrakta nastali u Centralnoj Aziji među tamošnjim iranskim narodima. Njihov razvoj je pomogao kako razvoj metalurgije, tako i selektivno križanje konja zahvaljujući kome su nastale pasmine tzv. ratnih konja, dovoljno krupnih i snažnih da mogu nositi ne samo jahača nego i teški oklop.

Rimljani su se sa katafraktima počeli susretati od rimsko-sirijskog rata. Dok su disciplina i taktika njihovih legija ponekad odbijali juriše katafrakta, inferiornost po pitanju mobilnosti i okolopa rezultiralo je i nizom teških poraza među kojima je najpoznatija bitka kod Kare (53. pne.). Sami Rimljani su počeli postepeno uvoditi katafrakte kao zamjenu za ekvite, odnosno od njih stvarati konjicu. Prve pomoćne jedinice katafrakta spominju u doba cara Hadrijana. Za vrijeme krize 3. vijeka car Galijen upravo u katafraktima vidi rješenje problema koje je tada mučilo Rimsko Carstvo, odnosno nastoji rimsku vojsku temeljiti upravo na njima, kako bi stekao veću mobilnost nad neprijateljem.

Vjeruje se da su po ugledu na takve katafrakte, odnosno njihove ekvivalente u Bizantu, nastali vitezovi karakteristični za Zapadnu Evropu u srednjem vijeku. S obzirom da objedinjuju oklop i mobilnost, katafrakte se u širem historijskom smislu smatra i pretečom tenkova.

Vanjske veze

Katafrakt na Wikimedijinoj ostavi

• Image of Sarmatian armored horse detail on the Trajan's column project Arhivirano 2006-05-19 na Wayback Machine-u, McMaster University
• Third century CE graffito of Parthian Cataphractus
• The historical works of Ammianus Marcellinus