1929. - Wikiwand

Godina 1929 (MCMXXIX) bila je redovna godina koja počinje u utorak.

1929:
1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12
Rođenja • Smrti

Kratke činjenice Milenijum:, Vjekovi: ...

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	19. vijek – 20. vijek – 21. vijek
Decenija:	1890-e 1900-e 1910-e – 1920-e – 1930-e 1940-e 1950-e
Godine:	1926 1927 1928 – 1929 – 1930 1931 1932

Kratke činjenice

1929.. po kalendarima
Gregorijanski	1929.. (MCMXXIX)
Ab urbe condita	2682.
Islamski	1347–1348.
Iranski	1307–1308.
Hebrejski	5689–5690.
Bizantski	7437–7438.
Koptski	1645–1646.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1984–1985.
• Shaka Samvat	1851–1852.
• Kali Yuga	5030–5031.
Kineski
• Kontinualno	4565–4566.
• 60 godina	Yin Zemlja Zmija (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11929.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Remove ads

Događaji

Januar/Siječanj

januar - mart - Ekstremno hladna zima u našim krajevima i Evropi^[1], snega bilo i u aprilu.
1. 1. - Stupa na snagu novo uređenje finansijske službe Kraljevine SHS (prema zakonu od 8. 10. 1928.), određeno 14 direkcija sa odgovarajućim oblastima^[2].
2. 1. - Usvojena ostavka predsednika vlade KSHS Antona Korošeca, kralj Aleksandar se naredna tri dana (formalno) konsultuje sa liderima stranaka.
6. 1. - Šestojanuarska diktatura. Proglas "Mome dragom narodu...": zbog "nemogućnosti" parlamentarnog sporazuma, u ime narodnog jedinstva i državne celine, Kralj Aleksandar I Karađorđević ukida Vidovdanski ustav, raspušta Skupštinu i zavodi lični režim. Postavljena vlada generala Petra Živkovića. Proglašen niz zakona - zabranjene stranke sa "verskim ili plemenskim" obeležjem, cenzura štampe, komesari umesto oblasnih skupština i odbora itd. U svim opštinama, pa tako i u gradu Beogradu izabrane opštinske organe smenjuju od strane kralja postavljeni predsednici opština.
6. 1. - Majka Tereza stiže u Kalkutu.
6. 1. - Heinrich Himmler postavljen za Reichsführer-SS (do 1945), Schutzstaffel u ovo vreme ima svega 280 pripadnika.

8. 1. - U KSHS osnovan Državni sud za zaštitu države.
10. 1. - Prva pojava lika Tintin, u stripu "Tintin u zemlji Sovjeta".
14. 1. - Suočen sa pobunom, kralj Afganistana Amanullah Khan abdicira i beži u Britansku Indiju; na tri dana ga nasleđuje brat Inayatullah Khan, zatim dolazi pobunjenik Habibullāh Kalakāni (do oktobra).
17. 1. - U stripu se prvi put javlja lik Popaj.
19/20. 1. - Ante Pavelić pobegao u Austriju.
20. 1. - Policija obustavila delovanje svih političkih stranaka i organizacija sa hrvatskim imenom u nazivu.
20. 1. - U "Pravdi" objavljen stari Lenjinov članak "Kako organizovati nadmetanje", poziva na oslobađanje kreativne energije radnika i seljaka - poticaj za pojavu udarnih brigada i udarnika u SSSR^[3].
24. 1. - Rezolucija Biroa CK SKOJ-a - "ostaje jedino" put nelegalnog oružanog ustanka radnika i seljaka protiv diktature (→ Oružani otpor diktaturi u Kraljevini Jugoslaviji).
29. 1. - Remarqueov roman "Na zapadu ništa novo" objavljen u obliku knjige.
29. 1. - Konzervativni španski političar José Sánchez Guerra pokušao da pokrene pobunu protiv Primo de Riverine diktature u Valensiji.
kraj januara - Zabranjene političke stranke u KSHS.
30. 1. - U Nemačkoj prikazan film Die Büchse der Pandora sa Louise Brooks.

Februar/Veljača

1. 2. - Prikazana The Broadway Melody, prvi potpuno zvučni mjuzikl, finansijski uspeh i dobitnik oskara za najbolji film.
3. 2. - Na kongresu u Beču osnovana Organizacija Ukrajinskih Nacionalista, prvi lider Jevhen Konovalec.
4. 2. - U Gospiću je -36 stupnjeva i 285 cm snijega.
7. 2. - Odbor američke Federalne rezerve objavio svoje pismo bankama gde upozorava da je "prevelika količina kredita u zemlji apsorbovana u spekulativnim zajmovima".
9. 2. - Litvinovljev protokol - SSSR, Poljska, Rumunija, Letonija i Estonija potpisali u Moskvi pakt o nenapadanju (u skladu sa Kellogg-Briandovim paktom).
10. 2. - Najviša dnevna temperatura u Beogradu -18,5 °C, sledećeg jutra pada do -25,5 °C (od 1. do 23. 2. samo jedan dan nije bio leden).
11. 2. - Lateranski ugovori daju nezavisnost Vatikanu od Italije, čime je rešeno Rimsko pitanje koje je trajalo od 1848. odn. 1870.

11. 2. - Kralj Aleksandar na naslovnoj strani magazina Time, sa legendom "Alexander the Absolute..."^[4].
11. 2. - Umro Johann II., preko 70 godina knez Lihtenštajna, nasleđuje ga brat Franz I. (do 1938).
12. 2. - Lav Trocki proteran iz SSSR - odlazi u Tursku.
14. 2. - Masakr na Valentinovo u Čikagu - ubijeno sedam gangstera iz bande Bugs Morana, Kaponeovih rivala.
februar - Rukovodstvo KPJ poziva radnike i seljake na borbu za rušenje režima. Na inicijativu Kominterne, KPJ pozvala na oružani otpor diktaturi, što su vlasti iskoristile da nanesu teške gubitke partiji (→ Sedam sekretara SKOJ-a). Do kraja godine CK KPJ prestao delovati kao jedinstveno rukovodstvo, članovi u emigraciji.
februar - Voz Orient Express je bio zaglavljen pet dana u snegu kod Čerkezkoja u turskoj Trakiji - inspiracija za "Ubojstvo u Orient Expressu".

Mart/Ožujak

3. 3. - Meksički general José Gonzalo Escobar diže pobunu protiv vlade, ima početnih uspeha na severu zemlje ali je poražen do kraja aprila.
4. 3. - Herbert Hoover naslijedio je Calvina Coolidge-a na mjestu američkog predsjednika i postao 31. predsjednik SAD-a (do 1933).
4. 3. - Plutarco Elías Calles osniva u Meksiku Nacionalnu revolucionarnu partiju, kasnije Institucionalno revolucionarna partija (PRI), koja na vlasti ostaje bez prekida do 2000.
17. 3. - U Ženevi potpisan grčko-jugoslovenski sporazum o Solunskoj zoni.
18. 3. - Radio Beograd emituje probnu emisiju - izveštaji o vodostanju, zbog naglog otapanja snega i poplava.
20. 3. - Sovjetski Politbiro odobrio sugestiju za upotrebu Uralsko-sibirskog metoda sakupljanja žita - anticipacija raskulačivanja, pojačan nemir i represija na selu.
22. 3. - U Zagrebu ubijen Toni Schlegel, direktor Jugoštampe, koji je bio naklonjen kralju.
24. 3. - Počeo sa emitovanjem Radio Beograd AD.
24. 3. - Jednostranački izbori u Italiji, Nacionalna fašistička partija dobila podršku 98,4% birača. Vladimir Gortan i drugovi učestvovali u oružanoj akciji ometanja izbora u Istri.
26. 3. - Velika sahrana maršala Focha u Parizu.
28. 3. - Japanski vojnici se povukli iz kineske provincije Shandong u svoju bazu u Qingdao, čime je okončan prošlogodišnji Jinanski incident.
29. 3. - Bitka kod Sabille je glavni okršaj Ikhwanske pobune u Arabiji i pobeda Ibn Saudove vojske nad verskom milicijom.
31. 3. - Pakt prijateljstva, mirenja i sudskog raspravljanja između Kraljevine SHS i Grčke.
31. 3. - Novi Zakon o vrhovnoj državnoj upravi u KSHS: ukinuta četiri ministarstva (vera, agrarne reforme, narodnog zdravlja, pošta i telegrafa).

April/Travanj

1. 4. - Josephine Baker, "Crna zvezda", stigla u Beograd.
1. 4. - Radio Beograd emitovao prvi kamerno-muzički koncert posvećen Mocartu (početak muzikologije na RB).
7. 4. - Prvi direktan prenos fudbalske utakmice u Jugoslaviji, "BSK" - "Jugoslavija" 7:1. Utakmica igrana po blatu i snegu, koji je padao i u drugim krajevima zemlje, čak i u Splitu.
8. 4. - U SSSR doneti zakoni o religijskim udruženjima - aktivnosti crkve ograničene na crkvene zgrade, zakoni su osnova za progon u narednoj deceniji.
9. 4. - Josephine Baker u Zagrebu, na sutrašnjoj predstavi izgredi nekih klerikalnih studenata.
14. 4. - Održana prva Velika nagrada Monaka, pobednik je William Grover-Williams u vozilu Bugatti Type 35B.
april - Uhapšen Dragoljub Jovanović, levi Zemljoradnik.
16. 4. - Osnovana Privilegovana agrarna banka (prvi zbor akcionara 15. 8. u Beogradu, zgrada banke završena 1934).

april - Na plenumu Centralnog komiteta i Centralne kontrolne komisije u SSSR poražena "Buharinova grupa", koji je smenjen sa položaja; Buharin je zajedno sa Rikovom i Tomskim činio "Desnu opoziciju".
19. 4. - Ante Pavelić i Gustav Perčec stigli u Sofiju, pozdravljeni od pristalica VMRO, sutradan usvojena Sofijska deklaracija o saradnji u borbi za nezavisnost Hrvatske i Makedonije (→ naslovnica "Makedonije").
19. 4. - Prvi radio-prenos iz Opere Narodnog pozorišta u Beogradu ("Knez Igor" A. Borodina).
24. 4. - Dignuta optužnica protiv Pavelića i Perčeca^[5].
25. 4. - Đuro Đaković, organizacioni sekretar CK KPJ, i Nikola Hećimović, skojevac i sekretar Crvene pomoći, ubijeni na jugoslovensko-austrijskoj granici (bili su uhapšeni u velikoj raciji u Zagrebu 20. 4.).
30. 4. - Vojvoda Stepa Stepanović sahranjen u Čačku.

Maj/Svibanj

1. 5. - Zemljotres u planinama Kopet Dag odnosi 3.800 života u severoistočnoj Persiji i sovjetskoj Turkmeniji.
1. 5. - Komunisti drže prvomajske demonstracije u Berlinu, uprkos zabrani - dolazi do višednevnih nereda sa mrtvima.
3. 5. - Prikazan The Cocoanuts, prvi dugometražni film Braće Marx.
4. 5. - Kratkometražni film Unaccustomed As We Are je prvi zvučni Stanlija i Olija.
8. 5. - Blizu Čikaga pronađena tela trojice gangstera (Albert Anselmi, John Scalise, Joseph Giunta), navodno ih je prethodne večeri Al Capone pretukao bejzbol palicom i dao ubiti na lažnoj proslavi.
13 - 16. 5. - Konferencija u Atlantic Cityju: okupljanje vođa organizovanog kriminala u SAD vodi osnivanju Nacionalnog sindikata kriminala (National Crime Syndicate).
15. 5. - Požar na klinici u Cleveland, Ohio odnosi 123 života.
16. 5. - 1. dodjela Oscara: najbolji film je Wings, prvi i poslednji nemi film dobitnik.
20. 5. - 30. 1. 1930. - Međunarodna izložba u Barseloni. Nemački paviljon Mies van der Rohea je značajan za modernu arhitekturu.

25. 5. - Premijera Nušićeve "Gospođe ministarke" u beogradskom Narodnom pozorištu (naslovna uloga Žanka Stokić).
25. 5. - Islandski liberali i konzervativci se udružili u Stranku nezavisnosti.
28. 5. - Prikazan On with the Show, prvi potpuno kolor i zvučni dugometražni film.
30. 5. - Izbori u Ujedinjenom kraljevstvu, prozvani "Flapper" izbori, jer su prvi put mogle glasati žene mlađe od 30 (i starije od 21). Najviše mandata za laburiste (287, novih 136), ali bez apsolutne većine.
? maj - Uhapšen Svetozar Pribićević, interniran u Brus.

Jun/Juni/Lipanj

3. 6. - Ugovorom iz Lime rešen spor Perua i Čilea iz vremena Pacifičkog rata: Čile zadržava oblast Arike a Taknu vraća Peruu.
6. 6. - Premijera filma Un Chien Andalou u Parizu.
7. 6. - Presuda za atentat u Narodnoj skupštini 1928: Puniša Račić osuđen na zbirnih 60 godina robije, tj. zakonski maksimum od 20 godina (sud nije našao predumišljaj); Dragutin Jovanović Lune i Toma Popović oslobođeni krivice.
7. 6. - Italijanski parlament ratifikovao Lateranski ugovor.
8. 6. - Ramsay MacDonald formirao drugu, manjinsku, laburističku vladu UK, s podrškom liberala (do 1931, zatim na čelu Nacionalne, koalicione, vlade do 1935); u kabinetu je i prva žena, Margaret Bondfield.
19. 6. - Zakon o uređenju unutrašnje državne uprave i Uredba o radnom vremenu u trgovačkim i zanatskim radnjama u KSHS.
19. 6. - Nikolaj Buharin izbačen iz Prezidijuma Izvršnog komiteta Kominterne.
21. 6. - Američkim posredovanjem postignut sporazum između meksičke vlade i katoličke crkve, što je početak kraja Kristeroskog rata - antiklerikalni zakoni ostaju ali se neće primenjivati (ipak, vlada nastavlja progon katolika), zvona se oglasila 27. juna, prvi put posle tri godine.
22. 6. - A. E. Douglass istražuje ruševine u Arizoni i ustanovljuje dendrohronologiju.
24. 6. - Clärenore Stinnes i Carl-Axel Söderström završili u Berlinu dvogodišnje putovanje oko sveta automobilom.
27. 6. - U Njujorku održana prva demonstracija televizije u boji.
28. 6. - Na Bledu rođen Andrej Karađorđević, treći kraljević (kršten 15. 8.).
28. 6. - Deseta godišnjica Versajskog sporazuma u Nemačkoj obeležena danom žalosti i proklamacijom vlade koja ga osuđuje.

Jul/Juli/Srpanj

3. 7. - Kriza portugalske vlade: nakon ministra pravde, ostavku dao i njegov prijatelj António de Oliveira Salazar, po verskim pitanjima - predsednik Carmona lično traži od Salazara da povuče ostavku, premijer puk. de Freitas odstupa, a Salazar će dobiti dodatna ovlašćenja.
9. 7. - Sastanak Adolfa Hitlera i Alfreda Hugenberga, nacionalističkog političara i medijskog magnata - radiće protiv vlade i Youngovog plana, nacisti dobijaju veliki publicitet.
10. 7. - Kineske vlasti zauzele Kinesko-istočnu železnicu, hapse i proteruju sovjetske zvaničnike, iz čega proističe Kinesko-sovjetski konflikt.
11. 7. - Tajni dekret Saveta narodnih komesara SSSR o stvaranju popravno-radnih logora - osnova sistema gulaga.

16 - 22. 7. - Prvo putovanje naprednog putničkog broda SS Bremen, odmah osvaja Plavu vrpcu.
17. 7. - Ante Pavelić i Gustav Perčec u odsustvu osuđeni na smrt zbog izdaje.
20. 7. - U selu Stari Lec (opština Plandište) otkriveno telo beogradske milionerke Irme Molnar^[6]
23. 7. - U Konaku kneginje Ljubice otvoren Muzej savremene umetnosti, inicijativom kneza Pavla^[7].
24. 7. - Na snagu stupio Briand-Kelloggov pakt kojim su potpisnice obećale da neće koristiti rat za rešavanje sporova.
24. 7. - U Grčkoj donesen zakon idionimon protiv "pobunjeničkih" ideja (komunisti, anarhisti, sindikalne mobilizacije).
25. 7. - Papa Pio XI. u velikoj procesiji izlazi na trg Svetog Petra - prvi put da Papa napušta Vatikan od 1870.
27. 7. - Ženevska konvencija o tretmanu zarobljenika. Crveni polumesec priznat kao znak pored crvenog krsta.
27. 7. - Tokom pokušaja hapšenja u Samoboru ubijeni Janko Mišić i Mijo Oreški, dvojica od Sedam sekretara SKOJ-a, kao i Slavko Oreški.
30. 7. - Pavle Marganović, jedan od Sedam sekretara SKOJ-a ubijen u zagrebačkoj policiji.

Avgust/August/Kolovoz

1 - 4. 8. - Četvrti partijski sabor NSDAP u Nirnbergu, poslednji pre dolaska na vlast 1933 - Nirnberška partijska značka, ustanovljena 1936, biće oznaka partijske "stare garde".
5. 8. - Manuel Gonçalves Cerejeira je novi patrijarh Lisabona - Salazarov prijatelj i podrška, ostaje čak do 1971.
5/6. 8. - Eksplozija ispred žandarmerijske kasarne u Zagrebu, materijalna šteta, sumnja se na komuniste^[8].
5 - 6. 8. - Rudarski štrajk u Lupeniju, u Rumunjskoj - u intervenciji vojske poginulo dvadesetak štrajkača.

8. 8. - Archibald Reiss umro u Beogradu.
8 - 29. 8. - Nemački vazdušni brod LZ 127 Graf Zeppelin obleteo severnu hemisferu iz Lakehurst, New Jersey.
11. 8. - Šesnaesti Cionistički kongres u Cirihu, Palestinska cionistička egzekutiva restrukturirana u Jevrejsku agenciju.
kolovoz - Funkcioneri HSS Juraj Krnjević (gen. sekretar) i August Košutić (potpredsednik) otišli u emigraciju.
16. 8. - Sukobom na Zidu plača počinju neredi u Palestini - u nedelji 23 - 29. 8. gine 133 Jevreja i 116 Arapa.
20. 8. - BBC eksperimentalno emituje TV sliku (Bairdov sistem sa 30 linija).
23-24. 8. - Hebronski masakr: ubijeno 65-68 Jevreja u tom palestinskom gradu, ostali proterani (vratiće se tek 1967).
29. 8. - U Safedu ubijeno 18-20 Jevreja.
29. 8. - Prikazan mjuzikl Gold Diggers of Broadway.
31. 8. - Na Prvoj Haškoj konferenciji finalizovan Youngov plan - smanjene nemačke ratne reparacije (112 milijardi maraka u periodu od 59 godina), prevaziđen već 1932. Okupacija Rajnlanda će biti okončana 1930, pet godina pre roka.

Septembar/Rujan

3. 9. - Dow Jones Industrial Average dostiže 381.17 - vrhunac koji će biti prevaziđen tek novembra 1954.
5. 9. - Francuski ino. ministar Aristide Briand pred Društvom naroda predlaže Evropsku federaciju.
7. 9. - U Finskoj potonuo parobrod SS Kuru, 136 mrtvih.
septembar - Kreće ubrzana Kolektivizacija u SSSR.
17. 9. - Predsjednik Litve Antanas Smetona uklanja premijera Voldemarasa i zavodi diktaturu (do sovjetske okupacije 1940).
18. 9. - Gubici na njujorškoj berzi nakon upozorenja poslovnog teoretičara Rogera Babsona da "dolazi krah".
20. 9. - Bankrotstvo i hapšenje britanskog investitora Clarencea Hatryja vode krahu Londonske berze i nestabilnosti u SAD.
27. 9. - Objavljen Hemingwayev roman "Zbogom oružje".
29. 9. - Knez Pavle Karađorđević otkrio u Splitu spomenik Grguru Ninskom, prvobitno postavljen u Peristilu Dioklecijanove palače.
30. 9. - Fritz von Opel leteo u Frankfurtu prvim raketnim avionom, Opel RAK.1.
jesen - Sovjetski revolucionarni kalendar: u SSSR se uvodi neprekidni proizvodni tjedan, "neprerivka" (različite verzije se koriste do 1940).

Oktobar/Listopad

3. 10. - Kralj Aleksandar promenio ime Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u Kraljevina Jugoslavija; zemlja podeljena u 9 banovina plus Uprava Grada Beograda, umesto 33 oblasti (granice banovina su menjane 1931, npr. Vukovar i Vinkovci su iz Drinske prebačeni u Savsku banovinu^[9])^[10].
6. 10. - Ruski general Pjotr Wrangel sahranjen u Beogradu, odakle je prenesen iz Brisela.
12. 10. - Potpisana Varšavska konvencija o međunarodnom vazdušnom prevozu ljudi i robe.
13. 10. - Mohammed Nadir Shah zauzima Kabul (vlada do 1933), Habibullāh Kalakāni je zarobljen i ubrzo pogubljen.
15. 10. - Prikazan SF film Fritza Langa Frau im Mond.
15. 10. - Ekonomista Irving Fisher izjavljuje da su akcije dostigle "ono što izgleda kao trajno visok plato" i da će još znatno porasti - ali veći gubici počinju već sutradan.
oktobar - Kralj Aleksandar razmišlja o ukidanju ćirilice^[11].
oktobar - Pobuna Oromoa u nekim delovima Etiopije, Ras Tafari (Haile Selassie) zahteva od Gugsa Wellea da uguši pobunu, ali ovaj ne samo što odbija, nego u januaru diže i svoju pobunu - u zemlji je i dalje spor između Ras Tafarija i carice Zauditu.
16. 10. - U talijanskoj Puli, Vladimir Gortan osuđen na smrt (izvršeno sutradan), ostala četvorica optuženih na po 30 godina robije.
16. 10. - Dirižabl "Graf Cepelin" preleteo preko Beograda i današnje Srbije tokom putovanja oko sveta.
18. 10. - U slučaju Edwards v Canada (AG) presuđeno da su žene "osobe" i da mogu biti imenovane u Senat Kanade.

24. 10. - "Crni četvrtak" označava početak kraha Njujorške berze: početni gubitak od 11% umanjen na oko 2% intervencijom vodećih bankara.
28. 10. - "Crni ponedeljak": Dow Jones pao 13%.
29. 10. - "Crni utorak" donosi rekordni promet akcija na Dow Jones i pad od 12%. Ovo se smatra početkom Velike depresije (berza je, doduše, u naredna dva dana porasla 12 odn. 6% jer su brokeri kupovali bagatelne akcije).
31. 10. - Glavni grad Belgijskog Konga premešten iz Bome u Léopoldville (Kinshasa).

Novembar/Studeni

7. 11. - U skromnim prostorijama otvoren njujorški Muzej moderne umetnosti (MoMA).
7. 11. - Dvanaesta godišnjica Oktobarske revolucije, Staljin opisuje 1929. kao godinu Velikog preloma (forsirana kolektivizacija i industrijalizacija)
13. 11. - Dow Jones dostigao prvo dno na 198.69 poena, 48% manje nego početkom septembra - sledi oporavak do aprila.
15. 11. - Prikazan britanski film Atlantic, istovremeno je snimljena i nemačka verzija, prvi zvučni film u toj zemlji.
novembar - Vladimir Zvorikin patentirao u SAD poboljšani TV prijemnik sa katodnom cijevi.
17. 11. - Nikolaj Buharin, poslednja pretnja Staljinovoj vlasti, isključen iz Politbiroa.
18. 11. - Zemljotres na Grand Bancsu pored Newfoundlanda, osetio se do Njujorka i Montreala, prekinuto 12 podmorskih kablova, cunami u tri talasa visine do 4 metra.
20. 11. - Salvador Dalí imao prvu samostalnu izložbu u Parizu.
28. 11. - Istraživač Richard E. Byrd, pilot Bernt Balchen i još dvojica su prvi preleteli Južni pol.
30. 11. - Nadrealisti u Beogradu osnivaju svoj pokret, planira se pokretanje publikacije^[12].

Decembar/Prosinac

5. 12. - Nacionalno razgraničenje u SSSR: Tadžička ASSR, deo Uzbečke SSR, postaje zasebna Tadžička Sovjetska Socijalistička Republika, proširena za severni deo, sa Hudžandom.
10. 12. - Uhapšen Josip Predavec, potpredsednik HSS, zbog navodne prevare u vezi stečaja Seljačke zadružne banke.
12. 12. - U beogradskom Malom mokrom lugu (zapravo na Konjarniku) osvećen budistički hram^[13].
13. 12. - Počelo suđenje trovačicama, "tvorcima anđela", iz mađarskog sela Nagyrév.
13. 12. - Donesena odluka o promeni većeg broja naziva ulica u Beogradu^[14].
17. 12. - Kraljev rođendan zvanično proslavljen u celoj zemlji (konfiskovani izveštaji o podmetnutoj bombi na pruzi Beograd-Zagreb i napadu na projugoslovenskog sveštenika Ritiga^[15]).
21. 12. - Raskošna proslava njegovog pedesetog rođendana se smatra početkom Staljinovog kulta ličnosti (Caricin/Staljingrad i Donjeck/Staljino su još ranije nazvani po njemu).
22. 12. - Uhapšen Vlatko Maček, predsednik HSS, pod optužbom da je finansirao neke članove navodne terorističke organizacije, koja je trebalo da deluje u vreme Kraljevog rođendana (16-17. decembar - bomba pod voz kojim su putovale deputacije u Beograd, bomba u katedrali i "moguće" u 'Esplanadi' tokom svečanog bala).
22. 12. - Nemački referendum protiv Youngovog plana nije uspeo, ali su nacisti tokom kampanje stekli publicitet i kredibilitet među mejnstrim desničarima.
22. 12. - Otvorena pruga Kragujevac-Kraljevo.
22. 12. - Habarovskim protokolom okončan Kinesko-sovjetski konflikt - status kvo ante.
27. 12. - Raskulačivanje (dekulakizacija): Staljin najavio likvidaciju kulaka kao klase.
28. 12. - "Crna subota" na Samoi - novozelandski kolonijalni policajci ubili 11 nenaoružanih demonstranata - začetak pokreta Mau za nezavisnost.
28. 12. - Francuski parlament izglasao sredstva za gradnju "Maginotove linije", nazvane po ministru rata Maginotu.
29. 12. - Sveindijski kongres u Lahoreu pod predsedavanjem Jawaharlala Nehrua zahteva potpunu nezavisnost Britanske Indije.
29. 12. - U Nizozemskoj Ostindiji uhapšen Sukarno i ostali lideri Indonežanske nacionalne partije, u pritvoru i zatvoru ostaje dve godine.
31. 12. - Katastrofa u kinu Glen: u požaru u škotskom bioskopu stradalo 69 djece.

Kroz godinu

? U Beogradu podignuta zgrada pošte Beograd 2, najveća na Balkanu (desetak godina kasnije, uslovi rada u njoj su teški i tvrdi se da je Beograđani ne vole)^[16].
U KSHS/KJ je potrošeno 153.000 tona železa, od čega je 72% uvezeno; od 42.000 tona domaće proizvodnje, 47% potiče iz Zenice.^[17]
Domaći nemi filmovi: "Kroz buru i oganj" i "Rudareva sreća".
Fibus Lavin otkrio dezoksiribozu.
Karl Lohmann otkrio adenozin trifosfat.

Remove ads

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1929.

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

3. 1. - Sergio Leone, filmski režiser († 1989)
3. 1. - Gordon Moore, suosnivač korporacije Intel († 2023)
6. 1. - Babrak Karmal, predsednik Afganistana († 1996)
7. 1. - Miroslav Pečujlić, profesor Pravnog fakulteta, rektor BU († 2006)
14. 1. - Aleksandar Petrović, režiser († 1994)
14. 1. - Lazar Trifunović, istoričar umetnosti, kritičar († 1983)
15. 1. - Martin Luther King, Jr., lider pokreta za ljudska prava, nobelovac za mir († 1968)
16. 1. - Mirjana Dančuo, operna pjevačica, sopran
24. 1. - Ivan Ivanji, književnik, prevodilac († 2024)
27. 1. - Mohamed Al-Fayed, poslovni magnat († 2023)
29. 1. - Sima Ćirković, srpski istoričar († 2009)
31. 1. - Rudolf Mössbauer, fizičar, nobelovac († 2011)
31. 1. - Jean Simmons, glumica († 2010)
5. 2. - Fred Sinowatz, kancelar Austrije († 2008)
10. 2. - Jerry Goldsmith, američki kompozitor filmske muzike († 2004)
13. 2. - Omar Torrijos, vojni lider Paname († 1981)
14. 2. - Mihajlo Viktorović, glumac († 1998)
15. 2. - Graham Hill, vozač F1 († 1975)
17. 2. - Patricia Routledge, glumica († 2025)
17. 2. - Božidar Ferjančić, istoričar, akademik († 1998)
22. 2. - James Hong, glumac
23. 2. - Patrijarh moskovski Aleksije II († 2008)
28. 2. - Frank Gehry, arhitekta

Mart/Ožujak – April/Travanj

1. 3. - Georgi Markov, bugarski disident († 1978)
4. 3. - Sava Mrmak, TV reditelj († 2002)
13. 3. - Boris Buzančić, glumac, gradonačelnik Zagreba († 2014)
18. 3. - Christa Wolf, njemačka književnica († 2011)
21. 3. - Gallieno Ferri, crtač stripova († 2016)
23. 3. - Roger Bannister, atletičar († 2018)
27. 3. - Slavko Leovac, klasični filolog, akademik († 2000)
28. 3. - Predrag Laković, glumac († 1997)
28. 3. - Dragan Laković, glumac († 1990)
1. 4. - Milan Kundera, književnik († 2023)
2. 4. - Hans Koschnick, nemački političar, EU administrator Mostara († 2016)
5. 4. - Zorka Manojlović, glumica († 2013)
8. 4. - Jacques Brel, šansonjer († 1978)
10. 4. - Max von Sydow, glumac († 2020)
14. 4. - Chadli Bendjedid, predsednik Alžira († 2012)
17. 4. - Nikola Milošević, srpski filozof i akademik († 2007)
17. 4. - James Last, kompozitor i lider orkestra († 2015)

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

1. 5. - Ralf Dahrendorf, sociolog, filozof, politikolog († 2009)
2. 5. - Édouard Balladur, premijer Francuske
4. 5. - Audrey Hepburn, glumica († 1993)
11. 5. - Margaret Kerry, glumica, model za Zvončicu
12. 5. - Sam Nujoma, prvi predsednik Namibije († 2025)
17. 5. - Branko Zebec, nogometaš i trener († 1988)
24. 5. - Slobodan V. Ribnikar, jedan od osnivača Nuklearnog centra "Vinča", akademik († 2008)
25. 5. - Svetozar Kurepa, matematičar († 2010)
29. 5. - Peter Higgs, fizičar, nobelovac († 2024)
31. 5. - Ljuba Tadić, glumac († 2005)
2. 6. - Marko Todorović, glumac († 2000)
4. 6. - Karolos Papuljas, predsednik Grčke († 2021)
12. 6. - Brigid Brophy, britanska spisateljica, aktivistkinja († 1995)
12. 6. - Anne Frank, žrtva holokausta († 1945)
16. 6. - Sabah IV Ahmad Al-Jaber Al-Sabah, emir Kuvajta († 2020)
17. 6. - Tigran Petrosjan, sovjetski šahist († 1984)
17. 6. - Tomislav Crnković, nogometaš († 2009)
18. 6. - Jürgen Habermas, sociolog, filozof
23. 6. - Miron Flašar, klasični filolog († 1997)
23. 6. - Stevan Šalajić, glumac († 2002)
25. 6. - Emil Glad, glumac († 2009)
28. 6. - Andrej Karađorđević, kraljević († 1990)
29. 6. - Oriana Fallaci, novinarka († 2006)
30. 6. - Vlastimir Đuza Stojiljković, glumac, pevač († 2015)

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

2. 7. - Imelda Marcos, prva dama Filipina
5. 7. - Jovan Rašković, psihijatar i političar († 1992)
9. 7. - Hasan II, kralj Maroka († 1999)
15. 7. - Abdulah Jesenković, suosnivač preduzeća "Svjetlost" († 1994)
17. 7. - Rudi Alvađ, bh. glumac († 1988)
19. 7. - Ilija Ladin, pjesnik († 2001)
19. 7. - Gaston Glock, osnivač firme Glock († 2023)
28. 7. - Jacqueline Kennedy Onassis, prva dama SAD († 1994)
29. 7. - Jean Baudrillard, filozof († 2007)
1. 8. - Hafizullah Amin, predsednik Afganistana († 1979)
2. 8. - Dušan Vuisić, glumac († 1977)
3. 8. - Muhamed Filipović, bosanskohercegovački historičar, pisac i filozof († 2020)
14. 8. - Nikša Stipčević, istoričar književnosti, akademik SANU († 2011)
20. 8. - Miodrag Radovanović - Mrgud, glumac († 2019)
27. 8. - Jaser Arafat, palestinski lider, nobelovac za mir († 2004)

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

3. 9. - Irene Papas, glumica († 2022)
5. 9. - Bob Newhart, glumac, komičar († 2024)
13. 9. - Zlatko Ugljen, arhitekt
18. 9. - Petar Džadžić, književnik i književni kritičar († 1996)
24. 9. - Vitomir Lukić, književnik († 1991)
25. 9. - Barbara Walters, novinarka († 2022)
28. 9. - Nikolaj Riškov, premijer SSSR († 2024)
15. 10. - Milorad Pavić, književnik († 2009)
18. 10. - Violeta Chamorro, predsednica Nikaragve († 2025)
20. 10. - Sibina Mijatović, glumica († 1970)
21. 10. - Ursula K. Le Guin, SF spisateljica († 2018)
22. 10. - Lav Jašin, sovjetski golman († 1990)
29. 10. - Jevgenij Primakov, premijer Rusije († 2015)
31. 10. - Bud Spencer, glumac († 2016)

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

4. 11. - Mira Banjac, glumica
5. 11. - Bora Todorović, glumac († 2014)
5. 11. - Lennart Johansson, predsednik UEFA († 2019)
9. 11. - Imre Kertész, književnik, nobelovac († 2016)
12. 11. - Grace Kelly, glumica, kneginja Monaka († 1982)
12. 11. - Michael Ende, pisac fantazije († 1995)
17. 11. - Ranko Žeravica, košarkaš, trener († 2015)
20. 11. - Aleksandar Popović, dramski pisac i reditelj († 1996)
28. 11. - Berry Gordy, muzički producent, osnivač Motown-a
29. 11. - Renata Ulmanski, glumica
30. 11. - Dick Clark, TV voditelj († 2012)
9. 12. - John Cassavetes, glumac, režiser († 1989)
13. 12. - Christopher Plummer, glumac († 2021)
20. 12. - Milan Panić, biznismen, premijer SRJ
24. 12. - Mary Higgins Clark, američka književnica († 2020)

Kroz godinu

Ivo Latin, gradonačelnik Zagreba, predsjednik Predsjedništva SR Hrvatske († 2002)
Aleksandar Ravlić, novinar i fotograf († 2005)
Boško Krunić, društveno-politički radnik SAPV, SFRJ († 2017)

Remove ads

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1929.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

5. 1. - Nikolaj Nikolajevič Romanov, ruski veliki vojvoda i general (* 1856)
13. 1. - Wyatt Earp, kockar, šerif, revolveraš... (* 1848)
30. 1. - La Goulue, pariska plesačica (* 1866)
1. 2. - Rudolf Valdec, hrvatski kipar (* 1872)
6. 2. - Maria Christina, španska kraljica (* 1858)
11. 2. - Johann II., knez Lihtenštajna (* 1840)
12. 2. - Lillie Langtry, glumica i pevačica (* 1853)
febr. - Samson Černov, fotograf, snimatelj, slikar (* 1887)
23. 2. - Mercédès Jellinek, po kojoj je nazvan "Mercedes" (* 1889)
27. 2. - Briton Hadden, suosnivač Time-a (* 1898)
5. 3. - David Dunbar Buick, osnivač kompanije Buick (* 1854)
20. 3. - Ferdinand Foch, maršal Francuske, Généralissime iz I sv. rata (* 1851)

April/Travanj – Jun/Lipanj

4. 4. - Karl Benz, pionir automobila (* 1844)
20. 4. - Leonid Solarević, general (* 1854)
25. 4. - Đuro Đaković, organizacioni sekretar CK KPJ (* 1886)
25. 4. - Nikola Hećimović, član SKOJ, sekretar Crvene pomoći (* 1900)
27. 4. - Stepa Stepanović, srpski vojskovođa (* 1856)
2. 5. - Haralambos Cerulis, grčki general (* 1879)
18. 5. - P. J. Kennedy, deda Džona i Roberta Kenedija (* 1858)
19. 5. - Dragomir Krančević, srpski violinista (* 1847)
26. 5. - Milenko Materni, srpski pedijatar (* 1875)
24. 6. - Nikola Mihanović, argentinski preduzetnik (* 1846)
28. 6. - Edward Carpenter, engleski pisac, socijalista i gej aktivista (* 1844)

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

2. 7. - Gladys Brockwell, glumica (* 1893)
15. 7. - Hugo von Hofmannsthal, književnik (* 1874)
27. 7. - Janko Mišić, organizacioni sekretar CK SKOJ (* 1900)
27. 7. - Mijo Oreški, politički sekretar CK SKOJ (* 1905)
30. 7. - Paja Marganović, sekretar CK SKOJ (* 1904)
30. 7. - Miroslav Milisavljević, general (* 1868)
3. 8. - Emile Berliner, pronalazač gramofona (* 1851)
3. 8. - Thorstein Veblen, ekonomista, sociolog (* 1857)
8. 8. - Archibald Reiss, forenzičar, kriminolog, prijatelj Srba (* 1875)
15. 8. - Luka Ćelović - Trebinjac, veletrgovac, finansijer, dobrotvor (* 1854)
19. 8. - Sergej Djagiljev, ruski baletski impresario (* 1872)
26. 8. - Vladimir Nešić, funkcioner Crvenog krsta, član KPJ (* 1896)
27. 8. - Herman Potočnik, pionir kosmonautike (* 1892)
30. 8. - Ivo Vojnović, književnik (* 1857)
2. 9. - Paul Leni, filmski režiser (* 1885)
3. 9. - Hinko Hinković, odvjetnik, političar, publicist (* 1854)
7. 9. - Vladimir Matijević, srpski trgovac, dobrotvor (* 1854)
23. 9. - Richard Adolf Zsigmondy, hemičar, nobelovac (* 1865)
27. 9. - Bracan Bracanović, funkcioner KPJ (* 1893)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

1. 10. - Antoine Bourdelle, skulptor (* 1861)
3. 10. - Gustav Stresemann, nemački političar, nobelovac za mir (* 1878)
3. 10. - Jeanne Eagels, glumica (* 1890)
17. 10. - Vladimir Gortan, istarski antifašist (* 1904)
21. 10. - Vasil Radoslavov, bivši premijer Bugarske (* 1854)
28. 10. - Bernhard von Bülow, bivši nemački kancelar (* 1849)
3. 11. - Svetozar Pisarević, operski pevač, bas (* 1885)
5. 11. - Veljko Milićević, književnik (* 1886)
6. 11. - Maksimilijan Badenski, bivši nemački kancelar (* 1867)
15. 11. - Andra Stevanović, arhitekta, profesor (* 1859)
17. 11. - Herman Hollerith, statističar, otac mašinske obrade podataka (* 1860.)
24. 11. - Georges Clemenceau, bivši premijer Francuske (* 1841)
25. 11. - Matija Pavić, monsinjor, povjesničar (* 1859)
10. 12. - Harry Crosby, pesnik, izdavač, bonvivan (* 1898)
17. 12. - Šandor Aleksander, hrvatski plemić, industrijalac, političar, filantrop (* 1866)
20. 12. - Émile Loubet, bivši predsednik Francuske (* 1838)
28. 12. - Ilarion Trojicki, episkop RPC, sveštenomučenik (* 1886)
29. 12. - Wilhelm Maybach, projektant i proizvođač automobila (* 1846)

Kroz godinu

Milan Antonović, arhitekta (* 1850)
Benjamin Finci, član KPJ (* 1888)
Sakib Korkut, muftija, političar, novinar (* 1884)

Remove ads

Dani sećanja

Nobelove nagrade

Fizika: Louis de Broglie (otkriće talasne prirode elektrona)
Kemija: Arthur Harden i Hans von Euler-Chelpin (ispitivanje fermentacije šećera i fermentativnih enzima, → zimaza)
Fiziologija i medicina: Christiaan Eijkman ("otkriće antineuritičkog vitamina") i Frederick Gowland Hopkins ("otkriće vitamina koji stimuliraju rast", npr. A i D)
Književnost: Thomas Mann (pre svega za njegov veliki roman "Budenbrokovi", koji dobija sve veće priznanje kao jedno od klasičnih dela savremene književnosti)
Mir: Frank Billings Kellogg (Briand-Kelloggov pakt za odricanje od rata)

Remove ads

Literatura/Reference

Loading content...

Vanjske veze

Loading content...

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads