1930.

godina From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads

Godina 1930 (MCMXXX) bila je redovna godina koja počinje u srijedu.

1930:
1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12
Rođenja • Smrti

Kratke činjenice Milenijum:, Vjekovi: ...

Kratke činjenice

Remove ads

Događaji

Januar/Siječanj

5. 1. - Kolektivizacija u SSSR: Politbiro usvojio rezoluciju koja poziva na dovršenje kolektivizacije i ukidanje kulaka - u prva dva meseca godine procenat kolektivizovanih farmi skače sa 15 na 60%.
5. 1. - U SSSR ukinut Ženotdel, žensko odeljenje CK SKP(b).
10. 1. - U Arabiji okončana Ikhwanska pobuna (verska milicija Ikhwan bila u sukobu sa Ibn Saudom, kome su pomagali Britanci).
14. 1. - Nacistički aktivista i pesnik Horst Wessel fatalno ranjen u Berlinu, umro 23. februara.
14. 1. - U Francuskoj potpisan zakon o gradnji fortifikacione "Maginotove linije" (radovi počinju u februaru).
25. 1. - August Košutić i Juraj Krnjević, funkcioneri HSS u emigraciji, uputili Memorandum Društvu naroda - žale se na diktaturu i uskraćena prava Hrvatima.

Thumb — Zastava Indijskog nacionalnog kongresa

26. 1. - Purna Swaraj: Indijski nacionalni kongres je proglasio današnji dan za Dan nezavisnosti (Danas Dan republike u Indiji, proglašene 1950).
26. 1. - Teretnjak "P/B Daksa" Dubrovačke parobrodarske plovidbe potonuo u Atlantiku blizu španjolske obale, poginulo je svih 38 članova posade.^[1]
26. 1. - OGPU-ovi agenti kidnapovali u Parizu gen. Aleksandra Kutepova, lidera Ruskog opšte-vojnog saveza - dalja sudbina nejasna.
28. 1. - Diktator Španije, general Miguel Primo de Rivera daje ostavku nakon što je ostao bez podrške vojske; novi premijer je Dámaso Berenguer čiji režim je prvi s oznakom dictablanda ("meka diktatura").
28. 1. - Julius Edgar Lilienfeld patentirao u SAD spravu nalik na tranzistor sa efektom polja (FET-tranzistor).
30. 1. - Druga Haška konferencija - i formalno prihvaćen Youngov plan za nemačke reparacije; u maju osnovana Banka za međunarodna poravnanja za njihovo olakšavanje.
30. 1. - Pavel Molčanov pustio blizu Lenjingrada prvu radiosondu.
31. 1. - Novi Zakon o islamskoj verskoj zajednici, kojem se reis Džemaludin Čaušević protivi.
31. 1. - Američka firma 3M počinje prodavati adhezivnu traku Scotch Tape.

Februar/Veljača

Thumb — Raskulačenje: odvoženje kulačkog ambara

3. 2. - Osnovana Komunistička partija Vijetnama, na traženje Kominterne u oktobru transformisana u KP Indokine (do 1945)
10. 2. - Slovenačka organizacija TIGR postavila bombu u redakciji tršćanskih novina Il Popolo di Trieste, gine urednik Guido Neri.
10. 2. - Pobuna u Yên Bái vijetnamskih vojnika u francuskoj kolonijalnoj vojsci, odmah ugušena.
februar - Mao Tse-tung osniva Provincijsku sovjetsku vladu jugozapadnog Jiangxija (→ Kineska Sovjetska Republika).
18. 2. - Otkriven Pluton, do 2006. smatran za najudaljeniju planetu (objavljeno 13. marta).
28. 2. - Dominikanska Republika: zavera političara Rafaela Ureñe i komandanta armije Rafaela Trujilla obara predsednika Vásqueza - Trujillo će diktatorski vladati zemljom do 1961.

Mart/Ožujak

1. 3. - Predsjednički izbori u Brazilu: paulista Júlio Prestes pobjeđuje kandidata Liberalne alijanse Getúlia Vargasa.
2. 3. - U "Pravdi" objavljen Staljinov članak "Vrtoglavica od uspeha", upozorava na prebrzu i nasilnu kolektivizaciju - pritisak privremeno popušta.
5. 3. - Danski slikar Einar Wegener započinje proceduru hirurške promene pola - postaje Lili Elbe, ali umire od komplikacija sledeće godine (inspiracija za roman i film The Danish Girl).
6. 3. - Kompanija Birds Eye, koju je osnovao Clarence Birdseye, počinje probnu prodaju smrznute hrane.
6. 3. - Komunisti izveli međunarodni dan protesta protiv gladi i nezaposlenosti, sukobi sa policijom u Berlinu, Njujorku, Londonu, Parizu, Vašingtonu i dr.
9. 3. - 19. 4. - Proces Savezu oslobođenja Ukrajine u Harkovu: montirano suđenje izmišljenoj organizaciji sa 45 optuženih.

Thumb — Mahatma Gandi na Maršu soli

12. 3. - 5. 4. - Marš soli: Mahatma Gandi sa pristalicama na pohodu od 390 km do mora, kako bi protestovao zbog britanskog monopola na sol.
mart - Corneliu Zelea Codreanu osnovao Gvozdenu gardu kao paravojni ogranak Legije arhanđela Mihajla - kasnije će i Legija biti nazivana Gvozdenom gardom.
mart - Prethodnica američke Politike dobrog suseda: objavljen Clarkov memorandum iz 1928, da je cilj Monroeove doktrine zaštita latinoameričkih zemalja od evropskih intervencija a ne ugnjetavanje istih.
19. 3. - Prvo putovanje nemačkog putničkog broda Europa, osvaja Plavu vrpcu za najbrži prelaz Atlantika (4 d, 17 č, 6 m).
27. 3. - Nemački kancelar, socijaldemokrata Hermann Müller dao ostavku jer se Velika koalicija raspala po pitanju finansiranja osiguranja za nezaposlene a predsednik von Hindenburg mu nije hteo dati vanredna ovlašćenja - kraj poslednje vlade zasnovane na parlamentarnoj većini.
28. 3. - Turska vlada traži od međunarodne zajednice da se Konstantinopolj i Angora nazivaju Istanbul odn. Ankara itd.
30. 3. - Heinrich Brüning iz Partije Centra je novi kancelar Nemačke (do 1932) - prvi "predsednički kabinet", nema većinu u parlamentu već upravlja putem predsednikovih vanrednih ovlašćenja. Ova situacija traje do dolaska Hitlera 1933.
31. 3. - Prihvaćen Kodeks proizvodnje filmova (Haysov kodeks) koji daje stroge smernice za tretman seksa, nasilja, religije i kriminala u američkim filmovima (na snazi od 1934. do 1968).
31. 3. - Bitka kod Debre Zebita na ravnici Anchem u Etiopiji: snage Tafari Makonnena odnose pobedu nad snagama naklonjenim carici Zauditi, poginuo Gugsa Welle koji je digao pobunu prošlog januara.
31. 3. - Objavljen izveštaj Shawove komisije o prošlogodišnjim nemirima u Palestini - kao glavni uzrok se vidi arapski strah od jevrejskog useljavanja.

April/Travanj

Thumb — Haile Selassie, regent Etiopije 1916-30, car 1930-74

1. 4. - Premijera filma "Plavi anđeo" u Berlinu, Marlene Dietrich postaje zvezda.
2. 4. - Umrla etiopska carica Zaudita I, nasleđuje je Ras Tafari - Haile Selassie, do tada regent (vlada do 1974).
3. 4. - Žene u Turskoj dobile pravo glasa na lokalnim izborima (od 1934. univerzalno pravo glasa).
3. 4. - 2. dodjela Oscara: The Broadway Melody je najbolji film.
5. 4. - Gandijev čin građanskog neposluha: pravi sol na obali mora, usprkos britanskim zakonima.
6. 4. - Umro patrijarh srpski Dimitrije.
6. 4. - Lav Trocki osnovao u Parizu Međunarodnu Levu opoziciju.

Thumb — Patrijarh Varnava (1930-37)

12. 4. - Izabran patrijarh srpski Varnava (do 1937).
14. 4. - Vladimir Majakovski se ubio, velika sahrana tri dana kasnije.
april ? - Na Cetinju prilikom pokušaja hapšenja ubijen Marko Mašanović, član Politbiroa CK ilegalne KPJ.
17. 4. - Dow Jones dostigao 294.07 poena, vrhunac privremenog oporavka od kraha od pre pola godine - sledi silazni trend do krajnjeg dna u julu 1932^[2]. Kriza postaje globalna i izaziva i politička previranja u mnogim zemljama; nezaposlenost u Nemačkoj dostiže 15% ove godine.
17. 4. - DuPontovi naučnici izmislili sintetičku gumu neopren.
17. 4. - Umire prvo od preko 70 dece, od oko 250 koliko se u Lübecku vakcinisalo BCG vakcinom protiv tuberkoloze, kontaminiranom živim virusom.
18. 4. - Izbija pobuna u Čitagongu, Britanska Indija. Istog dana radio BBC javlja da "nema vesti".
18. 4. - Požar na Veliki petak u drvenoj crkvi u rumunskom gradiću Costești, poginulo 118 ljudi, uglavnom đaka.
19. 4. - Sinkin' in the Bathtub je prvi crtani film iz serijala Looney Tunes (traje do 1969).
21. 4. - Požar u državnom zatvoru u Ohaju, poginula 322 zatvorenika.
21. 4. - Završena Sibirsko-turkestanska železnica (Turksib).
21. 4. - Prvo prikazivanje filma All Quiet on the Western Front u Los Anđelesu.
22. 4. - U Beograd stigle delegacije seljaka iz savske, primorske, vrbaske i drinske banovine. Prethodne noći, ustaše spremale atentat na prugu između Striživojne-Vrpolje i Mikanovaca (suđenje počelo 28. aprila 1931).
22. 4. - Potpisan Londonski pomorski ugovor, sporazum UK, SAD i Japana o podmorničkom ratovanju i ograničenju brodogradnje.
25. 4. - U SSSR osnovan Gulag, Glavna uprava logora.
proljeće - Masovna uhićenja pripadnika organizacije TIGR u Julijskoj krajini, Italija.

Maj/Svibanj

Thumb — Kruna Chryslerove zgrade

5. 5. - Mahatma Gandhi uhapšen, što vodi neredima sa desetinama ljudskih žrtava.
6. 5. - Salmaski zemljotres u krajištu Persije i Turske, do 3.000 mrtvih.
11. 5. - U Kini izbija Rat na centralnim ravnicama, koalicija komandanata Yan Xishana, Feng Yuxianga i Li Zongrena protiv Chiang Kai-sheka.
12. 5. - Osnovano Privilegovano akcionarsko društvo za izvoz zemaljskih proizvoda Kraljevine Jugoslavije (PRIZAD, zgradu su dobili 1939, posle rata CENTROPROM)^[3].
12 - 13. 5. - Jean Mermoz sa još dvojicom članova posade preleteo bez stajanja između Senegala i Brazila.
14. 5. - Francuski Mandat za Siriju i Liban: Država Sirija postaje Sirijska Republika; Alavitska Država postaje zasebna Latakijska Vlada, da bi se 1936/37 ponovo spojila sa Sirijom.
15. 5. - Let od Oaklanda do Chicaga ima prvu stjuardesu, Ellen Church.
maj - Objavljen almanah Nemoguće - L'Impossible, glasilo beogradskih nadrealista sa manifestom koji je potpisalo 13 osnivača pokreta^[4].
16. 5. - Berberski dahir (dekret): Francuzi u Maroku adaptiraju sekularne berberske zakone, s ciljem preuzimanja njihove imovine - dolazi do reakcije nacionalista i islamista i peticije u avgustu.
17. 5. - Aristide Briand predstavio Memorandum o organizaciji režima federalnog evropskog saveza.

Thumb — Orden Lenjina (I tip)

23. 5. - Novine "Komsomolska pravda" prvi je dobitnik Ordena Lenjina.
27. 5. - Chrysler Building u Njujorku otvorena za javnost - najviša zgrada na svetu do sledeće godine.
28. 5. - Bolivijski predsednik Hernando Siles Reyes podnosi ostavku, suočen s pretnjama puča nakon što je pokušao produžiti mandat; gen. Carlos Blanco Galindo obara ostatak kabineta mesec dana kasnije.
maj – oktobar - Sergej Ejzenštajn u Holivudu.

Jun/Juni/Lipanj

3. 6. - Učenik pucao na profesora u kruševačkoj gimnaziji i ranio ga, kasnije presekao sebi vene ali preživeo^[5].

Thumb — Carol II

7. 6. - Bivši rumunski kralj Carol II se vraća u zemlju pet godina nakon što se odrekao prestola u korist maloletnog sina Mihaia (ostaje do 1940).
14. 6. - Presuda Državnog suda za zaštitu države: 14 Hrvata osuđeno na kazne od 6 meseci do 15 godina (poziv na ubistva fukncionera, namera dizanja železničke pruge u vazduh...); oslobođena desetorica, među kojima i lider HSS Vladko Maček, uhapšen prošlog decembra. Sud je našao da nije postojala teroristička organizacija.
jun - Spor oko granice i poseda nad manastirima Nyarong i Dhargyä se pretvara u Kinesko-tibetanski rat (do 1932).
17. 6. - U SAD potpisan Zakon o carinama (Smoot–Hawley Tariff Act), s rekordno visokim stopama - izaziva uzvratne mere ostalih zemalja, smatra se da je ovim pogoršana Velika Depresija.
26. 6. - 13. 7. - XVI kongres Svesavezne komunističke partije (boljševika), pod potpunom Staljinovom kontrolom, traži se ispunjenje Prve petoletke (1928-32) za četiri godine.
27 - 29. 6. - Veliki slovenski sokolski slet u Beogradu.
27. 6. - Statut Male Antante (regulisan način rada i odlučivanja).
28. 6. - U Ženevi usvojena Konvencija o prinudnom radu (na snazi od 1932).
30. 6. - Okupacija Rajnlanda okončana povlačenjem Francuza.
30. 6. - Potpisan Anglo-irački ugovor koji predviđa okončanje Britanskog mandata nad Mezopotamijom za dve godine, u zamenu za ostanak britanskih snaga i zadržavanje velikog uticaja.

Jul/Juli/Srpanj

4. 7. - Nakon izbacivanja iz nacističke stranke, Otto Strasser osnovao Borbenu zajednicu revolucionarnih nacionalsocijalista, Crni front.
4. 7. - Iz propovedi Wallace Fard Muhammada u Detroitu nastaje Nacija Islama.
7. 7. - "Seljački marš" u Helsinki: desničarski pokret Lapua dovodi preko 12.000 ljudi u grad, vlada pod pritiskom zabranjuje komunističke novine.
8. 7. - Portugalska imperija: donesen je Kolonijalni zakon kojim su kolonije vezane direktno za metropolu, cilj je asimilacija afričkih poseda (Salazar je trenutno ministar finansija i kolonija).

Thumb — Jugoslovenski fudbalski tim na svetskom prvenstvu u Urugvaju

13 - 30. 7. - U Urugvaju održano prvo Svetsko prvenstvo u fudbalu, koje osvaja domaćin; Jugoslavija, po FIFA-i, osvojila četvrto mesto (u Jugoslaviji tj. Srbiji se smatra da je bila treća).
19. 7. - U romanu Georgesa Simenona se prvi put javlja detektivski lik Jules Maigret.
21. 7. - Umesto Georgija Čičerina, novi narodni komesar za inostrane poslove Sovjetskog Saveza je Maksim Litvinov (do 1939).
22. 7. - Na proslavi oslobođenja od saveznika u Koblenzu poginulo 38 ljudi prilikom rušenja mosta.
23. 7. - Irpinijski zemljotres na jugu Italije, preko 1.400 mrtvih.
24. 7. - Montello u italijanskom regionu Veneto pogođen najjačim poznatim tornadom u Evropi^[6].
26. 7. - Ubijen João Pessoa Cavalcanti de Albuquerque, guverner brazilske države Paraíba i Vargasov potpredsednički kandidat.
30. 7. - U Portugalu osnovana Nacionalna unija, praktično jedina partija u zemlji do 1974.

Avgust/August/Kolovoz

5. 8. - Pronađeni ostaci neuspele Andréeove balonske ekspedicije na Severni pol - trojica Šveđana su umrli 1897. na ostrvu Kvitøya u Svalbardskom arhipelagu.

Thumb — Vila Tugendhat u Brnu

5. 8. - Ludwig Mies van der Rohe na čelu škole Bauhaus.
7. 8. - Liberal Enrique Olaya Herrera je novi predsednik Kolumbije (do 1934), nakon 30 godina konzervativaca na vlasti.
7. 8. - U Marionu, Indiana linčovana dvojica crnaca, Thomas Shipp i Abram Smith.
9. 8. - Prvi put se pojavljuje crtani lik Betty Boop.
13. 8. - Događaj na rijeci Curuçá: meteorska eksplozija iznad severozapadnog Brazila.
14. 8. - U sukobu sa policijom u Zagrebu poginuli Pero Popović Aga i Josip Kolumbo, dvojica od Sedam sekretara SKOJ-a. U Zagrebu je ovog meseca uhapšen i član Politbiroa Risto Samardžić, koji će umreti u oktobru nakon mučenja.
14. 8. - Crkva Engleske odobrila kontrolu rađanja, uz strogu kontrolu reklame i prodaje.
17. 8. - Španski republikanci sklopili Pakt iz San Sebastiána - za 15. decembar zakazan vojni udar nakon koga bi se proglasila republika.
22. 8. - Predsednik Perua Augusto Leguía zbačen u vojnom udaru, sledi puk. Luis Miguel Sánchez Cerro (do 1933).

Septembar/Rujan

Thumb — Lenjinov mauzolej

3. 9. - Glavni grad Dominikane Santo Domingo je pogođen uraganom; gine do 8.000 ljudi, što ga čini petim najsmrtonosnijim atlantskim uraganom u istoriji.
5. 9. - U Leavenworthu obešen serijski ubica i sodomista Carl Panzram ("Želeo bih da čitava ljudska rasa ima jedan vrat i da ja imam svoje ruke oko njega").
6. 9. - Dan nakon osude streljana četvorica pripadnika TIGR - Ferdo Bidovec, Fran Marušič, Zvonimir Miloš i Alojz Valenčič - vest o ovome je cenzurirana u Jugoslaviji, ali ipak stiže do Ljubljane, gde studenti demonstriraju.
6. 9. - Vojni udar u Argentini, desničarski general José Félix Uriburu zbacio predsednika Yrigoyena - početak Neslavnog desetljeća.
9 - 10. 9. - U Poljskoj uhapšeni mnogi lideri opozicije, pod optužbom za spremanje puča (→ Brestovski proces).
14. 9. - Izbori u Nemačkoj, veliki skok nacista, koji postaju druga stranka po snazi: SDP 143 poslanika (-10), Nacisti 107 (+95 !), Komunisti 77 (+23) itd.
septembar - Turska vojska porazila Kurdsku Republiku Ararat na istoku zemlje i povratila je u sastav zemlje.
septembar - Ljubinka Bobić snima u Parizu jugoslovensku verziju filma Paramount on Parade, što bi bio prvi "domaći" ton-film^[7].
27. 9. - U Argentini osnovan veliki sindikat CGT (Confederación General del Trabajo).

Oktobar/Listopad

1. 10. - U Londonu je otvorena sedma Imperijalna konferencija. Središnja tema bila je težnja za užim povezivanjem zemalja Imperije.
5. 10. - U Ateni je počeo prvi Balkanski kongres koji je trebao pridonijeti gospodarskoj suradnji balkanskih naroda i rješavanju pitanja manjina (učestvuju Bugarska, Grčka, Rumunija, Turska i Jugoslavija, začetak Balkanskog pakta).
5. 10. - Britanski kruti vazdušni brod R101 se ruši u Francuskoj na svom prvom putovanju, gine 48 ljudi.
12. 10. - U Beču zvanično otvoren Karl-Marx-Hof, najduža stambena zgrada na svetu.
14. 10. - Pripadnici pokreta Lapua kidnapovali bivšeg predsednika Ståhlberga i njegovu suprugu - podrška za pokret slabi, napuštaju ga umereni pa kontrolu uzimaju ekstremisti.

Thumb — Getúlio Vargas imenuje ministre

20. 10. - Passfieldova bela knjiga - ograničeno useljavanje Jevreja u mandatnu Palestinu, usled prošlogodišnjih nereda; ali već sledećeg februara, MacDonaldovim pismom praktično opovrgnuta.
22. 10. - U Egiptu donesen novi ustav kojim je povećana vlast kralja i vlade na račun parlamenta, u kome dominira partija Wafd (stari ustav, iz 1923, vraćen 1935).
24. 10. - Brazilska revolucija označava kraj Prve Brazilske Republike, obeležene koronelizmom i politikom café com leite. Predsednik Washington Luís zbačen od Vargasovih pristalica, sprečena inauguracija izabranog Júlia Prestesa, zakazana za 15. novembar.
25. 10. - Venčanje bugarskog cara Borisa III i italijanske princeze Đovane u Assisiju - približavanje Italije i Bugarske (pojačanje antijugoslovenskog prstena u kome su već Albanija i Mađarska^[8]).
30. 10. - Senigallijski zemljotres u centralnoj Italiji: razoran, ali ne više od 18 žrtava, zahvaljujući prethodnom slabijem udaru; osetio se i u Istri.
31. 10. - U Beogradu ustoličen Ibrahim Maglajlić, čime je sedište reis-ul-uleme premešteno iz Sarajeva.
oktobar - U Salcburgu se sastali Vlatko Maček, Ante Pavelić, Košutić i Krnjević.

Novembar/Studeni

Thumb — Spomenik zahvalnosti Francuskoj

1. 11. - Prikazan rani zvučni film na širokom ekranu The Big Trail, prva glavna uloga Johna Wayna - finansijski neuspeh zbog Velike depresije.
2. 11. - Haile Selasije krunisan za cara.
3. 11. - Getúlio Vargas postaje predsednik Brazila (diktator do 1945, demokratski izabran 1951-54).
4. 11. - Rat na centralnim ravnicama u Kini se završava Chiang Kai-shekovom pobedom - ali oko 300.000 vojnika je izbačeno iz stroja, vlada je blizu bankrota, Mandžurija je oslabljena, kao i kampanja protiv komunista.
5. 11. - 3. dodjela Oscara: najbolji film i režija All Quiet on the Western Front.
7. 11. - Otvoren novi Lenjinov mauzolej.
11. 11. - Svečano otkriven Spomenik zahvalnosti Francuskoj na beogradskom Kalemegdanu.
12. 11. - Otvorena prva Konferencija okruglog stola o Indiji u Londonu, Indijski nacionalni kongres i poslovni lideri je bojkotuju.
14. 11. - Ultranacionalista upucao i teško ranio japanskog premijera Hamaguchija.
15. 11. - Prikazan film Hell's Angels, prva veća uloga Jean Harlow.
novembar - Prva kampanja opkoljavanja protiv sovjeta u južnom Jiangxiju - kineski nacionalisti pokušavaju da unište komuniste ali ovi odnose pobedu u januaru; Maova supruga Yang Kaihui je pogubljena 14-og, kao i njegova sestra.
23. 11. - Patrijarh SPC osvetio Crkvu Svetog Aleksandra Nevskog u Beogradu, u prisustvu kralja Aleksandra.

Thumb — Crkva Svetog Aleksandra Nevskog

23. 11. - U Poljskoj održani izbori, nazvani Brestovski, jer su u Brestovskoj tvrđavi zatvoreni mnogi opozicionari.
25. 11. - Prvo poznato izlećenje penicilinom: Cecil George Paine u Sheffieldu izlečio očnu infekciju kod odojčeta.
25. 11. - 7. 12. - Suđenje Industrijskoj partiji ("Prompartiji") - montirani proces nekim ekonomistima i inženjerima u SSSR - pet smrtnih presuda, pretvorene u robiju.
29. 11. - Premijera Buñuelovog filma L'Âge d'or - film zabranjen nakon desničarskih ispada u Francuskoj.

Decembar/Prosinac

7. 12. - Bostonska televizijska stanica W1WX prenosi sliku CBS radio orkestra, emisija uključuje i prvu TV reklamu.
4. 12. - U Nemačkoj prikazan film "Na zapadu ništa novo" - zabranjen 10. 12. nakon što su nacisti ometali prikazivanje^[9].
12. 12. - Pobuna u Jaci (Haci): pokušaj prorepublikanskog vojnog udara u Španiji, tri dana ranije nego što je bilo predviđeno - kapetani Fermín Galán Rodríguez i Ángel García Hernández streljani dva dana kasnije.
15. 12. - Ramón Franco pokušao da u Madridu pokrene republikansku revoluciju.

Thumb — Grant Wood: "Američka gotika"

19. 12. - Erupcija Merapija na Javi, stradalo 13 sela i 1.400 ljudi.
19. 12. - Vjačeslav Molotov je novi predsednik Saveta narodnih komesara SSSR (do 1941), umesto Alekseja Rikova, koji je dva dana kasnije izbačen iz Politbiroa (tu ga zamenjuje Sergo Ordžonikidze).
22. 12. - Izbija pobuna u Britanskoj Burmi, pod uticajem bivšeg monaha Saya Sana koji se u oktobru krunisao za kralja.
28. 12. - Mahatma Gandi odlazi u Veliku Britaniju na pregovore.
29. 12. - Muhammad Iqbal uvodi Teoriju dve nacije u Britanskoj Indiji, ocrtavajući viziju Pakistana.
31. 12. - Papska enciklika Casti connubii: naglašava se svetost braka, zabranjuje kontracepcija i reafirmira zabrana abortusa.

Kroz godinu

Velika ekonomska kriza zahvatila i Jugoslaviju, prvo u vidu poljoprivredne krize ("slom trgovine žitom").
Neka carina na gramofonske ploče u Jugoslaviji, zajedno sa uvođenjem radija, dovodi do velikog pada njihove prodaje.^[10]
Prohibicija u SAD: desetine hiljada ljudi zahvatila paraliza od kontaminiranog đumbirnog ekstrakta.

Remove ads

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1930.

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

4. 1. - Joža Vlahović, novinar i pokretač tjednika "Danas" († 2004)
11. 1. - Rod Taylor, glumac († 2015)
20. 1. - Buzz Aldrin, astronaut, drugi čovek na Mesecu
30. 1. - Gene Hackman, glumac († 2025)
1. 2. - Ante Pažanin, filozof, politolog († 2015)
4. 2. - Borislav Pekić, srpski književnik († 1992)
5. 2. - Mihail Ostrovidov, filmski i TV snimatelj († 2016)
8. 2. - Petar Banićević, glumac i profesor († 2006)
10. 2. - Robert Wagner, glumac
11. 2. - Mary Quant, modna kreatorka († 2023)
14. 2. - Relja Bašić, glumac i redatelj († 2017)
20. 2. - Miodrag Bulatović, književnik († 1991)
24. 2. - The Big Bopper, rock & roll zvezda († 1959)
27. 2. - Jovan Krkobabić, srpski političar († 2014)

Mart/Ožujak – April/Travanj

3. 3. - Ion Iliescu, predsednik Rumunije
4. 3. - Mile Lojpur, pionir rokenrola († 2005)
8. 3. - Zagorka Golubović, antropolog, sociolog († 2019)
14. 3. - Jagoda Buić, scenograf i kostimograf († 2022)
16. 3. - Izet Sarajlić, bosanskohercegovački književnik († 2002.)
22. 3. - Stephen Sondheim, kompozitor, tekstopisac († 2021)
22. 3. - Pat Robertson, teleevangelista († 2023)
24. 3. - Steve McQueen, glumac († 1980)
24. 3. - David Dacko, prvi predsednik Centrafričke Republike († 2003)
26. 3. - Sandra Day O'Connor, prva žena u Vrhovnom sudu SAD († 2023)
27. 3. - Ernest Ačkun, klarinetista († 2001)
29. 3. - Vanča Kljaković, glumac, pisac, redatelj († 2010)
31. 3. - Berislav Kosier, srpski književnik († 2002)
3. 4. - Helmut Kohl, kancelar Nemačke († 2017)
11. 4. - Anton LaVey, osnivač Crkve Satane († 1997)
13. 4. - Sava Vuković, episkop šumadijski († 2001)
24. 4. - Richard Donner, filmski režiser († 2021)
28. 4. - Theodor Meron, predsednik ICTY

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

4. 5. - Miljan Miljanić, fudbaler, trener, funkcioner († 2012)
8. 5. - Olga Stanisavljević, glumica († 1987)
11. 5. - Dejan Despić, kompozitor, muzički teoretičar, akademik SANU († 2024)
14. 5. - Stane Brovet, admiral JNA († 2007)
15. 5. - Jasper Johns, slikar, grafičar
19. 5. - Nikica Kalogjera, skladatelj i dirigent († 2006)
22. 5. - Harvey Milk, američki političar († 1978)
23. 5. - Aleksandar Matanović, šahovski velemajstor († 2023)
25. 5. - Sonia Rykiel, modna kreatorka († 2016)
30. 5. - Živorad Kovačević, gradonačelnik Beograda, diplomata († 2011)
31. 5. - Clint Eastwood, glumac, režiser, producent, političar
2. 6. - Pete Conrad, astronaut, treći čovek na Mesecu († 1999)
10. 6. - Branimir Živojinović, srpski prevodilac i književnik († 2007)
12. 6. - Stole Aranđelović, glumac († 1993)
14. 6. - Predrag Palavestra, srpski književnik i istoričar književnosti, akademik († 2014)
14. 6. - Bora Kostić (fudbaler) († 2011)
17. 6. - Vojislav Lubarda, književnik, akademik ANURS († 2013)
19. 6. - Gena Rowlands, glumica († 2024)
24. 6. - Claude Chabrol, filmski režiser († 2010)
27. 6. - Ross Perot, američki biznismen i političar († 2019)

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

2. 7. - Carlos Menem, predsednik Argentine († 2021)
7. 7. - Biljana Plavšić, predsjednica RS, haški osuđenik
14. 7. - Dragoljub Mićunović, profesor, predsednik Skupštine SCG
15. 7. - Jacques Derrida, filozof († 2004)
18. 7. - Burt Kwouk, glumac († 2016)
24. 7. - Predrag Ivanović, džez muzičar i kompozitor († 2010)
28. 7. - Gvozden Radičević, pevač († 2019)
1. 8. - Pierre Bourdieu, sociolog, antropolog, filozof († 2002)
1. 8. - Lawrence Eagleburger, državni sekretar SAD († 2011)
5. 8. - Neil Armstrong, astronaut, prvi čovek na Mesecu († 2012)
7. 8. - Josip Gabrić, stolnotenisač, političar († 2014)
8. 8. - Božidar Kovaček, istoričar književnosti, teatrolog, pred. Matice srpske († 2007)
11. 8. - Bratislav Grbić, glumac († 2005)
12. 8. - George Soros, investitor, autor, filantrop
13. 8. - Lena Politeo, glumica
14. 8. - Miladin Životić, filozof, profesor († 1997)
21. 8. - Princess Margaret, Countess of Snowdon, mlađa sestra Elisabeth II († 2002)
22. 8. - Boris Magaš, arhitekt († 2013)
25. 8. - Sean Connery, glumac († 2020)
28. 8. - Patrijarh srpski Irinej, poglavar SPC († 2020)
28. 8. - Ben Gazzara, glumac († 2012)
30. 8. - Warren Buffett, investitor, milijarder

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

2. 9. - Milena Dapčević, glumica († 2018)
7. 9. - Baudouin, kralj Belgijanaca († 1993)
14. 9. - Zvonimir Torjanac, glumac († 2014)
17. 9. - Edgar Mitchell, astronaut, šesti čovek na Mesecu († 2016)
18. 9. - Vlado Gotovac, hrvatski pisac, filozof, političar († 2000)
21. 9. - Mirko Bulović, glumac († 2009)
23. 9. - Ray Charles, kantautor, muzičar, kompozitor († 2004)
25. 9. - Nino Cerruti, modni kreator († 2022)
27. 9. - Miroslava Mira Čohadžić, kostimograf († 2002)
28. 9. - Dejan Kosanović, filmski i TV reditelj († 2013)
28. 9. - Boris Festini, glumac († 2013)
28. 9. - Marko Orlandić, predsjednik Predsjedništva SR Crne Gore († 2019)
30. 9. - Ivan Aralica, hrvatski književnik
1. 10. - Philippe Noiret, glumac († 2006)
1. 10. - Richard Harris, glumac († 2002)
3. 10. - Krsto Cviić, hrvatski novinar († 2010.)
5. 10. - Pavel Popovič, kosmonaut († 2009)
6. 10. - Hafez al-Assad, general, predsednik Sirije († 2000)
10. 10. - Harold Pinter, britanski pisac i nobelovac († 2008)
11. 10. - Zdravko Velimirović, filmski reditelj i scenarista († 2005)
11. 10. - Dimitrije Bogdanović, istoričar i akademik († 1986)
14. 10. - Mobutu Sese Seko, predsednik Zaira († 1997)
17. 10. - Dragoslav Antonijević, etnolog i akademik († 2001)
17. 10. - Robert Atkins, nutricionista († 2003)
18. 10. - Tomo Kuruzović, glumac († 2017)
22. 10. - Todor Veselinović, fudbaler, trener († 2017)
25. 10. - Mića Milošević, filmski i TV reditelj († 2020)
28. 10. - Bernie Ecclestone, šef Formule 1
31. 10. - Michael Collins, astronaut na Apollu 11 († 2021)

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

16. 11. - Salvatore Riina, sicilijanski mafijaš († 2017)
17. 11. - Dragoslav Mihailović, književnik, akademik SANU († 2023)
19. 11. - Žiža Stojanović, glumica († 2025)
19. 11. - Christian Schwarz-Schilling, nemački političar, visoki predstavnik za BiH
1. 12. - Milutin Butković, glumac († 1997)
2. 12. - Vlatko Pavletić, književnik i političar, hrvatski akademik († 2007)
3. 12. - Jean-Luc Godard, filmski režiser, scenarista († 2022)
7. 12. - Breda Kalef, operska pevačica († 2023)
8. 12. - Maximilian Schell, glumac († 2014)
11. 12. - Jean-Louis Trintignant, glumac († 2022)
17. 12. - Bob Guccione, osnivač "Penthouse"-a († 2010)
26. 12. - Wilferd Madelung, nemački orijentalista

Kroz godinu

Radoslav Stojanović, pravnik, političar († 2011)

Remove ads

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1930.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

18. 1. - Žarko Savić, operski pevač, bas (* 1861)
24. 1. - Mitrofan Rajić, episkop braničevski (* 1873)
3. 2. - Michele Bianchi, fašistički lider (* 1883)
4. 2. - Milenko Vukomanović, istoričar (* 1867)
15. 2. - Giulio Douhet, teoretičar vazdušnog rata (* 1869)
21. 2. - Ahmed-šah Kadžar, bivši i poslednji kadžarski šah Persije (* 1898)
23. 2. - Mabel Normand, glumica (* 1892)
23. 2. - Horst Wessel, pripadnik SA, pisac reči nacističke himne (* 1907)
2. 3. - D. H. Lawrence, engleski pisac (* 1885)
6. 3. - Alfred von Tirpitz, nemački admiral i administrator (* 1849)
16. 3. - Miguel Primo de Rivera, španski general, bivši diktator (* 1870)
8. 3. - William Howard Taft, bivši predsednik SAD, predsednik Vrhovnog suda (* 1857)
18. 3. - Matko Laginja, hrvatski pravnik i političar (* 1852.)
19. 3. - Arthur Balfour, bivši premijer UK (* 1848)
19. 3. - Wilfrid Voynich, revolucionar, antikvar, bibliofil (* 1865)

April/Travanj – Jun/Lipanj

2. 4. - Zaudita I, carica Etiopije (* 1876)
6. 4. - Patrijarh srpski Dimitrije, poglavar SPC (* 1846)
14. 4. - Vladimir Majakovski, pesnik (* 1893.)
april - Marko Mašanović, član Politbiroa CK KPJ (* 1894)
28. 4. - Mihailo Živković - Gvozdeni, srpski general (* 1856)
11. 5. - Bogdan Medaković, advokat, bivši predsjednik Hrvatskog sabora (* 1854)
13. 5. - Fridtjof Nansen, norveški istraživač (* 1861)
5. 6. - Paskin, slikar iz Bugarske (* 1885)
16. 6. - Ljubomir Stojanović, srpski političar i filolog (* 1860)

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

1. 7. - Maximilian Njegovan, austro-ugarski admiral (* 1858.)
7. 7. - Arthur Conan Doyle, engleski književnik (* 1859.)
23. 7. - Glenn Curtiss, pionir avijacije i avio-industrije (* 1878)
6. 8. - Čiča Ilija Stanojević, srpski glumac (* 1859)
14. 8. - Pero Popović Aga, sekretar SKOJ-a (* 1905)
14. 8. - Josip Kolumbo, sekretar SKOJ-a (* 1905)
19. 8. - Juraj Plančić, slikar (* 1899)
26. 8. - Lon Chaney Senior, glumac (* 1883)
31. 8. - Vladan Đorđević, srpski lekar, političar, diplomata (* 1844)
14. 9. - Sava Urošević, mineralog, rektor BU, akademik (* 1863)
21. 9. - John Thompson Dorrance, hemičar, tvorac kondenzovane supe (* 1873)
28. 9. - Dušan Mitrović (planinar) (* 1875)
29. 9. - Ilja Rjepin, slikar (* 1844)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

15. 10. - Herbert Henry Dow, osnivač firme Dow Chemical (* 1866)
15. 10. - Risto Samardžić, član Politbiroa CK KPJ (* 1895)
9. 11. - Menci Klement Crnčić, hrvatski slikar i grafičar (* 1865.)
novembar - Alfred Wegener, geofizičar, meteorolog (* 1880)
27. 11. - Velimir Vukićević, bivši predsednik vlade KJ (* 1871)
30. 11. - Mary Harris - Mother Jones, borac za radnička prava, organizatorka (* 1837)
13. 12. - Fritz Pregl, hemičar, nobelovac (* 1869)

Remove ads

Nobelova nagrada za 1930. godinu

Fizika: Čandrasekara Venkata Raman (rad na rasejanju svetlosti i za otkriće efekta nazvanog po njemu)
Kemija: Hans Fischer (istraživanje strukture hema i hlorofila a naročito za sintezu hema)
Fiziologija i medicina: Karl Landsteiner (otkriće ljudskih krvnih grupa)
Književnost: Sinclair Lewis (energična i slikovita veština opisa i sposobnost da, dovitljivošću i humorom, stvori nove tipove likova)
Mir: Nathan Söderblom (lider u ekumenskom pokretu)

Remove ads

Reference

Loading content...

Vanjske veze

Loading content...

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads

Remove ads