5. vijek pr. n. e.
vijek From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
5. vijek pne. je započeo na prvi dan 500. pne. a završio na posljednji dan 401. pne.
Remove ads
Pregled
5. vijek pne. je karakterističan po tome što ga je na području Grčke i Mediterana došlo do procvata helenske civilizacije, odnosno brojnih novih dostignuća na polju kulture, umjetnosti, književnosti i filozofije na kojima se temelji današnja zapadna civilizacija.
Vijek je započeo kada se Perzijsko Carstvo u svom širenju na zapad sukobilo s grčkim polisima. Sukob je započeo kao jonski ustanak a potom prerastao u duge grčko-perzijske ratove u kojima je Grčka uspjela očuvati svoju nezavisnost. Među grčkim polisima je najveće bogatstvo i politički uticaj stekla Atena koja postaje glavno kulturno središte antičkog svijeta, u kojem u to vrijeme počinje klasični period. Atenska politička hegemonija je, s druge strane, izazvala reakciju drugih polisa kao što su Korint i Sparta, te je druga polovica vijeka obilježena dugotrajnim peloponeskim ratom koji je završio atenskim porazom, odnosno završetkom zlatnog doba Atene.
- Srbija
U periodu 525 - 480. pne. kod Dardanaca i Tribala se prvi put javljaju proizvodi iz grčkog sveta što vodi helenizaciji elite. U isto vreme je uspostavljena i veza Tribala i Skita. Tribali su u naglom usponu od kraja 6. veka, o čemu svedoči nakit i grčki luksuz. Zanemaruju zemljoradnju i bave se pljačkaškim ratovanjem (najpoznatiji je upad u Trakiju oko 424. pne. kada je poginuo i tamošnji kralj Sitalk).
Na prelazu 6. u 5. vek nastala je dardanska[1] (glasinačka?) kneževska humka ispod dan. Petrove crkve u Novom Pazaru
Nasuprot tome Glasinačka kultura (Autarijati, zahvata i jugozapadnu Srbiju) je konzervativna, kao i ona Ilira u užem smislu u jugozapadnoj Metohiji. Zajednice u dan. Vojvodini su nerazvijene i slične posavskoj kulturi Donja Dolina i oltenijskoj Feriđile[2].
Remove ads
Događaji
- 499. pne. - Počinje jonski ustanak, a s njim i grčko-perzijski ratovi.
- 494. pne. - Bitka kod Lade i gušenje jonskog ustanka.
- 492. pne. - Prva neuspjela invazija Perzijanaca na Grčku.
- 490. pne. - Maratonska bitka kojim je zaustavljena druga perzijska invazija Grčke.
- 480. pne. - Perzijski kralj Kserkso prodire u Grčku, ali je zaustavljen u bitci kod Salamine.
- 479. pne. - Bitka kod Plateje kojom je slomljena perzijska invazija Grčke.
- 477. pne. - Osnovan Delski savez.
- 449. pne. - Kalijin mir.
- 432. pne. - Počinje peloponeski rat.
- 430. pne. - Atenska kuga.
- 424. pne. (pribl.) - Tribali upali u Trakiju, u okršaju s njima poginuo kralj Sitalk[2].
- 413. pne. - Propast sicilijanske ekspedicije.
- 404. pne. - Završava peloponeski rat.
- 400. pne. - Pohod Deset hiljada.
Remove ads
Izumi, pronalasci i otkrića
- Lijevano željezo se prvi put koristi u kineskom Kraljevstvu Wu zahvaljujući pronalasku visokih peći, te se počinje širiti za izradu oružja i poljoprivrednih alata u Zaraćenim državama.
- Sljedbenici kineskog filozofa Mozija prvi koriste trebuše.
- Grci pronalaze sidro.
- Grci počinju koristiti čekrke za izradu i tovarenje brodova.
- Grci pronalaze linearnu perepsektivu.
- Grci usavršavaju metode lijevanja bronce.
- Kineski hidralički inženjer Ximen Bao (西門豹) uvodi veliki sistem irigacijskih kanala koje je dao napraviti za Markiza Wena od Weija (文侯) (445. pne.–396. pne.).
- Kineski filozof Li Kui piše Knjigu Zakona (Fajing, 法經) 407. pne., koji je poslužio kao osnova zakonodavstva dinastije Qin i dinastije Han.
Decenije i godine
Remove ads
Reference
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads