Globus

Globus (latinski: - lopta) je umanjeni loptasti prikaz Zemlje, planeta ili nebeske sfere sa ucrtanim kartografskim prikazom date površine. Odnos i geometrijska podudarnost sa stvarnim prikazima je najsličnija od svih mogućih interpretacija (mapa i dr). Prema tipu globusi se mogu podeliti na geografske i astronomske. U nastavi geografije, sferni prikaz Zemlje je jedan od osnovnih učila.

Za ostale upotrebe, v. Globus (razvrstavanje).

Centralna projekcija

Animacija okretanja globusa

Historija

Prvi globusi pojavili su se još u starom veku, odmah po saznanju da je Zemlja okrugla. Prvim tvorcem smatra se Karates sa ostrva Malos, koji je u II veku pre nove ere izradio sferni model planete. Ptolomej je u svom delu „Geografija「, dao uputstva za izradu globusa. Tokom XIII veka u arapskom svetu je napravljenom nekoliko modela Zemlje, samo dva u sačuvana do danas. Martin Behajm je 1492. godine konstruisao prvi globus u srednjem veku, i to pre otkrića Novog sveta. Na međunarodnoj izložbi u Parizu 1889. godine izložen je model prečnika 13 metara i težak oko deset tona u razmeri 1:1.000.000. U današnje vreme standardni globus izrađuju se u razmeri 1:38.000.000

Osobine

Preslikavanje Zemljine površine na globus vrši se po pravilima centralne projekcije. Naime, zamisle se dve identične lopte sa zajedničih centrom, od kojih je Zemlja veća, a uzeta sfera manja. Zatim, se tačke projektuju zamišljenim zracima koji se sastaju u zajedničkom središtu. Time se projekcije površina sa Zemlje nalaze na globusu u tačkama presecanja. Razmer globusa je jednak u svakoj tački. Uglovi sa modela su jednaki istovetnim na Zemljinoj lopti, pa se to naziva konformnost. Takođe i odnos površina je u razmeri.

Glavna svojstva svakog globusa su: očuvanje sličnosti figure, konformnost uglova i ekvivalentnost površina i linija. Na osnovu ovih pokazatelja globus je naverniji i najpribližniji prikaz Zemljine lopte.

Podela

Globusi se prema tipu mogu podeliti na:

• geografske (opšti, tematski i indukcioni)
• astronomske (zvezdani, planetarni i mesečevi)

Povezano

• Zemlja
• Geografska karta
• Kartografska projekcija

Galerija

• 
  Nebeski globus
• 
  Globusi
• 
  Behajmov globus

Literatura

• Mastilo, N. (2005): Rečnik savremene srpske geografske terminologije, Geografski fakultet, Beograd; ISBN 86-82657-55-4
• Lješević, A. i Živković, D. (2001): Kartografija, Geografski fakultet, Beograd; ISBN 86-83501-06-X

Globus na Wikimedijinoj ostavi