Jovan Veljković

Jovan Veljković (Paraćin, 1798 – Beograd, 2. maj 1874^[1]) je bio pukovnik i popečitelj pravosuđa Kneževine Srbije.^[2]

Biografija

Veljkovići vode poreklo od Miljka Biljarca, narodnog prvaka i ktitora škola, graditelja crkva za vreme Turaka. Biljarci vode poreklo sa Kosova. Pred početak Prvog srpskog ustanka su se nalazili u Paraćinu.^[2]

Jovanov otac Veljko Miljković je bio paraćinski knez^[2] i jedan od vođa ustanka pod Karađorđem, pukovnik i popečitelj pravosuđa. Osim najstarijeg Jovana, imao je još sina Antonija i kćerku Karaviljku.^[2]

Jovan je u dogovoru s knezom Milošem 1832. godine je pokrenuo bunu u paraćinskoj nahiji, nakon čega je pored paraćinske još šest nahija, u skladu s Bukureškim mirovnim sporazumom iz 1812. godine, vraćeno Srbiji.^[3]

Od 1832. godine bio je starešina Paraćinske kapetanije, koja je sa Ražanjskom i Aleksinačkom kapetanijom činila Paraćinski nahiju.^[2] Vršeći tu dužnost, nadgledao je 1833. iseljavanje Turaka iz sokobanjskog kraja. Bio je starešina lokalne vlasti Banjskog okruga 1835, a početkom 1836. je postavljen za ispravnika Aleksinačkog okružja.^[4]

Sredinom tridesetih godina 19. veka priključio se opoziciji protiv kneza Mihaila. Bio je je jedan od organizatora Miletine bune u paraćinskom kraju. Godine 1837. učestvovao je u rešavanju pograničnih sporova sa Turskom u okolini Niša.^[4]

Nakon ustanovljavanja Apelacionog suda marta 1839. je postao njegov član.^[5] U Jovanovoj buni bezuspešno je pokušavao da umiri pobunjene vojnike u Kragujevcu, koji su ga zbog toga uhapsili, a pušten je na slobodu tek posle završetka pobune. Kao član Apelacionog suda je bio u delegaciji koja je 1840. godine dočekala kneza Mihaila prilikom njegovog dolaska u Srbiju.^[4]

Pošto su ga pristalice Obrenovića iz optužile da je vučićevac 1840, napustio je službu. Zatim se ponovo vratio u službu kao sudija u Kruševačkom sudu i njegov predsednik.^[5] Bio je jedan od organizatora Vučićeve bune u moravskom i resavskom kraju. Nakon bekstva kneza Mihaila, sa ostalim ustavobraniteljskim prvacima je tražio od turskih zvaničnika prenos vlasti na Vučića i Petronijevića.^[4]

Kada su pogranične srpske vlasti razorile arnautske vodenice, usledio je napad na srpsku karaulu u Kozničkom srezu, a verovatno bi se sve završilo na ovom sukobu da Turci nisu postavili teritorijalne pretenzije. Tada je knez Miloš posalo Jovana Veljkovića, kao glavnog vojnog komisara i koji je i prethodno rešio neka sporna pitanja s niškim pašom, a potom i sa izaslanikom leskovačkog paše u Kozničkom srezu.^[5]

Od novembra 1842. godine bio je član Sovjeta,^[5] po dolasku na vlast kneza Aleksandra Karađorđevića^[4][3] je postavljen za popečitelja finansija. Tokom takozvane Tenkine zavere, zajedno sa drugim ustavobraniteljima, dao je ostavku na mesto u Sovjetu. Zatim se ponovo vratio u Svojet, nakon Etem-pašine misije 1858. i tu dužnost je obavljao do 1859. godine. Nakon povratka kneza Miloša u Srbiju nije se više bavio politikom.^[5]

Kada je 1862. godine bombardovan Beograd, kao starac se prijavio da se bori na barikadama s puškom u ruci.^[5]

Odlikovan je turskim ordenom Nišan iftihar.^[5]

Bio je kolekcionar oružja i pretplatnik prvih izdanja „Beogradskih novina“.^[3]

Umro je 1874. godine u Beogradu, u svojoj kući na Vračaru.^[5]

Porodica

Njegov stariji sin, Jevrem Veljković je završio vojnu školu u Pruskoj i bio je ađutant kneza Mihaila, a mlađi sin Stojan je doktorirao prava i bio je ministar pravde, predsednik Kasacionog suda, zajedno sa Jovanom Ristićem tvorac Ustava iz 1869. i profesor Rimskog i Krivičnog prava ne Beogradskom Liceju.^[3]