Invazija Sjedinjenih Američkih Država na Panamu

Invazija Sjednjenih Američkih Država na Panamu je naziv za oružani sukob između Paname i Sjedinjenih Američkih Država, zvaničan naziv koji je korišćen u SAD je „Operacija Pravedni cilj「 (engleski: )^[3].

Invazija SAD na Panamu
Američki vojnici tokom napada
Vrijeme: 20. decembar 1989. - 31. januar 1990. godine Mjesto: Panama Rezultat: Američka pobeda
Sukobljene strane
SAD	Panama
Komandanti i vođe
Džordž H. V. Buš, Maksvel Terman	Manuel Norijega
Snaga
između 24.000 i 27.000 vojnika	između 12.500 i 16.000 vojnika
Žrtve i gubici
24 mrtvih 325 ranjenih[1]	između 200-300 poginulih vojnika, broj poginulih civila prema različitim izveštajima varira od 400 do nekoliko hiljada[2]

Rat je započet napadom Amerike na Panamu 20. decembra 1989. godine, a završio se 31. januara 1990. godine, pobedom Amerike^[3].^[4]

Politički sukobi između Amerike i Paname pre invazije

Tokom socijalističke vlade Sandističkog fronta nacionalnog oslobođenja u Nikaragvi, SAD su zbog povezanosti Nikaragve sa drugim komunističkim zemljama pre svega Kubom i Sovjetskim Savezom, zauzele neprijateljski stav prema ovoj zemlji što je rezultovalo uvođenjem sankcija protiv Nikaragve 1. maja 1985. godine, međutim veliki deo američkih proizvoda je počeo da pristiže u Nikaragvu preko Paname.^[5]

U julu 1987. godine, Sjedinjene Američke Države su najavile kraj ekonomske i vojne pomoći Panami.^[6]

Početkom oktobra 1987. godine, Panamske odbrambene snage su privele 10 američkih građana (6 vojnika, 3 mornara i jednog državnog službenika), koji su učestvovali u antivladinom protestu opozicije. Oslobođeni su odmah nakon saslušanja, a Sjedinjene Američke Države su osudile ovo hapšenje.^[7]

Amerika optužuje Manuela Norijega, tadašnjeg vojnog diktatora Paname za trgovinu narkoticima i saradnju sa narkokartelima. U američkom izveštaju iz decembra 1988. navedeno je da je Norijega od 1983. godine organizovao šverc narkotika preko Paname u Sjedinjene Američke Države.^[8]

Manuel Norijega je bio saradik Cije još od 1967. godine, a na njenom platnom spisku se nalazio sve do februara 1989. godine, kada je prekunuta saradnja.^[9]

U aprilu 1989. godine, Sjedinjene Američke Države su uvele ekonomske sankcije protiv Paname.^[10]

Amerika uskoro počinje sa propagandim ratom protiv Manuela Norijega, zbog čega su vlasti uhapsile američkog državljanina koji je uz podršku Cije iz svog doma organizovao ativladinu radio stanicu.^[11]

U oktobru 1989. godine Panamske odbrambene snage su suzbile neuspeli državni udar, koji je bio organizovan od strane Cije.^[12][13]

Manuel Norijega je 15. decembra 1989. godine pred parlamentom izjavio da se može smatrati da se Panama nalazi u ratnom stanju sa Sjedinjenim Američkim Državama.^[12][14]

Sutradan 16. decembra 1989. godine, Panamska vojna policija je zaustavila jednog američkog oficira u vozilu, nakon toga oficir je otvorio vatru na policiju iz neslužbenog oružja i pritom ranio jednog policajca, američki oficir je ubijen pri pokušaju bekstva.^[15]

Invazija

Američka mapa koja prikazuje glavne tačke napada

17, decembra 1989. godine predsednik Džordž H. V. Buš je doneo odluku o invaziji na Panamu.

Invazija je započeta 20. decembra 1989. godine, napadom na stateške vojne ciljeve. U invaziji je učestvovalo preko 24.000 američkih vojnika, dok je na strani Paname učestvovalo otprilike 12.500 vojnika, međutim samo je oko 4.000 njih bilo obučeno za borbu.^[12] Usled velike vojne nadmoći Sjedinjenih Američkih Država, panamska vojska je ubrzo potisnuta, a poslednja borba je vođena 25. decembra u ranim jutarnjim časovima.^[12]

Tokom invazije na Panamu prvi put je u borbi korišćen avion sa stelt tehnologijom F-117 najthok i helikopter AH-64 Apač.^[16]

Amerikanci su raspisali nagradu od 1.000.000 dolara za informaciju koja bi dovela do hapšenja Norijege, međutim ubrzo je otkriveno da se Manuel Norijega nalazi u ambasadi Vatikana, gde je pokušao da dobije politički azil.^[17] Amerikanci su tada danonoćno ispred ambasade pustali vrlo glasnu rok muziku, da bi tako izvršili psihološki pritisak na generala Norijegu, koji je bio poznati ljubitelj klasične muzike.^[18][19][20] Norijega se predao Amerikancima 3. januara 1990. godine.^[12]

Sjedinjene Američke Države su izgubile ukupno 24 vojnika, dok je 325 ranjeno.^[1] Prema nekim procenama Panama je izgubila otprilike 200-300 vojnika, dok je broj civilnih žrtava nije manji od 300.^[1] Prema zvaničnim izveštajima Paname, poginulo je najmanje 400 građana ove zemlje.^[21] Nezavisna komisija je procenila da broj civilnih žrtava u Panami dostiže 4000 ljudi.^[22] Nedugo nakon invazije, predsednički kandidat Giljermo Endara koji je učestvovao na poništenim izborima, položio je predsedničku zakletvu u američkoj vojnoj bazi, i tako postao novi predsednik Paname.^[23] Procenjuje se da je kao posledica invazije, oko 15 000 ljudi ostalo bez svojih domova.^[24]

Međunarodne reakcije na invaziju

Invazija Sjedinjenih Američkih Država na Panamu naišla je na žestoke reakcije širom sveta, posebno u zemljama Latinske Amerike. ^[25]

Generalna skupština Organizacije ujedinjenih nacija, donela je odluku kojom se najoštrije osuđuje napad Sjedinjenih Američkih Država na Panamu.^[26]

Ujedinjeno Kraljevstvo je dala podršku Americi, dok je Sovjetski Savez optužio Ameriku da nastavlja da koristi politiku sile.^[17]