Ranokršćanska bazilika u Mogorjelu kod Čapljine

Ranokršćanska bazilika u Mogorjelu nalazi se na arheološkom lokalitetu Mogorjelo opštini Čapljini u Bosni i Hercegovini.

Historija

Na lokalitetu Mogorjela sredinom I vijeka n.e. doseljenici sa Apeninskog poluostrva izgradili su kompleks privatnog poljoprivrednog imanja. Zgradu za preradu poljoprivrednih proizvoda (villa rustica fructuaria) je smjestio na istaknutom dijelu brežuljka (u oviru kasnijih zidova tlocrt vile se nalazi kod sjevernog-glavnog ulaza), a stambenu zgradu (villa rustica habitatoria) na njegovoj prisojnoj padini. Ovaj objekat je izgorio u III vijeku.^[1]

Početkom IV vijeka preko njegovih ruševina izgrađeno je državno imanje sa vilom koja je najveći dio današnjeg arheološkog lokaliteta. Vila na Mogorjelo je služila za snabdjevanje grada Narone, čije se ruševine nalaze u selu Vidu kod Metkovića u Hrvatskoj. I ovo imanje je propalo u velikom požaru koji su izazvali Vizigoti između 401. i 403. godine, prodirući prema Rimu.^[2]

Oko polovine V vijeka izgrađene su u sjeveroistočnom uglu nalazišta dvije bazilike (basilica gemina), prvo sjeverna, a odmah zatim i južna. Prema raznim pregradnjama objekata očito je da se vršila neka adaptacija prostora za obitavanje.

Opis

Crkve su ukopane u temelje dijela rimske stambene zgrade iz I vijeka. Postavljene su paralelno, razdvojene prostorom širine 1.6 m. Njihova ukupna dužina je 21.4 m. Sjeverna crkva je kompleksnija i nešto šira dim. 21,4x14m. Imala je portikus na zapadnoj fasadi sa 5 stubova, narteks, naos i presbiterij, prostoriju sa otvorenim portikusom, krstionicu za odrasle sa piscinom u obliku krsta, te dvije prostorije kojima je namjena nepoznata. Uz njen istočni zid su bile prizidane tri grobnice na svod i zgleda da se ovdje nalazio sarkofag koji se danas nalazi u slobodnom prostoru. U drugoj polovini VI vijeka zatrpana je duboka piscina i sagrađena je nadzemna krstionica. Južna crkva ima samo narteks i naos sa presbiterijem. Izgleda da su krajem VIII i početkom IX vijeka vršene neke pregradnje u juogoistočnoj-okrugloj kuli. Na tom mjestu su i nađeni predmeti karolinške provenijencije. Nakon toga crkve su propale.^[3]