AIDS kao profesionalna bolest

AIDS kao profesionalna bolest može biti priznata od strane stručnjaka medicine rada, ukoliko je radnik u procesu rada bio u kontaktu sa uzročnikom ove bolesti. Kako se AIDS ili sindrom stečene imunodeficijencije prevashodno prenosi seksualnim putem i krvlju, pod povećanim rizikom da obole nisu samo homoseksualaci, prostitutke, promiskuitetne osobe, intravenski narkomani, deca majki koje su obolele od AIDS, već i osobe koje su primile krv transfuzijom i zdravstveni i drugi radnici. Rizik od infekcije nakon uboda na iglu ili oštricu instrumenta je 0,4-0,5%. Do infekcije može doći i posle kontaminacije sluzokoža inficiranih krvlju u toku opsluživanja obolelih od AIDS. Iako je HIV izolovan i iz suza, pljuvačke, cervikalnog i vaginalnog sekreta, urina i majčinog mleka, do sada nije dokazano da je kontakt sa ovim telesnim tečnostima rizičan.^[1]

Opšta razmatranja

Profesionalne bolesti

Profesionalne bolesti su karakteristični poremećaji fizičkog, mentalnog ili socijalnog ponašanja koji nastaju kao rezultat dugotrajnog bavljenja nekom profesijom.

Profesionalne bolesti izazvane biološkim agensima

Profesionalne bolesti izazvane biološkim agensima javljaju se u određenim profesionalnim grupama radnika koji su izloženi biološkim izvorima tokom rada.

U agense biološke prirode čije prisustvo u radnoj sredini može delovati na radnike spadaju: virusi i bakterije, gljive, protozoe, helminti, artropodi i dr.

Ovi mikroorganizmi (među kojima spada i AIDS) ili njihovi fragmenti mogu izazvati profesionalna oboljenja vezana sa radom.

Uslovi da AIDS bude proglašen profesionalnom bolešću

Prvu grupu profesionalnih bolesti u Srbiji čine razna trovanja, odnosno bolesti izazvane hemijskim dejstvom. Druga grupa su oboljenja izazvana fizičkim dejstvima, kao što su razna zračenja, buka, vibracije. U trećoj grupi su takozvane uvezene bolesti, gde spada AIDS i tuberkuloza, na primer. Četvrtu grupu čine plućne bolesti. Većina evropskih zemalja, za razliku od Srbije, kao profesionalne priznaje i druge bolesti ukoliko se dokaže njihova neposredna veza sa radnim mestom, odnosno sa štetnostima i opasnostima određenog posla.^[2]

Da bi se AIDS proglasila profesionalnom bolešću kod nekog radnika (zaposlenog) potrebno je utvrditi:

• Da je oboleli radnik radio na poslovima i radnim mestimana na kojima je ostvario parenteralni kontakt sa uzročnikom bolesti (medicinski radnik, carinik, policajac itd);
• Dokaz o kontaktu sa uzročnikom na radnom mestu (overen opis poslova radnog mesta, izveštaj o povredi na radu, prostorna i vremenska povezanost sa uzročnikom);
• Serološka reakcija na AIDS je parametar koji podrazumeva prelazak latentnog stanja u manifestni oblik (dijagnoza utvrđena od strane specijaliste za infektivne bolesti);
• Dokazi iz kojih se stiče uvid u aktuelnu epidemiološku situaciju, ličnu, u porodici i u okolini, van radne sredine (podaci ordinirajućeg lekara o oboljevanju članova porodice).^[3][4]

Procena radne sposobnosti obolelog od AIDS

OraQuick test - može se rutinski primeniti za testiranje rizičnih zanimanja jer daje rezultate za 20 minuta

Procena radne sposobnosti vrši se na osnovu sistematskog specijalističkog pregleda, i svestranog multidisciplinarnog sagledavanja posledica koje je AIDS izazvala u organizmu nekog radnika. Nakon toga može bit doneta odluka o pprivremenoj ili trajnoj sprečenosti za rad:

Privremena sprečenost za rad

Odluka o privremenoj sprečenost za rad donosi se u egzacerbacijama infekcije i traje do potpunog saniranja infekcije i stabilizacije opšteg stanja bolesnika.

Trajna sprečenost za rad

Da li će bolesnik dobiti trajnu ocenu radne sposobnosti zavisi od stadijuma bolesti, stanja imunološkog sistema i vrste posla.

Osobe koje su samo inficirane virusom HIV-a i one kod kojih postoje oportunističke infekcije, a nisu u akutnoj fazi bolesti, nisu sposobne za poslove:

• Na kojima bi zaposleni moglo da dođe u kontakt sa derivatima krvi;
• Zdravstvenih radnika;
• Za rad u kuhinjama i na mestima gde se priprema i distribuira hrana;
• U vrtićima;
• na kojima postoji povećana mogućnost infekcija.

U uznapredovalom stadijumu AIDS bolesti oboleli nisu sposobni za bilo koji posao i šalju se u invalidsku penziju.

Kriteriji za priznavanje HIV infekcije kao profesionalnog oboljenja

• Da je radnik radio na poslovima i radnim mestima na kojima je ostvaren parenteralni kontakt sa uzročnikom bolesti.
• Dokaz o kontaktu sa uzročnikom na radnom mestu.
• Dokazi iz kojih se stječe uvid u aktualnu epidemiološku situaciju.
• Serološka reakcija na AIDS-parametar koji podrazumeva prelazak latentnog stanja u manifestni oblik.

Rizična zanimanja

Prevalenca AIDS u svetu među radno sposobnom populacijom

Zanimanja koja su pod rizikom od HIV infekcije uključuju:

• medicinske tehničare
• radnike u laboratorijama
• vadioce krvi
• lekare, stomatologe
• radnike na održavanju u zdravstvenim ustanovama
• terapeute disanja
• poštanske radnike
• turističke, ugostiteljske i saobraćajne radnike.^[5]

Ova zanimanja zahtvaju redovnu zdravstvenu kontrolu radnika, povrenmena testiranja na AIDS i zdravstveni nadzor nad uslovima rada.