Sisački partizanski odred

Sisački narodnooslobodilački partizanski odred je bila prva stalna vojna jedinica koju su formirali hrvatski, odnosno jugoslavenski partizani 22.6. 1941. u šumi Brezovica kraj Siska svrhu oružane borbe protiv Sila Osovine. Taj datum se danas u Hrvatskoj obilježava kao Dan antifašističke borbe.

Sisački partizanski odred
deo NOV i PO Jugoslavije
Spomenik Ustanku u šumi Brezovici kod Siska.
Datum: 22.6. 1941. Mesto: šuma Brezovica kod Siska Brojno stanje: 79 boraca Komandant: Vlado Janić Capo Učešće u bitkama: Ustanak u NDH 1941.

Sisački NOP odred je prvi antifašistički partizanski odred u Hrvatskoj i u okupiranoj Jugoslaviji u drugom svetskom ratu.^[1]

Formiranje

U dvorištu kuće obitelji Lasić u Žabnu te se večeri okupilo oko desetak komunista i skojevaca. Prošli su stotinjak metara od sela i pod jednim hrastom održali sastanak. Dogovarali su se do ponoći. Članovi partijskih organizacija iz obližnjih sela razišli su se zatim zbog zadataka koje su trebali izvršiti iste noći. Capo i Marijan ostali su sami pod hrastom, rasprostrli šatorska krila i legli. Bila je to njihova prva partizanska noć. Bili su prvi jugoslavenski partizani.^[2]

– Darko Stuparić o formiranju prve partizanske jedinice

Odluku o formiranju Odreda je donio Okružni komitet Komunističke partije Hrvatske za Sisak, i to nakon vijesti o početku njemačkog napada na SSSR. Imao je 79 boraca. Većinu ljudstva su činili članovi KP iz okolice Siska, i to hrvatske nacionalnosti.^[3] Komandant Odreda je bio Vlado Janić Capo.

Pripadnici odreda

Odred je pri osnivanju imao 77 boraca:^[4]

Ivan Altić Vujo Banjanin Tomo Benak Jože Berkopec Stjepan Bezuh Dragan Bobetko Maga Mijo Bobetko Ankica Brodarec Žganec Ivo Brodarec Ivica Bujić Ksenija Cvetković Marijan Cvetković, politički komesar Vera Cvetković Đuro Čaušević Ivan Čeh Jandro Čipor Jakov Čulig Nada Dimić Mijo Dobranić Crni Alojz Dujmić

Milan Đukić Grbe Martin Filipić Stjepan Filković Ivan Gluhak Mijo Gorički Ivo Hrelec Jagica Hrelec Klarić Slavko Janić Vlado Janić Capo, komandant Drago Jerman Talijan Jurica Kalc Stjepan Klarić Štefo Franjo Knebl Josip Krobot Mato Kukolić Katica Kušec Lasić Marijan Laćan Lazo Bara Lapčević Ivan Lapčević Ivo Lasić

Ivan Lovreković Krešo Majer Ana Malina Kuleš Josip Malina Ivan Mažar Lukica Ivan Milković Milek Đuro Ogulinac Franjo Ogulinac Seljo Ivo Ogulinac Globa Ivan Pavleković Sajko Mato Pavlinac Đuriš Đuro Periček Kirija Ivan Perković Crni Ivan Perković Ćaće Marijan Perković Josip Prša Drago Radović Barica Rapić Crna Stjepan Rujevčić Brk Josip Selanec

Franjo Smolčić Tomo Smolčić Petar Steinburg Ivan Šajković Mika Špiljak Josip Tominac Tomo Tominac Josipov Tomo Tominac Cestar Vlado Trstenjak Brcko Stjepan Tuđman Štefek Stjepan Tumpić Ivan Turkalj Josip Tuškanec Jagica Vužić Tuškanec Drago Žuk Braco Franjo Žuk Pero Žuk

Ratni put

Već sutradan je Odred izveo svoju prvu akciju, miniravši željezničku prugu između Siska i Grede. Tri dana kasnije je minirana pruga između Capraga i Siska, a potom je Odred formirao svoj logor u Žabinskoj šumi. Odred je sljedećih dana nastavio izvoditi akcije u okolici Siska.

Kako bi uništili Odred, vlasti NDH su iz Zagreba u područje Siska 22.7. kamionima poslali 500 ustaša. Tada je došlo do prvog većeg oružanog okršaja između partizana i ustaša, u kome su poginula 2 pripadnika Odreda.

Sljedeću važniju akciju je Sisački NOP odred imao 13.9. kada je upao u selo Topolovac i tamo zaplijenio 29 pušaka te pokidao TT-linije Sisak-Topolovac.

Zbog toga je u područje oko Siska upućeno 650 ustaša i domobrana koje su opkolile šumu Zalukinju, Brezovicu, Bukovicu i Laklan gdje je bio logor Odred. Suočen s nadmoćnim neprijateljem, Odred se noću povukao u pravcu Siska, a potom prešao Savu te se kod Šamarice spojio s banijskim partizanima.

Nekoliko dana kasnije su borci Petrinjske partizanske grupe i Sisačkog NOP odreda formirali novi - Kalinski partizanski odred.

Nasleđe

Spomenik posvećen osnutku odreda u šumi Brezovica kod Siska.

Godine 1990, dan formiranja Sisačkog partizanskog odreda postao je novi praznik Republike Hrvatske, Dan antifašističke borbe, zamenivši dotadašnji Dan ustanka naroda Hrvatske u Srbu 27. jula.

Literatura

• Enciklopedija Jugoslavije (knjiga sedma). „Jugoslavenski leksikografski zavod“, Zagreb 1968. godina.