Lidhja e Lezhës

Lidhja e Lezhës ishte një aleancë ushtarako-ekonomike e themeluar më 2 mars 1444 në Lezhë, asokohe territor venedikas, me Skënderbeun si kryeprijës të prijësve krahinorë arbërorë dhe zetas (serbë apo malazezë) të bashkuar kundër Perandorisë Osmane.^{[1][2][3][4][5][6][7][8][9]}

Lidhja e Lezhës
1444–1479
Emblema
Lidhja e Lezhës, mes viteve 1448 dhe 1468. Lidhja paraqitet me të portokalltë.
Statusi	Principatë
Gjuhët e përbashkëta	Arbërishtja
Feja	Kisha katolike Kisha ortodokse
Qeverisja	Principatë
Zoti i Arbërisë
• 1444–1468	Gjergj Kastrioti
• 1468–1479	Lekë Dukagjini
Epoka historike	Mesjeta
• Themeluar	1444
• Disestablished	1479
Pasuar nga Perandoria Osmane

Anëtarët kryesorë të lidhjes ishin Arianitët, Balshajt, Muzakajt, Spanët, Zahariajt dhe Cërnojeviqët.^[10] Marin Barleti e quan generalis concilium ose universum concilium (këshilli i përgjithshëm); termi "Lidhja e Lezhës" u farkëtua nga historianët e mëpasëm.^[11]

Sfondi historik

Pas vdekjes së perandorit serb Stefan Dushanit më 1355, manjatët arbërorë vendosën zotërimet e tyre. Kur fuqitë osmane hynë në Arbëri, iu përshfaqën principata të vogla të përfshira në beteja të vogla njëra me tjetrën. Beteja e parë kundër fuqive osmanëve në Arbëri u krye nga Balsha II, zot i Zetës, kur një tjetër zot feudal arbër, Karl Topia, i ftoi osmanët që mposhtën dhe vranë Balshën II në betejën e Savrës që ngjau më 18 shtator 1385.^[12][13]

Pasi u vendos në Ballkan pa shumë kundërshtim nga fisnikët e krishterë, Perandoria Osmane ra në luftëra të brendshme. Shumë prej fisnikëve vendas nuk e shihnin si fuqi armike dhe vijonin të luftonin mesvete. Madje bullgarët, hungarezët dhe serbët e ndihën Sulltan Mehmedin I të ngadhënjente ndaj të vëllait në konfliktin që kishin.^[14] Pasi lufta civile osmane u mbyll me fitoren e Mehmedit, trupat e tij i morën Krujën më 1415 prej Topiajve, Beratin më 1417 prej Muzakajve, po atë vit Vlorën dhe Kaninën prej vejushës së Balshës III dhe Gjirokastrën më 1418 prej Zenebishëve.^[15] Disa zotër arbër ngritën krye në vitet 1432-1436.

Pas viteve shërbimi në radhët osmane, më 1443 Skënderbeu dezertoi nga beteja e Nishit. Me të marrë Krujën, hyri në bisedime me fisnikët shqiptarë. Me ndihmën e tyre Skënderbeu çliroi edhe një varg kështjellash tjera. Në hapësirat e çliruara ndodheshin zotërimet e shumë fisnikëve shqiptarë. Në veri të zotërimeve të Kastriotëve shtriheshin zotërimet e Dukagjinëve, të Zahariajve, të Spanëve, të Dushmanëve dhe të Gjurashëve, kurse në jug ishin zotërimet e Arianitëve, të Topiajve, të Gropajve dhe të Muzakajve.^[16]

Përbërja

Besëlidhja e Lezhës u themelua më 2 mars 1444,^[17] fisnikët pjesëmarrës qenë:

• Andrea Topia, zot i Skurisë midis Krujës dhe Durrësit, me nipin e vet Tanush Topia;^[18]
• Gjergj Arianiti
• Gjergj Stresi, Gjon dhe Gojko Balsha, zotër të Mezisë (vise midis Krujës dhe Lezhës);^[10]
• Lekë Dushmani, zot i Pulti të Poshtëm.^[10]
• Lekë Zaharia, zot i Shasit dhe i Danjës; së bashku me vasalët e vet Pal dhe Nikollë Dukagjini
• Pjetër Spani, zot i maleve mbrapa Drishtit;^[10]
• Teodor Korona Muzaka
• Stefan Gjurashi, zot i Zetës së Epërme.^[10]

Delegatë venedikas qenë të pranishëm në mbledhje.^[19] Aleanca ushtarake^[20] u përbë nga zotërit feudalë të Arbërisë, e cilësuar sipas Georges Castellan "një aleancë e pasigurt".^[21] Skënderbeu u zgjodh kryetar dhe komandanti në fuqi i forcave të kombinuara që numronin rreth 8,000 luftëtarë.^[22] Të gjithë zotërit feudalë kishin zotërimet dhe punët e brendshme të pacënuara; "Skënderbeu nuk kishte tagër të ndërhynte në çështjet e brendshme të zotërimeve të fisnikëve të tjerë", por ishte komandant i përgjithshëm ushtarak, duke vepruar si primum inter pares.^[23][24] E nisur dhe e organizuar nën patronazhin e Republikës së Venedikut,^[25] përmes traktateve, besëlidhja kaloi nën Alfonsin V, me Skënderbeun si kapidan i përgjithshëm.^[26]

Historia

Forcat e aleancës korrën fitore kundër osmanëve në Torvioll (1444), Mokër (1445), Otonetë (1446), Oranik (1448), humbën në Svetigrad (1448) dhe fitore në Krujë (1450). Më 1447-48, Skënderbeu nisi disa pretime ndër fshatrat arbërore në zotërimet venedikase, ku u përplas me Dukagjinët, që mbronin Venedikun.^[27] Lufta kundër tyre pushoi më 4 tetor 1448, kur Skënderbeu dhe Nikollë Dukagjini nënshkruan një traktat paqeje me Venedikun, i cili do të mbante zotërimet e veta në Arbëri, përfshi Danjën, nën kushtet që Fort e Kthjellta t'u paguante një shumë vjetore prej 1,400 dukatesh dhe disa anëtarë të Besëlidhjes do të gëzonin privilegje të caktuara tregtare, etj.^[28]

Trashëgimia

Lidhja e Lezhës çmohet si pikënisje e krijimit të shtetit të përqendruar shqiptar nga Skënderbeu.^{[29][30][31][32]} Sipas historianit rumun Francisc Pall, si shumë ndodhi të tjera mbi historinë e Skënderbeut, edhe të dhënat e Lidhjes duhet të konsiderohen fantazira të Biemmit.^[33]