Protaktini

Protaktini (protactinium) ni elementi ya kimetali yenye alama Pa na namba atomia 91. Uzani atomia ni 231.04. Ni elementi haba sana isiyo na matumizi yoyote nje ya utafiti wa kisayansi.

Protaktini katika mfumo radidia

Protaktini (Protaktinium)
Protaktini katika mfumo radidia
Jina la Elementi	Protaktini (Protaktinium)
Alama	Pa
Namba atomia	91
Mfululizo safu	Aktinidi
Uzani atomia	231.04
Valensi	2, 8, 18, 32, 20, 9, 2
Densiti	15.37 g/cm³
Kiwango cha kuyeyuka	°K 1841
Kiwango cha kuchemka	°K 4300
Asilimia za ganda la dunia	ppm 9 · 10−8
Hali maada	mango
Mengineyo	nururifu

Tabia muhimu

Protaktini ina rangi ya kijivu-kifedha. Ni nururifu sana; kiasili kuna isotopi mbili kwa viwango vidogo sana; ²³¹Pa huwa na nusumaisha ya miaka 32,000 na ²³⁴Pa yenye nusumaisha chini ya masaa saba. Zote mbili hutokea kiasili katika mbunguo nyuklia wa urani lakini kwa viwango vidogo kiasi kwamba Protaktini yote kwa utafiti hutolewa katika matanuri ya nyuklia.

Matumizi

Kutokana na uhaba wake, unururifu mkubwa na uwezo wake wa kusumisha, kwa sasa hakuna matumizi ya protaktini nje ya utafiti wa kitaalamu.

Historia

Isotopi ya ²³⁴Pa iligunduliwa kwa mara ya kwanza nchini Ujerumani mnamo 1913, kwenye mwaka ilipata jina lake kutoka Otto Hahn na Lise Meitner waliogundua isotopi ya ²³¹Pa na kutambua inatokea "kabla ya Aktini" (proto-actinium) yaani walitambua kwamba elementi ya Aktini inazalishwa wakati wa mbunguo nyuklia wa hiyo elementi mpya.

Mnamo mwaka 1961 Mamlaka ya Nishati ya Nyuklia ya Uingereza ilizalisha gramu 125 za Antaktini safi kwa kusafisha tani 60 za taka nyuklia katika mchakato wa hatua 12 uliogharamia dolar 500,000. Kwa miaka mingi iliyofuata, akiba hii ilikuwa msingi wa majaribio yote duniani.