మహాబోధి దేవాలయం

మహాబోధి విహార్ లేదా మహాబోధి దేవాలయం బోద్ గయలో ఉన్న ప్రసిద్ధ బౌద్ధ విహార ప్రదేశం. యునెస్కో దీనిని ప్రపంచ వారసత్వ సంపదగా ప్రకటించింది. ఇది క్రీ.పూ.6వ శతాబ్దంలో గౌతమ బుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన ప్రదేశంగా భావించబడుతుంది.^[1]

బోధ్ గయ వద్ద మహాబోధి ఆలయ సముదాయం

ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం
మహాబోధి ఆలయం
స్థానం	బోధ్ గయ, బీహార్, భారతదేశం
Criteria	సాంస్కృతిక: i, ii, iii, iv, vi
సూచనలు	1056
శాసనం	2002 (26th సెషన్ )
ప్రాంతం	4.86 హెక్టార్లు
భౌగోళిక నిర్దేశకాలు	24°41′46″N 84°59′29″E
ఆలయం స్థానం

మహాబోధి మఠం

ఈ విహారాన్ని ప్రధాన విహారం లేదా మహాబోధి విహారం అని కూడా అంటారు. ఈ విహార నిర్మాణం అశోక చక్రవర్తి స్థాపించిన స్థూపాన్ని పోలి ఉంటుంది. ఈ విహారంలో గౌతమ బుద్ధుని భారీ విగ్రహం ఏర్పాటు చేయబడింది. విగ్రహం పద్మాసన స్థితిలో ఉంటుంది. గౌతమ బుద్ధుడికి జ్ఞానోదయం (జ్ఞానోదయం) పొందిన ప్రదేశంలో ఈ విగ్రహం ప్రతిష్టించబడిందని ఇక్కడ ప్రబలంగా ఉంది. ఈ ప్రదేశం చుట్టూ చెక్కబడిన రాతి రెయిలింగ్ ఉంది. ఇది రైలింగ్ బోధ్ గయలో కనుగొనబడిన పురాతన అవశేషం. ఈ ఆశ్రమ సముదాయానికి ఆగ్నేయంలో బౌద్ధ భిక్కులు ధ్యానం చేసే సహజ దృశ్యాలతో కూడిన ఉద్యానవనం ఉంది. విహార్ పరిపాలన అనుమతితో మాత్రమే సామాన్య ప్రజలు ఈ పార్కులోకి ప్రవేశించగలరు.^[2]

బుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన ఏడు వారాలు గడిపిన ఈ విహార సముదాయంలో ఏడు ప్రదేశాలు కూడా గుర్తించబడ్డాయి. జాతక కథలలో చెప్పబడిన బోధి వృక్షం కూడా ఇక్కడ ఉంది. ఇది ప్రధాన విహారం వెనుక ఉన్న ఒక పెద్ద పీపల్ చెట్టు. ఈ చెట్టు కింద బుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందాడు. ఇప్పుడున్న బోధి వృక్షం ఆ బోధి వృక్షానికి ఐదవ తరం. ఉదయం పూట విహార్ గుంపులో గంటల శబ్దం అద్భుత మనశ్శాంతిని ఇస్తుంది.^[3]

ప్రధాన విహారం వెనుక 7 అడుగుల ఎత్తైన ఎర్ర ఇసుకరాతి బుద్ధుని విగ్రహం ఉంది. ఈ విగ్రహం విజరాసన భంగిమలో ఉంది. ఈ విగ్రహం చుట్టూ వివిధ రంగుల జెండాలు ఉన్నాయి, ఇవి ఈ విగ్రహానికి ప్రత్యేక శోభను ఇస్తాయి. క్రీస్తుపూర్వం మూడవ శతాబ్దంలో, ఈ ప్రదేశంలో, అశోక చక్రవర్తి వజ్రాలతో చేసిన సింహాసనాన్ని స్థాపించాడని, దానిని భూమి నాభి కేంద్రం అని పిలిచాడని చెబుతారు. ఈ విగ్రహం ముందు గోధుమరంగు ఇసుకరాయిపై బుద్ధుని భారీ పాదముద్రలు ఉన్నాయి. బుద్ధుని ఈ పాదముద్రలు ధర్మ చక్రం, మలుపుకు చిహ్నాలుగా పరిగణించబడతాయి.

బుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన తరువాత ఈ బోధి వృక్షం ముందు నిలబడి రెండవ వారం గడిపాడు. ఇక్కడ బుద్ధుని విగ్రహం ఈ స్థితిలో ఉంది. ఈ విగ్రహాన్ని అనిమేష్ లోచన్ అంటారు. అనిమేష్ లోచన్ చైత్య ప్రధాన విహారానికి ఈశాన్యంలో నిర్మించబడింది.

ప్రధాన మఠం ఉత్తర భాగాన్ని చంకమన అని పిలుస్తారు. బుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన తర్వాత ఈ ప్రదేశంలో మూడవ వారం గడిపాడు. ఇప్పుడు ఇక్కడ బుద్ధుని చిహ్నంగా పరిగణించబడే నల్ల రాతి తామర పువ్వు ఉంది.

రత్నాఘరా అని పిలువబడే మహాబోధి విహారానికి వాయువ్య భాగంలో పైకప్పు లేని శిధిలాలు ఉన్నాయి. బుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన తర్వాత నాల్గవ వారం ఈ ప్రదేశంలో గడిపాడు. పురాణాల ప్రకారం, బుద్ధుడు ఇక్కడ తీవ్రమైన ధ్యానంలో ఉన్నాడు, అతని శరీరం నుండి కాంతి కిరణం ఉద్భవించింది. ఈ కాంతి రంగులను వివిధ దేశాలు తమ తమ గుర్తులలో ఇక్కడ ఉపయోగించాయి.

బుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన తర్వాత ఐదవ వారంలో ప్రధాన ఆశ్రమానికి ఉత్తర ద్వారం నుండి కొంచెం దూరంలో ఉన్న అజపాల-నిగ్రోధ చెట్టు క్రింద గడిపాడు. బుద్ధుడు మహాబోధి మొనాస్టరీకి కుడి వైపున ఉన్న ముచలింద క్షీల్ దగ్గర ఆరవ వారం గడిపాడు. ఈ క్షీలం నలువైపులా చెట్లతో చుట్టబడి ఉంది. ఈ క్షేత్రం మధ్యలో బుద్ధుని విగ్రహం ఉంది. ఈ విగ్రహంలో ఒక పెద్ద పాము బుద్ధుడిని రక్షిస్తోంది. ఈ విగ్రహానికి సంబంధించి ఒక పురాణగాథ ఉంది. ఈ పురాణం ప్రకారం, బుద్ధుడు ప్రార్థనలో మునిగిపోయాడు, అతను తుఫాను రావడాన్ని గమనించలేదు. బుద్దుడు కుండపోత వర్షంలో చిక్కుకున్నప్పుడు, పాముల రాజు ముచలింద తన నివాసం నుండి బయటకు వచ్చి బుద్ధుడిని రక్షించాడు.

ఈ విహార సముదాయానికి ఆగ్నేయంగా రాజాయతన వృక్షం ఉంది. బుద్ధుడు జ్ఞానోదయం పొందిన తర్వాత తన ఏడవ వారాన్ని ఈ చెట్టు కింద గడిపాడు. ఇక్కడే బుద్ధుడు ఇద్దరు బర్మా (బర్మా నివాసి) వ్యాపారులను కలిశాడు. ఈ వ్యాపారులు బుద్ధుడిని ఆశ్రయం కోసం ప్రార్థించారు. ఈ ప్రార్థనల రూపంలో బుద్ధం శరణం గచ్ఛామి (నేను బుద్ధుని శరణు వేడుతున్నాను) అని జపించారు. అప్పటి నుండి ఈ ప్రార్థన ప్రసిద్ధి చెందింది.

టిబెటన్ మఠం

బోధ్ గయలోని అతిపెద్ద, పురాతన మఠం (మహాబోధి విహారానికి పశ్చిమాన ఐదు నిమిషాల నడకలో ఉంది) 1934 ADలో నిర్మించబడింది. బుర్మీ విహార్ (గయా-బోధ్ గయ రహదారిపై నిరంజన నది ఒడ్డున ఉంది) 1936 ADలో నిర్మించబడింది. ఈ విహారంలో రెండు ప్రార్థనా మందిరాలు ఉన్నాయి. అంతే కాకుండా అందులో ఒక భారీ బుద్ధ విగ్రహం కూడా ఉంది. దాని ప్రక్కనే థాయ్ మొనాస్టరీ (మహాబోధి మొనాస్టరీ కాంప్లెక్స్‌కు పశ్చిమాన 1 కి.మీ. దూరంలో ఉంది) కూడా ఉంది. ఈ మఠం పైకప్పు బంగారంతో పూయబడింది. అందుకే దీనిని గోల్డెన్ మొనాస్టరీ అని పిలుస్తారు. బౌద్ధమతం స్థాపించిన 2500 సంవత్సరాల జ్ఞాపకార్థం థాయిలాండ్ రాజకుటుంబం ఈ ఆశ్రమాన్ని స్థాపించింది. ఇండోసాన్-నిప్పన్-జపనీస్ ఆలయం (మహాబోధి ఆలయ సముదాయానికి నైరుతి దిశలో 11.5 కి.మీ. దూరంలో ఉంది) 1972-73లో నిర్మించబడింది. ఈ విహారం చెక్కతో చేసిన పురాతన జపనీస్ విహారాల ఆధారంగా నిర్మించబడింది. ఈ విహారంలో, బుద్ధుని జీవితంలో జరిగిన ముఖ్యమైన సంఘటనలు చిత్రాల ద్వారా చిత్రీకరించబడ్డాయి. చిని విహార్ (మహాబోధి ఆలయ సముదాయానికి పశ్చిమాన ఐదు నిమిషాల నడకలో ఉంది) 1945 ADలో నిర్మించబడింది. ఈ విహారంలో బంగారంతో చేసిన బుద్ధుని విగ్రహం ఏర్పాటు చేయబడింది. ఈ విహారాన్ని క్రీస్తుశకం 1997లో పునర్నిర్మించారు. జపనీస్ మొనాస్టరీకి ఉత్తరాన భూటాన్ మొనాస్టరీ ఉంది. ఈ మఠం గోడలపై అత్యుత్తమమైన చెక్కడం జరిగింది. ఇక్కడ నిర్మించిన సరికొత్త మఠం వియత్నామీస్ మఠం. ఈ విహార్ మహాబోధి విహార్‌కు ఉత్తరాన 5 నిమిషాల నడక దూరంలో ఉంది. ఈ విహార్ 2002 AD లో నిర్మించబడింది. ఇక్కడ బుద్ధుని శాంతి అవతారమైన అవలోకితేశ్వరుని విగ్రహం ఉంది.

ఈ మఠాలు, ప్రదేశాలే కాకుండా, మరికొన్ని స్మారక కట్టడాలు కూడా ఇక్కడ ప్రసిద్ధి చెందాయి. వీటిలో ఒకటి భారతదేశంలోని ఎత్తైన బుద్ధ విగ్రహం, ఇది 6 అడుగుల ఎత్తైన తామర పువ్వుపై ఏర్పాటు చేయబడింది. మొత్తం విగ్రహం 10 అడుగుల ఎత్తులో నిర్మించబడింది. స్థానిక ప్రజలు ఈ విగ్రహాన్ని 80 అడుగుల ఎత్తుగా భావిస్తారు.

సమీప దృశ్యాలు

రాజ్‌గీర్

బోద్‌గయాకు వచ్చేవారు రాజ్‌గిర్‌ను తప్పక సందర్శించాలి. ఇక్కడ ఉన్న విశ్వ శాంతి స్థూపం చూడటానికి చాలా ఆకర్షణీయంగా ఉంటుంది. ఈ స్థూపం గ్రిధర్‌కూట్ కొండపై నిర్మించబడింది. దాని మీదుగా వెళ్లేందుకు రోప్ వే ఉంది. దీని ఫీజు రూ.25. ఉంది. ఉదయం 8 గంటల నుంచి మధ్యాహ్నం 12.50 గంటల వరకు వీక్షించవచ్చు. దీని తర్వాత మధ్యాహ్నం 2 గంటల నుంచి సాయంత్రం 5 గంటల వరకు చూడవచ్చు.

శాంతి స్థూపం దగ్గర వేణు వనం ఉంది. ఒకప్పుడు బుద్ధుడు ఇక్కడికి వచ్చాడని చెబుతారు.^[4][5]

రాజ్‌గిర్‌లోనే ప్రసిద్ధ సప్తపర్ణి గుహ ఉంది, ఇక్కడ బుద్ధుని నిర్వాణం తర్వాత మొదటి బౌద్ధ సమావేశం జరిగింది. ఈ గుహ రాజ్‌గిర్ బస్ స్టాప్‌కు దక్షిణంగా వేడి నీటి కొలను నుండి 1000 మెట్ల ఎత్తులో ఉంది. బస్ స్టాప్ నుండి ఇక్కడికి వెళ్లాలంటే ఇక్కడ గిగ్ అని పిలువబడే గుర్రపు బండి మాత్రమే ఉంటుంది. గిగ్ హాఫ్ డే టూర్ కోసం రుసుము రూ.100. నుంచి 300 రూ వరకు ఉంది. వీటన్నింటితో పాటు, రాజ్‌గిర్‌లోని జరాసంధుని అఖారా, గోల్డెన్ భండార్ (రెండు ప్రదేశాలు మహాభారత కాలానికి సంబంధించినవి), వీరాయతన్ కూడా సందర్శించదగిన ప్రదేశాలు. దీనిని సందర్శించడానికి శీతాకాలం ఉత్తమ సమయం.

నలంద

ఈ ప్రదేశం రాజ్‌గిర్ నుండి 13 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ప్రపంచ ప్రసిద్ధి చెందిన నలంద విశ్వవిద్యాలయం పురాతన కాలంలో ఇక్కడ స్థాపించబడింది. ఇప్పుడు ఈ యూనివర్సిటీ అవశేషాలు మాత్రమే కనిపిస్తున్నాయి. అయితే ఇటీవల, బీహార్ ప్రభుత్వం అంతర్జాతీయ విశ్వవిద్యాలయాన్ని ఏర్పాటు చేస్తున్నట్లు ప్రకటించింది, దీని పని పురోగతిలో ఉంది. ఇక్కడ మ్యూజియం కూడా ఉంది. ఇక్కడ నుండి తవ్విన వస్తువులను ఈ మ్యూజియంలో ఉంచారు.

ప్రసిద్ధ జైన పుణ్యక్షేత్రమైన పావపురి నలంద నుండి 5 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఈ ప్రదేశం మహావీరునికి సంబంధించినది. ఇక్కడ మహావీరుని గొప్ప ఆలయం ఉంది. నలంద-రాజ్‌గిర్‌కు వెళ్లేటప్పుడు ఇది తప్పక సందర్శించాలి.

నలందకు ఆనుకుని ఉన్న నగరం బీహార్ షరీఫ్. మధ్యయుగ కాలంలో దీని పేరు ఓదంతపురి. ప్రస్తుతం ఈ ప్రదేశం ముస్లింల పుణ్యక్షేత్రంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇక్కడ ముస్లింల మసీదు, పెద్ద దర్గా ఉంది. బడి దర్గా దగ్గర జరిగే రోష్నీ జాతర ముస్లిం ప్రపంచంలో చాలా ప్రసిద్ధి చెందింది. బీహార్ షరీఫ్‌ను సందర్శించేందుకు వచ్చే వారు మణిరామ్‌ అరేనాను కూడా తప్పకుండా సందర్శిస్తారు. చిత్తశుద్ధితో ఇక్కడ ఏదైనా ప్రతిజ్ఞ చేస్తే అది ఖచ్చితంగా నెరవేరుతుందని స్థానికులు నమ్ముతారు.

రైలు మార్గం

గయా, రాజ్‌గిర్, నలంద, పావాపురి, బీహార్ షరీఫ్‌లను చేరుకోవడానికి రైలు మార్గం ఉత్తమం. ఈ ప్రదేశాలను సందర్శించడానికి, భారతీయ రైల్వేలు ప్రత్యేక రైలు బౌద్ధ పరిక్రమను నడుపుతున్నాయి. ఈ రైలు కాకుండా, శ్రమజీవి ఎక్స్‌ప్రెస్, పాట్నా రాజ్‌గిర్ ఇంటర్‌సిటీ ఎక్స్‌ప్రెస్, పాట్నా రాజ్‌గిర్ ప్యాసింజర్ రైలు వంటి అనేక ఇతర రైళ్లు కూడా ఈ ప్రదేశాల గుండా వెళ్తాయి. అంతే కాకుండా రోడ్డు మార్గంలో కూడా ఇక్కడికి చేరుకోవచ్చు.

విమాన మార్గం

ఇక్కడి సమీప విమానాశ్రయం గయా (14 కిమీ/20 నిమిషాలు). గయా నుండి కలకత్తా, బ్యాంకాక్‌లకు వారానికోసారి విమానాలను నడుపుతున్నారు.

రోడ్డు మార్గం

గయా, పాట్నా, నలంద, రాజ్‌గిర్, వారణాసి, కలకత్తా నుండి బోద్ గయాకు బస్సులు నడుస్తాయి.

2013 దాడి

7 జూలై 2013న, ఆలయ సముదాయంలో బాంబులు పేలాయి, 5 మంది గాయపడ్డారు. ఒక బాంబు బుద్ధుని విగ్రహం దగ్గర, మరొకటి మహాబోధి వృక్షం దగ్గర పేలాయి. పేలని మూడు బాంబులను కూడా గుర్తించి నిర్వీర్యం చేశారు. ఉదయం 5.30 నుండి 6.00 గంటల మధ్య ఈ పేలుళ్లు జరిగాయి.^{[6][7] [6] [8][9][10]}

మూలాల

1. "World Heritage Day: Five must-visit sites in India". Archived from the original on 2015-08-14.
2. Luders, Heinrich (1963). Corpus Inscriptionum Indicarum Vol. 2 Pt. 2 Bharhut Inscriptions. p. 95.
3. "Mahabodhi Temple Complex at Bodh Gaya". UNESCO. Archived from the original on 29 November 2014. Retrieved 6 January 2015.
4. Didactic Narration: Jataka Iconography in Dunhuang with a Catalogue of Jataka Representations in China, Alexander Peter Bell, LIT Verlag Münster, 2000 pp. 15ff
5. "The railing of Sanchi Stupa No.2, which represents the oldest extensive stupa decoration in existence, (and) dates from about the second century B.C.E" Constituting Communities: Theravada Buddhism and the Religious Cultures of South and Southeast Asia, John Clifford Holt, Jacob N. Kinnard, Jonathan S. Walters, SUNY Press, 2012 p.197
6. "Serial Blasts rock Mahabodhi temple in Bodha gaya: terror attack, Center says". The Times of India. 7 July 2013. Archived from the original on 9 July 2013. Retrieved 7 July 2013.
7. Law, Kumar Mishra (7 July 2013). "5 injured in multiple blasts at Mahabodhi temple in Bodh Gaya". The Times of India. Archived from the original on 23 October 2015. Retrieved 7 July 2013.
8. "Security beefed up in city, Bodh Gaya". The Times of India. Archived from the original on 2013-07-07.
9. Tiwari, Deeptiman (6 November 2013). "Ranchi document helps NIA crack Bodh Gaya blast case". Times of India. Archived from the original on 6 November 2013. Retrieved 6 November 2013.
10. Gaikwad, Rahi; Yadav Anumeha; Pandey Devesh (7 November 2013). "Patna terror cell behind Bodh Gaya strike too: NIA". The Hindu. Patna, Ranchi, New Delhi. The Hindu. Archived from the original on 9 November 2013. Retrieved 7 November 2013.