ఆఫ్ఘనిస్తాన్
దక్షిణ ఆసియాలో గణతంత్రం / From Wikipedia, the free encyclopedia
ఆఫ్ఘనిస్తాన్ లేదా అఫ్ఘనిస్తాన్ (Afġānistān) దక్షిణ మధ్య ఆసియాలోని, సముద్రతీరం లేని దేశం. ఈ దేశం ఆధికారిక నామం ఆఫ్ఘనిస్తాన్ ఇస్లామీయ గణతంత్రం. భౌగోళికంగా ఈ దేశాన్ని వివిధ సందర్భాలలో మధ్య ఆసియా దేశంగాను,[4] మధ్యప్రాచ్య దేశంగాను,[5] లేదా దక్షిణ ఆసియా దేశంగాను[6] వ్యవహరించడం జరుగుతుంది. ఆఫ్ఘనిస్తాన్కు దాని సరిహద్దు దేశాలతో జాతి, భాషా, భౌగోళిక సంబంధాలున్నాయి. దక్షిణాన, తూర్పున పాకిస్తాన్,[7] పశ్చిమంలో ఇరాన్, ఉత్తర దిశలో తుర్కమేనిస్తాన్, ఉజ్బెకిస్తాన్, తజికిస్తాన్, సుదూర ఈశాన్యంలో కొద్దిభాగం చైనా ఆఫ్ఘనిస్తాన్ సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి.
د افغانستان اسلامي جمهوریت ( Da Afġānistān Islāmī Jomhoriyat ) جمهوری اسلامی افغانستان ( జమ్హూరి-యె ఇస్లామి-యె ఆప్ఘనిస్తాన్ ) ఆఫ్ఘనిస్తాన్ ఇస్లామీయ గణతంత్రం |
||||
---|---|---|---|---|
జాతీయగీతం మిల్లి తరానా(సురూద్-ఎ- మిల్లీ) |
||||
రాజధాని అతి పెద్ద నగరం | కాబూల్ 34°31′N 69°08′E | |||
అధికార భాషలు | పష్టూ, దారి (పర్షియన్) | |||
ప్రజానామము | అఫ్ఘన్[1][2][3] | |||
ప్రభుత్వం | ఇస్లామిక్ రిపబ్లిక్ | |||
- | ప్రెసిడెంట్ | హమీద్ కర్జాయి | ||
- | వైస్ ప్రెసిడెంట్ | అహమద్ జియా మసూద్ | ||
- | వైస్ ప్రెసిడెంట్ | కరీమ్ ఖలీలీ | ||
స్వాతంత్ర్యం | యునైటెడ్ కింగ్డమ్ నుండి | |||
- | ప్రకటించబడినది | ఆగస్టు 8, 1919 | ||
- | గుర్తించబడినది | ఆగస్టు 19, 1919 | ||
విస్తీర్ణం | ||||
- | మొత్తం | 652,090 కి.మీ² (41వది) 251,772 చ.మై |
||
- | జలాలు (%) | n/a | ||
జనాభా | ||||
- | 2007 అంచనా | 31,889,923 (37వది) | ||
- | 1979 జన గణన | 13,051,358 | ||
- | జన సాంద్రత | 46 /కి.మీ² (150వది) 119 /చ.మై |
||
జీడీపీ (PPP) | 2006 అంచనా | |||
- | మొత్తం | $32.4 బిలియన్ (92వది) | ||
- | తలసరి | $1,490 (158వది) | ||
మా.సూ (హెచ్.డి.ఐ) (1993) | 0.229 (n/a) (unranked) | |||
కరెన్సీ | అఫ్ఘని (AFN ) |
|||
కాలాంశం | (UTC+4:30) | |||
- | వేసవి (DST) | (UTC+4:30) | ||
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్ | .af | |||
కాలింగ్ కోడ్ | +93 |
ఆఫ్ఘనిస్తాన్లో మానవ నివాసం ప్రాచీన శిలా యుగం నాటి నుంచి ఉంది. దక్షిణ ఆసియా, మధ్య ఆసియా, నైరుతి ఆసియాలను కలిపే ఆఫ్ఘనిస్తాన్ చారిత్రకంగా సిల్క్ రోడ్డులో ఒక ముఖ్యమైన స్థానం. వివిధ సంస్కృతుల మేళనానికీ, జాతుల వలసకూ ముఖ్యమైన మజిలీగా ఉంది. పరిసర రాజ్యాల దండయాత్రలకు దేశం తరచు గురయ్యేది. అలెగ్జాండర్, మౌర్యులు, అరబ్బులు, మంగోలులు, బ్రిటీష్ వారు, అలాగే ఇక్కడి రాజులు కూడా పరాయి రాజ్యాలను ఆక్రమించి సామ్రాజ్యాలు స్థాపించారు. 18వ శతాబ్దం మధ్యకాలంలో కాందహార్ కేంద్రంగా అహమ్మద్ షా దుర్రానీ విశాలమైన రాజ్యాన్ని స్థాపించాడు.[8] కాని 19వ శతాబ్దంలో ఇది బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యంలో భాగమయింది. ఆగస్టు 19, 1919 న మళ్ళీ స్వతంత్ర దేశము అయింది.
1970 దశకం నుండి ఆఫ్ఘనిస్తాన్ తీవ్రమైన అంతర్యుద్ధాలతోనూ, తీవ్రవాద కార్యకలాపాలతోనూ, విదేశీ దాడులతోనూ దారుణంగా నష్టపోయింది. దేశప్రజలు దారుణమైన ఇబ్బందులకు గురయ్యారు. 2001 తరువాత నాటో జోక్యంతో జరిగిన యుద్ధం తరువాత ఏర్పడిన ప్రస్తుత ప్రభుత్వం అమెరికా సహకారంతో నడుస్తున్నది. అంతర్జాతీయ సహకారంతో పెద్దపెట్టున పునర్నిర్మాణ కార్యక్రమాలు చేపట్టారు.