యెమన్
From Wikipedia, the free encyclopedia
యెమన్ (/ˈjɛmən/ ( listen); అరబ్బీ: اليَمَن al-Yaman),అధికారికంగా యెమన్ గణతంత్రం అని పిలవబడుతుంది. (الجمهورية اليمنية al-Jumhūrīyah al-Yamanīyah), పశ్చిమాసియా లోని అరబ్ దేశాలలో ఇది ఒకటి. అరేబియా ద్వీపకల్పంలో దక్షిణతీరంలో ఉంది. 203,850 చ.కి.మీ వైశాల్యం కలిగిన యెమన్ అరేబియా ద్వీపకల్పంలో వైశాల్యపరంగా ద్వితీయస్థానంలో ఉంది.సముద్రతీరం పొడవు 2,000 కి.మీ.[1] యేమన్ ఉత్తర సరిహద్దులో సౌదీ అరేబియా, పశ్చిమ సరిహద్దులో ఎర్రసముద్రం, దక్షిణ సరిహద్దులో గల్ఫ్ ఆఫ్ ఆడెన్, అరేబియన్ సముద్రం, తూర్పు, ఈశాన్య సరిహద్దులో ఒమన్ దేశం ఉన్నాయి.యెమన్ రాజ్యాంగ బద్ధంగా సనా నగరాన్ని రాజధానిగా నిర్ణయించినప్పటికీ 2015 ఫిబ్రవరి వరకు యెమన్ రాజధాని నగరం సనా తిరుగుబాటుదారుల ఆధీనంలో ఉంది. అందువలన యెమన్ రాజధాని తాత్కాలికంగా దక్షిణ తీరంలో ఉన్న" ఆడెన్ " నగరానికి మార్చబడింది. యెమన్ భూభాగంలో 200 ద్వీపాలు ఉన్నాయి. వీటిలో అత్యంత విశాలమైనది " సొకోటా " ద్వీపం.యెమన్ సబయాన్లకు నిలయంగా ఉంది (బైబుల్ పేరు షెబా) [2][3][4] వాణిజ్యపరంగా వేయి సంవత్సరాలకు పైగా ప్రాధాన్యత కలిగిన యెమన్ దేశంలో ఆధునిక కాలానికి చెందిన ఎథియోపియా , ఎరిత్రియా దేశాలు భాగంగా ఉన్నాయని భావిస్తున్నారు. సా.శ. 275లో ఈ ప్రాంతం యెమనీ యూదుల పాలనలో తరువాత " హిమియారితే రాజ్యంలో " భాగంగా మారింది.[5] యెమన్ ప్రాంతంలో 4వ శతాబ్ధంలో క్రైస్తవమతం ప్రవేశించింది. ముందుగా ఇక్కడ యూదిజం , ప్రాంతీయంగా ఉన్న పాగనిజం ఉండేవి. 7వ శతాబ్ధం నాటికి ఈ ప్రాంతంలో ఇస్లాం వేగవంతంగా వ్యాపించింది. ఆరంభకాల ఇస్లాం యుద్ధాలలో యెమన్ బృందాలు ప్రధాన పాత్ర వహించాయి.[6] యెమన్ రాజ్యాంగ వ్యవస్థ అత్యంత కాఠిన్యత కలిగినదిగా భావించబడుతుంది. [7]
الجمهورِيّة اليَمَنيّة Al-Jumhūriyyah al-Yamaniyyah యెమన్ గణతంత్రం |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
నినాదం "Allah, al-Watan, at-Thawra, al-Wehda" "God, the Nation, the Revolution, Unity" |
||||||
జాతీయగీతం United Republic |
||||||
రాజధాని అతి పెద్ద నగరం | Sanaa 15.8°N 47.9°E / 15.8; 47.9 | |||||
అధికార భాషలు | Arabic | |||||
ప్రభుత్వం | Republic | |||||
- | President | Ali Abdullah Saleh | ||||
- | Prime Minister | Ali Mohammed Mojawar | ||||
Establishment | ||||||
- | Unification | May 22 1990 | ||||
విస్తీర్ణం | ||||||
- | మొత్తం | 527,968 కి.మీ² (49th) 203,849 చ.మై |
||||
- | జలాలు (%) | negligible | ||||
జనాభా | ||||||
- | July 2005 అంచనా | 20,975,000 (51st) | ||||
- | జన సాంద్రత | 40 /కి.మీ² (160th) 104 /చ.మై |
||||
జీడీపీ (PPP) | 2005 అంచనా | |||||
- | మొత్తం | $19.480 billion (110th) | ||||
- | తలసరి | $900 (175th) | ||||
మా.సూ (హెచ్.డి.ఐ) (2004) | 0.492 (low) (150th) | |||||
కరెన్సీ | Yemeni rial $1 = 198.13 Rials (YER ) |
|||||
కాలాంశం | (UTC+3) | |||||
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్ | .ye | |||||
కాలింగ్ కోడ్ | +967 |
యెమన్ ప్రాంతంలో 16వ శతాబ్ధం నుండి పలు రాజవంశాలు ఉద్భవించాయి. వీటిలో రసులిద్ రాజవంశం అత్యంత శక్తివంతమైనది , అత్యంత సుసంపన్నమైనదిగా భావించబడుతుంది. 20వ శతాబ్ధం ఆరంభంలో ఈ దేశం ఓట్టమన్ , బ్రిటిష్ సాంరాజ్యాలచేత విభజితమై ఉండేది. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత , 1962 లో " యెమన్ అరబ్ రిపబ్లిక్ " స్థాపించబడడానికి ముందుగా ఉత్తర యెమన్ ప్రాంతంలో " ది జైదీ ముతవాక్కీలితే కింగ్డం ఆఫ్ యెమన్ " స్థాపించబడింది. 1967లో దక్షిణ యేమన్ ప్రాంతం బ్రిటిష్ రక్షిత ప్రాంతంగా (ఆడెన్ ప్రొటెక్టరేట్) ప్రాంతంగా ఉండేది. 1990లో రెండు యేమన్ ప్రాంపాలు సమైఖ్యం చేయబడి ఆధునిక " రిపబ్లిక్ ఆఫ్ యేమన్ " గా స్థాపించబడింది. యేమన్ అభివృద్ధిచెందుతున్న దేశం.[8] అలాగే మిడిల్ ఈస్ట్ దేశాలలో యేమన్ అత్యంత పేదదేశం.[9] అలీ అబ్దుల్లా సాలేహ్ పాలనలో యేమన్ దేశం " దోపిడీదారుల దేశం " గా వర్ణించబడుతుంది. [10][11] 2009 అంతర్జాతీయ లంచం అవగాహన ఇండెక్స్ " ట్రాంస్పరెంసీ ఇంటర్నేషనల్ " జాబితా అనుసరించి 182 దేశాలలో యేమన్ 164వ స్థానంలో ఉంది.[12] రాజ్యాంగ వ్యవస్థ బలహీనంగా ఉండడం , నాణ్యమైన రాజకియవ్యవస్థ లేమి కారణంగా యేమన్లో కూటమి ఆధిపత్యం కొనసాగింది.[13] అనధికారికంగా రాజకీయాధికారం ముగ్గురిమద్య విభజించబడింది: అఫ్హ్యక్షుడు అలీ అబ్దుల్లా షాహ్(దేశ నియత్రణ కలిగిన వ్యక్తి); మేజర్ జనరల్ " అలీ - మొహ్సెన్ అల్- అహ్మర్ (రిపబ్లిక్ ఆఫ్ యెమన్ ఆర్మీ నియంత్రణ కలిగినవ్యక్తి);, అబ్దుల్లా ఇబ్న్ హుసాయ్న్ ఆల్- అహ్మర్ (అల్ ఇస్లా పార్టీ) ఇస్లామిస్ట్. [14] ట్రైల్ షేక్స్తో కూడినది.[15][16][17][18] స్థానిక తెగల స్వయంప్రతిపత్తి కొరకు సౌదీ నుండి నిధులు సమకూరేవి.[19] యెమన్లో 2011లో పేదరికం, నిరుద్యోగం, లంచం, రాజ్యాంగ సవరణ కోరుతూ వీధి నిరసనలు మొదలైయ్యాయి.[20] అధ్యక్షుడు సాలేహ్ పదవి నుండి తప్పుకుని అధికారం ఉపాధ్యక్షుడు " అబ్ద్ రబ్దుహ్ హాది "కి బదిలీ చేయబడింది. తరువాత ఆయన 2012 ఫిబ్రవరి 21న అధ్యక్షుడుగా ఎన్నిక చేయబడ్డాడు. అధికార బదిలీ కార్యక్రమాన్ని హౌతీస్ , అల్- ఇస్లాహు ఎదుర్కొన్నారు. అల్ కొయిదా కూడా యెమన్లో కొంత ప్రభావం చూపింది. 2014 సెప్టెంబరులో హౌతీసు సనాను స్వాధీనం చేసుకుంది.[21][22] తరువాత వారివారు ప్రభుత్వప్రకటన చేసుకున్నారు.[23] తరువాత సౌదీ అరేబియా జోక్యం చేసుకున్నప్పటికీ యెమన్ అంతర్యుద్ధాన్ని నిలువరించడానికి వీలుకాలేదు.