Онтогенез

Онтогенез (аз юн. ontos — мавҷудот, ҳастӣ ва genesis — пайдоиш, рушд) — ин равандест, ки ташаккул, афзоиш ва инкишофи фардии организмро аз лаҳзаи пайдоиши ҳуҷайраи бордор (зигота) то марги он дарбар мегирад.

Онтогенезро одатан ба ду марҳилаи асосӣ тақсим мекунанд:

Марҳилаи эмбрионӣ (пеш аз таваллуд ё тухмгузорӣ) — Ин марҳила аз лаҳзаи бордоршавии тухмҳуҷайра оғоз шуда, то таваллуди организм ё берун шудан аз тухм идома меёбад. Дар ин марҳила тамоми узвҳо ва системаҳои бадан ташаккул меёбанд.

Марҳилаи пас аз эмбрионӣ (баъд аз таваллуд) — Ба ин марҳила афзоиш, тағйирот, расидан ба синни болиғӣ, пиршавӣ ва дар охир марг дохил мешаванд.

Навъҳои онтогенез вобаста ба тарзи инкишоф:

Мустақим (бидуни метаморфоз) – организм пас аз таваллуд ба калонсол монанд аст (масалан, одам, гурба).

Ғайримустақим (бо метаморфоз) – организм дар аввал ба шакли калонсол монанд нест, марҳилаҳои дигар (мисли кирм ё личинка) мегузарад (масалан, парвонаҳо, хазандаҳо, амфибияҳо).

Онтогенез таҳти таъсири омилҳои ирсӣ ва муҳити зист мегузарад ва барои фаҳмидани рушду инкишофи организми зинда аҳамияти бузург дорад.