Вақти ҳамоҳанги ҷаҳонӣ

Вақти ҳамоҳанги ҷаҳонӣ (англ. Coordinated Universal Time, ЮТС, UTC (UTC) — як меъёри замон барои таъйини соатҳо ва ихтилофоти замонӣ дар саросари кишварҳои ҷаҳон аст.

Муқарарот

Аз ҷониби Хадамоти байналмилалии гардиши замин муайян карда шудааст (то соли 1988) — Бюрои байналмилатии вақт).

UTC —вақти Ҳамоҳанги Ҷаҳон, насли вақти миёнаи Гринвич (GMT) аст ва баъзан онро нодуруст GMT низ меноманд. Номи нав (UTC) барои аз байн бурдани зарурати ҷойгиршавии мушаххас дар рӯи замин дар муқараротҳои байналмилалӣ ҷорӣ карда шуд. UTC ба вақти атомӣ асос ёфтааст, аммо бо вақти офтобӣ ҳамоҳанг карда мешавад

Минтақаҳои замонии вақт дар саросари ҷаҳон ҳамчун ҷуброни мусбат ё манфӣ аз UTC тавсиф карда мешаванд. Аммо, UTC дар зимистон ё тобистон тағир намеёбад. Аз ин рӯ, дар ҷое, ки вақти тобистона истифода мешавад, ҷуброн нисбат ба UTC тағир меёбад. Вақти Киев дар зимистон 2 соат аз UTC ва дар тобистон 3 соат пештар аз UTC аст.— дар тобистон .

Усули ҳисобкунии UTC

Харитаи минтақаи вақт

Мақолаҳои асосӣ: Вақти ҷаҳонӣ ва Вақти ҷаҳонии атомӣ

Universal Time UT намуди муосири вақти миёнаи Гринвич аст, яъне вақти миёнаи офтобӣ дар меридиани Гринвич. Аз сабаби нобаробар гардиши Замин меридиани Гринвич низ нобаробар давр мезанад. Ба гайр аз ин, дар натичаи харакати пай дар паи мехвари гардиши Замин кутбҳои ҷуғрофӣ дар сатхи сайёра мегузаранд ва бо ҳамроҳии онҳо мавқеи худ ва ҳамвориҳои меридианҳои ҳақиқиро дигар мекунанд. Бо назардошти ин далелҳо, системаҳои зерини ченкунии вақт ҷудо карда мешаванд (аз 1 январи соли 1956 муайян карда шудаанд):

• UT0 — вакт дар меридиани Гринвич, ки аз руи чойгиршавии фаврии қутбҳои Замин муайян карда мешавад. Ин ваҳтест, ки бевосита аз мушоҳидахои астрономии ҳаракати шабонарӯзии ситораҳо ба даст оварда шудааст;

• UT1— вақт аз рӯи вақти миёнаи Гринвич, барои ҳаракати қутбҳо ислоҳ карда шудааст;

UT1 = UT0 + Δλ,

дар куҷо Δλ — ислоҳе, ки ба координатаҳои қутби фаврӣ вобаста аст, ки нисбат ба қутби миёна ҳисоб карда мешавад;

• UT2 — вақти ислоҳшуда барои номунтазамии мавсимии гардиши Замин ΔT _s :

UT2 = UT1 + ΔT_s.

Миқёси вақти универсалии мушоҳидашуда UT1 нобаробар аст ва аз ин рӯ барои истифода дар ҳаёти ҳаррӯза номувофиқ аст. Барои мувофиқ кардани вақти универсалии мушоҳидашудаи UT1 ва ба таври қатъӣ ягонаи вақти байналхалқии атомӣ (TAI), дар соли 1961 ҷадвали якхелаи тағйирёбандаи вақти UTC ҷорӣ карда шуд.— Вақти ҳамоҳангшудаи умумиҷаҳонӣ. Тарозуи UTC ва TAI баробаранд ва нуқтаи сифр бо як ҷаҳиш тағир меёбад. Тафовут байни UTC ва UT1 ҷамъ мешавад, ки аввалан, дар нобаробарии шкалаи UT1, дуюм, дар нобаробар будани шкалаи UT1 ва TAI (1 сонияи атомӣ ба 1 сонияи UT1 комилан баробар нест) ба вуҷуд меояд. Вақте ки фарқияти байни UTC ва UT1 ба 0,9 сония мерасад, танзими ҷаҳиши 1 сония анҷом дода мешавад.

Агар лозим бошад, то охири рӯзи охирини моҳ як сонияи ҷаҳиш бояд илова карда шавад (ё аз ҷиҳати назариявӣ, тарҳ карда шавад). Сонияи иловашуда бо 23:59:60 ишора мешавад. Илова кардани сонияро Хадамоти байналмилалии гардиши Замин аз рӯи мушоҳидаҳои гардиши Замин муайян мекунад. То ба ҳол, ҳама тағирот (аз соли 1972 ) иловаи як сония буданд ва 30 июн ё 31 декабр ворид карда шуданд.

Сигналҳои дақиқи вақти UTC дар радио, телевизион ва Интернет пахш мешаванд.