สมิงพระตะบะ

สมิงพระตะบะ (พม่า: ဗြတ်ထဗ; เสียงอ่านภาษาพม่า: [bjaʔ tʰə ba̰]; บางทีเรียก พระตะบะ) เจ้าเมืองเมาะตะมะแห่งอาณาจักรเมาะตะมะ-หงสาวดีระหว่าง ค.ศ. 1364 ถึง 1388 เขาก้าวขึ้นมามีอำนาจโดยการกบฏต่อพระยาอู่ กษัตริย์องค์ที่ 8 ด้วยความช่วยเหลือของน้องชายคือ สมิงเลิกพร้า ซึ่งการกบฏครั้งนี้มีผลให้มีการย้ายเมืองหลวงไปยังหงสาวดีเมื่อ ค.ศ. 1369

สมิงพระตะบะ ဗြတ်ထဗ
เจ้าเมืองเมาะตะมะ
ครองราชย์	ค.ศ. 1364–1388
ก่อนหน้า	พระยาอู่ (กษัตริย์)
ถัดไป	Byat-Ka-Man (ผู้ว่าการแทน)
รัชกาล	พระยาอู่ (ประมาณ ค.ศ. 1371–1384)
ประสูติ	ประมาณ ค.ศ. 1324 เมาะตะมะ
คู่อภิเษก	Tala Mi Ma-Hsan
พระราชบุตร	ลูกชาย 4 คน และลูกสาว 3 คน
พระราชบิดา	Saw E Pyathat
ศาสนา	พุทธเถรวาท

ชีวิตช่วงต้น

ตามพงศาวดาร ราชาธิราช พระตะบะเป็นบุตรชายคนโตของ Saw E Pyathat ขุนพลในกองทัพเมาะตะมะ ชื่อตัวของเขาคือ Nyi San (ညီစန်, [ɲì sàɴ])^[1] และน่าจะเกิดในช่วงต้นถึงกลางคริสต์ทศวรรษ 1320^{[note 1]} เขาเป็นหลานของลูกพี่ลูกน้องของพระเจ้าแสนเมือง (ครองราชย์ ค.ศ. 1311–1323) และพระเจ้ารามมะไตย (ครองราชย์ ค.ศ. 1323–1330)^{[note 2]} เขามีน้องชาย 3 คน ได้แก่: E Bya Bon, สมิงเลิกพร้า และ U-Lo^[1] กับน้องชายต่างมารดาอย่างน้อยหนึ่งคน คือ Ma Lagun^[2]

หลังจากนั้น

สมิงพระตะบะกับพี่น้องของเขาไม่สามารถกลับเมาะตะมะหรือมอละมไยน์ก่อนที่กองทัพของพระเจ้าราชาธิราชจับได้ พวกเขาจึงหนีไปต่างประเทศ^[3][4] ที่เมาะตะมะ พระเจ้าราชาธิราชผู้ชนะให้เจ้าหญิง Tala Mi Ma-Hsan ภรรยาหลัก สมิงพระตะบะ ทรงนำเงินภาษีที่ค้างชำระทั้งหมดไปถวายให้กับพระยาอู่ พระราชบิดาของพระองค์เป็นทองคำ เงิน ไข่มุก มรกต และอัญมณีมีค่าอื่น ๆ จากนั้น กษัตริย์ทรงแต่งตั้ง Byat Ka-Man เป็นผู้ว่าราชการเมืองเมาะตะมะ^[3][5]

ครอบครัว

ภรรยาหลักของสมิงพระตะบะคือเจ้าหญิง Tala Mi Ma-Hsan^[6] ทั้งคู่มีลูกสาวคนหนึ่งชื่อ Tala Thazin Zaw-Ngaik ซึ่งสมรสกับ Saw E Binnya บุตรของสมิงเลิกพร้า^[7] โดยรวม สมิงพระตะบะมีลูกชาย 3 คน (Ma Taw, Ma Yay, Yazathu) และลูกสาว 4 คน^[6]

หมายเหตุ

1. เรื่องเล่าในพงศาวดารราชาธิราชเกี่ยวกับชีวิตช่วงต้นของสมิงพระตะบะเป็นเรื่องที่ไม่น่าจะเป็นไปได้ พงศาวดาร (Pan Hla 2005: 40) ระบุว่า says Pyathat บิดาของสมิงพระตะบะเกิดหลังการขึ้นครองราชย์ของพระเจ้ารามมะไตยในเดือนกันยายน ค.ศ. 1323 จากนั้นจึงกล่าวในหน้าเดียวกันว่า Pyathat เสียชีวิตขณะสู้รบต่อแปรในรัชสมัยพระเจ้ารามมะไตย และพระเจ้ารามมะไตยทรงดูแลบุตรชายทั้งสี่ของ Pyatthat เป็นอย่างดี แต่รัชสมัยของพระเจ้ารามมะไตยมีประมาณ 7 ปี (1323–1330) Pyathat ไม่น่าเกิด ป. ค.ศ. 1323/24 และมีบุตรชายสี่คนใน ค.ศ. 1330 เมื่อพิจารณาว่าสมิงพระตะบะสมรสกับ Tala Mi Ma-Hsan ผู้ประสูติในรัชสมัยพระเจ้ารามมะไตย สมิงพระตะบะน่าจะเกิดในคริสต์ทศวรรษ 1320 นอกจากนี้ เนื่องจากเขาเป็นบุตรคนโตในบรรดาบุตรชายทั้งสี่ และบิดาเสียชีวิตเมื่อปลายคริสต์ทศวรรษ 1320 Nyi San ต้องเกิดใน ค.ศ. 1324/25 อันที่จริง บันทึกพงศาวดารที่เล่าว่าบิดาของเขาเกิดหลังพระเจ้ารามมะไตยขึ้นครองราชย์เพียงไม่นานอาจหมายความถึงการเกิดของสมิงพระตะบะ
2. (Pan Hla 2005: 40) : Byattaba's father Saw E Pyathat was a son of Smim E Kan-Kaung, a half-brother of King Saw Zein. It means Smim E Kan-Kaung was a son of Gov. Min Bala of Myaungmya, and Byattaba was King Saw Zein's half-cousin, twice removed, and King Binnya U's half-cousin, once removed.