การยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกในประเทศไทย

การยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกในประเทศไทย เป็นการยุติการแพร่สัญญาณออกอากาศของสถานีโทรทัศน์ในระบบแอนะล็อกในประเทศไทย ที่ดำเนินการภายใต้การกำกับดูแลของคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2558 และเสร็จสิ้นในปี พ.ศ. 2563 โดยสถานีโทรทัศน์ฟรีทีวีเดิมทั้ง 6 ช่องในประเทศไทย จะทำการยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อก เพื่อเปลี่ยนผ่านสู่ระบบดิจิทัล นับเป็นยุคใหม่ของโทรทัศน์ในประเทศไทย จากนั้น กสทช. จะได้นำคลื่น 700 MHz ที่ใช้งานกับระบบแอนะล็อกเดิมและระบบดิจิทัลชั่วคราว กลับมาจัดสรรใหม่ให้ผู้ประกอบกิจการโทรคมนาคม เพื่อเตรียมความพร้อมสำหรับระบบ 5 จี ต่อไป

ประวัติ

ในปี พ.ศ. 2558 สหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ (อังกฤษ: International Telecommunications Union; ชื่อย่อ: ITU) ประกาศให้ทั่วโลกยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อก^[1] และกลุ่มประเทศในสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (อาเซียน) ก็ได้เห็นพ้องต้องกันให้ยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกภายในปี พ.ศ. 2563^[2] ทำให้ประเทศไทยซึ่งกำกับดูแลกิจการโทรทัศน์โดย กสทช. ต้องดำเนินการเปลี่ยนผ่านการส่งสัญญาณโทรทัศน์จากระบบแอนะล็อกเป็นระบบดิจิทัล โดย กสทช. ได้ดำเนินการประมูลโทรทัศน์ระบบดิจิทัลในปี พ.ศ. 2556 และเริ่มออกอากาศตั้งแต่เดือนเมษายน พ.ศ. 2557 เป็นต้นมา แต่ยังไม่ได้ยุติระบบแอนะล็อก เพราะหากยุติกะทันหันจะส่งผลกระทบให้ผู้ที่รับชมผ่านระบบแอนะล็อกซึ่งเป็นส่วนมากของประเทศไม่สามารถรับชมได้ จึงทำให้ต้องมีการแบ่งการยุติการออกอากาศเป็นช่วง ๆ^[3] โดยมอบหมายให้สถานีโทรทัศน์ฟรีทีวีเดิมทั้ง 6 ช่อง ไปจัดทำแผนแม่บทการยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกในปี พ.ศ. 2558 และมีโครงการแจกคูปองสำหรับกล่องรับสัญญาณโทรทัศน์ระบบดิจิทัลรุ่น DVB-T2 ในพื้นที่ที่มีสัญญาณโทรทัศน์ระบบดิจิทัลครอบคลุมตั้งแต่ 80% ขึ้นไป^[2]

ตั้งแต่วันที่ 25 เมษายน พ.ศ. 2557 ซึ่ง กสทช. กำหนดเป็นวันเริ่มต้นออกใบอนุญาตใช้คลื่นความถี่แก่สถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกไทยทีวีสีช่อง 3 อสมท ททบ. ก็ได้เกิดปัญหาขึ้น เนื่องจากผู้รับสัมปทานของไทยทีวีสีช่อง 3 คือ บริษัท บางกอกเอ็นเตอร์เทนเม้นต์ จำกัด (บีอีซี) เป็นคนละนิติบุคคลกับผู้รับใบอนุญาตของไทยทีวีสีช่อง 3 ดิจิทัล คือ บริษัท บีอีซี-มัลติมีเดีย จำกัด จึงไม่สามารถนำรายการทั้งหมดจากไทยทีวีสีช่อง 3 มาออกอากาศคู่ขนานทางไทยทีวีสีช่อง 3 ดิจิทัลได้

ต่อมาในวันที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2557 กสทช. เพิกถอนโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกจากส่วนให้บริการทั่วไป จึงต้องยุติการออกอากาศไทยทีวีสีช่อง 3 ทางโทรทัศน์ผ่านดาวเทียมและโทรทัศน์ผ่านสายเคเบิลตามที่กฎหมายกำหนดตั้งแต่วันที่ 2 กันยายน^[4] ไทยทีวีสีช่อง 3 อาศัยความในประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติ ฉบับที่ 27/2557 ประกอบกับความในสัญญาสัมปทานโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกซึ่งทำไว้กับ บริษัท อสมท จำกัด (มหาชน) (บมจ.อสมท)และแผนกวิทยุโทรทัศน์ กองการกระจายเสียงและวิทยุโทรทัศน์ กรมการทหารสื่อสาร กองบัญชาการกองทัพบก จนถึงวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2563 เพื่อรักษาสิทธิในการออกอากาศตามเดิม^[5] วันต่อมา (3 กันยายน) กสทช. ทำหนังสือถึงผู้ให้บริการโครงข่ายทีวีดาวเทียมและเคเบิลทีวีให้งดการออกอากาศไทยทีวีสีช่อง 3 ภายใน 15 วัน แต่ได้เสนอความช่วยเหลือทางกฎหมายเพื่อนำสัญญาณจากไทยทีวีสีช่อง 3 มาออกอากาศคู่ขนานทางช่อง 33^[6] ต่อมาไทยทีวีสีช่อง 3 นำความขึ้นร้องต่อศาลปกครอง ผลคือในวันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2557 ศาลปกครองสูงสุดทำข้อตกลงให้บีอีซี-มัลติมีเดีย นำเนื้อหาและสัญญาณทั้งหมดจากไทยทีวีสีช่อง 3 ของบีอีซี ไปออกอากาศคู่ขนานในระบบโทรทัศน์ความละเอียดสูงทางช่องหมายเลข 33 ของตนในระบบดิจิทัลภายในวันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2557 เวลา 21:15 น.^[7] ทั้งนี้ไทยทีวีสีช่อง 3 แอนะล็อก ได้ออกอากาศในระบบดิจิทัลภาคพื้นดินความละเอียดสูงทางช่องหมายเลข 33 เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2557 เวลา 20:15 น. โดยเริ่มจากรายการคืนความสุขให้คนในชาติเป็นรายการแรก^[8] บีอีซี-มัลติมีเดียจึงถอนรายการต่าง ๆ ที่ออกอากาศทางช่อง 33 เดิม ออกมาจัดแบ่งออกอากาศทางช่อง 28 และช่อง 13 แทน

15 มิถุนายน พ.ศ. 2558 ที่ประชุมคณะกรรมการกิจการกระจายเสียงและกิจการโทรทัศน์ (กสท.) เห็นชอบแผนการยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกของสถานีโทรทัศน์เจ้าของอุปกรณ์รวมส่งสัญญาณ 4 แห่ง คือสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5, สถานีโทรทัศน์โมเดิร์นไนน์ทีวี, สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย กรมประชาสัมพันธ์ และสถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส ซึ่งส่งมาแล้วก่อนหน้านี้ และมอบหมายให้ กสทช. เร่งรัดการส่งแผนการยุติการรับส่งสัญญาณวิทยุโทรทัศน์ในระบบแอนะล็อกของสถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7 อสมท ททบ. และสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกไทยทีวีสีช่อง 3 อสมท ททบ. เพื่อประกอบการพิจารณากำหนดแผนการยุติการรับส่งสัญญาณวิทยุโทรทัศน์ของประเทศไทย ก่อนนำไปรับฟังความคิดเห็นสาธารณะต่อไป^[9]

ต่อมาในวันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2560 แผนกวิทยุโทรทัศน์ กองการกระจายและวิทยุโทรทัศน์ กรมการทหารสื่อสาร กองทัพบกและบริษัท อสมท จำกัด (มหาชน) (บมจ.อสมท) คู่สัญญาสัมปทานของสถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7 อสมท ได้แจ้งแนวทางเบื้องต้นในการยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกของช่อง 7 สี แก่ กสท. เพื่อลดต้นทุนสำหรับการออกอากาศในอนาคต^[10] และ กสท. ได้อนุมัติแผนการยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกเมื่อวันที่ 19 มิถุนายน ปีเดียวกัน^[11] ทั้งนี้ พันธะผูกพันต่าง ๆ ของช่อง 7 สี ในฐานะคู่สัญญาสัมปทานกับกรมการทหารสื่อสาร กองทัพบกนั้น ยังคงมีอยู่จนกว่าจะหมดสัญญาสัมปทาน^[12]

ต่อมาในวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2561 กสทช. ได้มีมติให้ยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกอย่างเป็นทางการ หลังจากที่ 5 ช่องก่อนหน้าได้ยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกทั้งหมดแล้วก่อนหน้า เพื่อให้เป็นไปในทำนองเดียวกัน กสทช.​ จึงมีมติให้วันที่ 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2561 ถือเป็นวันสิ้นสุดการออกอากาศระบบแอนะล็อก และมีมติให้สถานีวิทยุโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 ยกเลิกการออกอากาศคู่ขนานกับระบบดิจิทัลความละเอียดสูงทางช่อง 33 โดยให้แยกผังรายการออกจากกันอย่างชัดเจน^[13] แต่กลุ่มบีอีซีเวิลด์ได้ยื่นคำร้องคัดค้านมติ เนื่องจากยังไม่สามารถยกเลิกการออกอากาศไทยทีวีสีช่อง 3 ในระบบแอนะล็อกได้เพราะบีอีซียังไม่หมดสัญญาสัมปทานซึ่งทำไว้กับ บริษัท อสมท จำกัด (มหาชน) ซึ่งเป็นรัฐวิสาหกิจภายใต้การกำกับดูแลของสำนักนายกรัฐมนตรี และเป็นบริษัทมหาชนจำกัดที่จดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยและแผนกวิทยุโทรทัศน์ กองการกระจายเสียงและวิทยุโทรทัศน์ กรมการทหารสื่อสาร กองบัญชาการกองทัพบก ทำให้ไม่สามารถแก้ไขเปลี่ยนแปลงสัญญาสัมปทานได้ รวมถึงขัดกับข้อตกลงที่ทำกันในศาลปกครองสูงสุดเมื่อวันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2557 อีกด้วย อย่างไรก็ตามไทยทีวีสีช่อง 3 รับมติของ กสทช. 3 เรื่อง และ 1 ในนั้นคือการให้แยกตราสัญลักษณ์ของสถานีออกจากกัน^[14] โดยไทยทีวีสีช่อง 3 แสดงสัญลักษณ์ของระบบแอนะล็อกไว้ที่มุมล่างขวา ในขณะที่ระบบดิจิทัลยังคงแสดงไว้ที่ตำแหน่งมุมบนขวาตามเดิม^[15]

และเมื่อวันที่ 26 มีนาคม พ.ศ. 2563 บีอีซีได้สิ้นสุดสัญญาสัมปทานกับ บริษัท อสมท จำกัด (มหาชน)และแผนกวิทยุโทรทัศน์ กองการกระจายเสียงและวิทยุโทรทัศน์ กรมการทหารสื่อสาร กองบัญชาการกองทัพบก เป็นผลทำให้สถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกไทยทีวีสีช่อง 3 อสมท ททบ. ได้ทำการยุติการออกอากาศในระบบแอนะล็อกทั่วประเทศในวันดังกล่าว รวมระยะเวลาในการออกอากาศระบบแอนะล็อกทั้งสิ้น 50 ปี และถือเป็นการยุติการออกอากาศโทรทัศน์ระบบแอนะล็อกในประเทศไทยอย่างสมบูรณ์แบบ เนื่องจากเป็นสถานีโทรทัศน์ของไทยช่องสุดท้ายที่ยุติการออกอากาศในระบบนี้^[16]

ลำดับการยุติการออกอากาศ

สถานีโทรทัศน์ฟรีทีวีเดิม 5 ช่องในประเทศไทย (ยกเว้นไทยทีวีสีช่อง 3,ช่อง 3 เอชดี) ได้วางแผนการยุติการออกอากาศในระบบแอนะล็อกในลักษณะป่าล้อมเมือง โดยทยอยยุติจากสถานีส่งของอำเภอไปถึงสถานีส่งของจังหวัด จากสถานีเสริมไปถึงสถานีหลัก และจากพื้นที่ที่มีประชากรอาศัยอยู่เบาบางไปจนถึงพื้นที่ที่มีประชากรอาศัยอยู่หนาแน่น^[17] โดยตามแผนของแต่ละช่อง สรุปโดย กสทช. แบ่งการยุติการออกอากาศในระบบแอนะล็อกได้ดังนี้^[18]

• พ.ศ. 2558 มี 1 ช่องที่ยุติระบบแอนะล็อกในปีนี้ คือไทยพีบีเอส ยุติในวันที่ 1 ธันวาคม จากสถานีส่ง 2 แห่ง
• พ.ศ. 2559 มี 3 ช่องที่ยุติระบบแอนะล็อกในปีนี้ ดังนี้
  • ททบ.5 ยุติในวันที่ 30 พฤศจิกายน จากสถานีส่ง 2 แห่ง
  • สทท.11 เอ็นบีที ยุติในวันที่ 31 ธันวาคม จากสถานีส่ง 1 แห่ง
  • ไทยพีบีเอส แบ่งยุติจำนวน 6 ระยะ รวม 26 แห่ง ดังนี้
    • วันที่ 31 มกราคม จำนวน 1 แห่ง
    • 31 พฤษภาคม จำนวน 1 แห่ง
    • 16 มิถุนายน จำนวน 9 แห่ง
    • 12 กรกฎาคม จำนวน 2 แห่ง
    • 30 พฤศจิกายน จำนวน 2 แห่ง
    • 31 ธันวาคม จำนวน 11 แห่ง
• พ.ศ. 2560 มี 4 ช่องที่ยุติระบบแอนะล็อกในปีนี้ ดังนี้
  • ททบ.5 แบ่งยุติจำนวน 3 ระยะ รวม 6 แห่ง ดังนี้
    • 1 มกราคม จำนวน 2 แห่ง
    • 1 มีนาคม จำนวน 1 แห่ง
    • 31 ธันวาคม จำนวน 3 แห่ง
  • สทท.11 เอ็นบีที ยุติในวันที่ 31 ธันวาคม จำนวน 37 แห่ง^[19]
  • ไทยพีบีเอส แบ่งยุติจำนวน 2 ระยะ รวม 21 แห่ง ดังนี้
    • 16 มิถุนายน จำนวน 12 แห่ง
    • 31 ธันวาคม จำนวน 9 แห่ง
  • ช่อง 7 สี อสมท ททบ. แบ่งยุติจำนวน 2 ระยะ รวม 17 แห่ง ดังนี้
    • 1 สิงหาคม จำนวน 4 แห่ง
    • 31 ธันวาคม จำนวน 13 แห่ง
• พ.ศ. 2561 มี 5 ช่องที่ยุติการออกอากาศระบบแอนะล็อกอย่างสมบูรณ์ ดังนี้
  • โมเดิร์นไนน์ทีวี แบ่งยุติจำนวน 2 ระยะ ครบทั้ง 36 แห่ง ดังนี้^[20]
    • 15 เมษายน เวลา 18:30 น. จำนวน 13 แห่ง
    • 16 กรกฎาคม เวลา 18:30 น. จำนวน 23 แห่ง รวมถึงสถานีเครื่องส่งโทรทัศน์หลักบนอาคารใบหยก 2 แขวงถนนพญาไท เขตราชเทวี กรุงเทพมหานครด้วย นับเป็นการยุติการออกอากาศระบบแอนะล็อกอย่างสมบูรณ์ของโมเดิร์นไนน์ทีวี และถือเป็นการยุติการออกอากาศในระบบวีเอชเอฟของโทรทัศน์ไทยด้วย เพราะหลังจากนั้นเหลือเพียงไทยทีวีสีช่อง 3 อสมท ททบ. ซึ่งออกอากาศเฉพาะระบบยูเอชเอฟ
  • ททบ.5 ยุติในวันที่ 21 มิถุนายน เวลา 9:29 น.^[21] จำนวน 32 แห่ง รวมถึงสถานีส่งหลักด้วย นับเป็นการยุติการออกอากาศระบบแอนะล็อกอย่างสมบูรณ์ของ ททบ.5^[22]
  • สทท.11 ยุติเมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม เวลา 00:01 น. จำนวน 12 แห่ง รวมถึงสถานีส่งหลักด้วย นับเป็นการยุติการออกอากาศระบบแอนะล็อกอย่างสมบูรณ์ของ สทท.11^[19]
  • ไทยพีบีเอส ยุติเมื่อวันที่ 16 มิถุนายน เวลา 00:01 น. จำนวน 3 แห่ง รวมถึงสถานีส่งหลักด้วย นับเป็นการยุติการออกอากาศระบบแอนะล็อกอย่างสมบูรณ์ของไทยพีบีเอส^[23]
  • ช่อง 7 สี ยุติเมื่อวันที่ 17 มิถุนายน เวลา 00:01 น. จำนวน 20 แห่ง รวมถึงสถานีส่งหลักด้วย นับเป็นการยุติการออกอากาศระบบแอนะล็อกอย่างสมบูรณ์ของช่อง 7 สี
• พ.ศ. 2563 มี 1 ช่องที่ยุติการออกอากาศระบบแอนะล็อกอย่างสมบูรณ์ดังนี้
  • ช่อง 3 ยุติการออกอากาศในระบบแอนะล็อกจากสถานีส่งทั้ง 32 แห่งทั่วประเทศ รวมถึงสถานีส่งหลักด้วย เมื่อเวลา 00:01 น. ของวันที่ 26 มีนาคม รวมระยะเวลาในการออกอากาศระบบแอนะล็อกทั้งสิ้น 50 ปี ตามระยะเวลาที่กำหนดในสัญญาสัมปทานกิจการส่งโทรทัศน์สีระหว่างบีอีซีกับ บมจ.อสมทและแผนกวิทยุโทรทัศน์ กองการกระจายเสียงและวิทยุโทรทัศน์ กรมการทหารสื่อสาร กองทัพบก และถือเป็นการยุติการออกอากาศระบบแอนะล็อกในประเทศไทยอย่างสมบูรณ์แบบ เนื่องจากเป็นสถานีโทรทัศน์ของไทยช่องสุดท้ายที่ยุติการออกอากาศในระบบนี้^[16]

สถานีโทรทัศน์ที่สืบเนื่อง

• สถานีวิทยุโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 → ช่อง 3 เอชดี (หมายเลข 33)
• สถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5 → ททบ.5 เอชดี (หมายเลข 5)
• สถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7 → ช่อง 7HD (หมายเลข 35)
• สถานีโทรทัศน์โมเดิร์นไนน์ทีวี → ช่อง 9 MCOT HD (หมายเลข 30)
• สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย กรมประชาสัมพันธ์ → NBT 2HD (หมายเลข 2)
• สถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส → Thai PBS (หมายเลข 3)