ดรามา (ภาพยนตร์และละครโทรทัศน์)

ในภาพยนตร์และโทรทัศน์ ดรามา หรือ นาฏกรรม บ้างเรียก ภาพยนตร์ชีวิต หรือ ละครชีวิต^[1][2][3] (อังกฤษ: Drama) เป็นประเภทของเรื่องเล่าบันเทิงคดี (หรือกึ่งบันเทิงคดี) ที่มีความเอาจริงเอาจังกว่าความตลกขบขันเชิงโทน (tone)^[4] ดรามาประเภทนี้มักได้รับการยอมรับอย่างเป็นกิจลักษณะด้วยคำศัพท์เพื่ออธิบายความเฉพาะของประเภทย่อยมาก (super-genre), ประเภทย่อยที่หลากหลาย (macro-genre) หรือ ประเภทย่อยน้อย (micro-genre)^[5] เช่น ละครชุดชาวบ้าน (soap opera), ดรามาอาชญากรรมตำรวจ, ดรามาการเมือง, ดรามากฎหมาย, ดรามาอิงประวัติศาสตร์, ดรามาครอบครัว (domestic drama), ดรามาวัยรุ่น (teen drama), และ หัสนาฏกรรม (comedy drama, dramedy) คำศัพท์เหล่านี้มีไว้เพื่อชี้ให้เห็นถึงฉากท้องเรื่อง (setting) หรือสาระสำคัญของเรื่องอย่างเจาะจง มิฉะนั้น จะถูกมองเป็นอื่นว่ามีโทนดรามาที่เอาจริงเอาจังกว่าโดยส่วนประกอบที่ส่งเสริมกรอบของอารมณ์ (mood) ที่กว้างกว่า ด้วยเหตุนี้ องค์ประกอบหลักของดรามาคือการเกิดขึ้นของความขัดแย้ง,^[6] อารมณ์, สังคม หรือองค์ประกอบอื่น และการแก้ปัญหานั้น ๆ ในลำดับเหตุการณ์ของเนื้อเรื่อง

วิมานลอย เป็นดรามาจินตนิยม (romance drama) ที่มีชื่อเสียง

ภาพยนตร์หรือรายการโทรทัศน์ทุกรูปแบบที่มีความเกี่ยวข้องกับเรื่องบันเทิงคดี (fictional stories) คือหนึ่งในรูปแบบของนาฏกรรมโดยภาพรวมหากการเล่าเรื่องนั้นสำเร็จผ่านนักแสดงผู้ทำหน้าที่แทนเป็น (การจำลอง^[6][a]) ตัวละคร ในความหมายที่กว้างขึ้น ดรามาคืออารมณ์ (mode) ซึ่งแตกต่างจากนวนิยาย, เรื่องสั้น, และกวีนิพนธ์เรื่องเล่า (narrative poetry) หรือเพลง^[7] ในยุคสมัยใหม่ก่อนการเกิดขึ้นของภาพยนตร์หรือรายการโทรทัศน์ "ดรามา" ในโรงภาพยนตร์เป็นส่วนหนึ่งในประเภทของละครเวทีซึ่งไม่ใช่ทั้งสุขนาฏกรรมหรือโศกนาฏกรรม ดังนั้นจึงมีการสร้างความหมายให้แคบลงโดยอุตสาหกรรมภาพยนตร์หรือโทรทัศน์ อย่างไรก็ดีการจำกัดความสำหรับ "ละครวิทยุ" นั้นสามารถแสดงประเภทของละครเวทีได้ทั้งสองแบบ^[8]

รูปแบบของดรามา

อนุกรมวิธานนักประพันธ์บท (Screenwriters Taxonomy) โต้เถียงว่าการแบ่งประเภทภาพยนตร์หรือรายการโทรทัศน์นั้นอิงจากบรรยากาศ, ตัวละคร และเรื่องราว^[5] ด้วยเหตุนี้การแบ่งประเภทว่าเป็น "ดรามา" และ "สุขนาฏกรรม" นั้นกว้างเกินไปที่จะได้รับการพิจารณาว่าเป็นประเภท ดังนั้น อนุกรมวิธานอธิบายว่าดรามาเป็น "รูปแบบ" (type) โดยมีอย่างน้อย 10 รูปแบบย่อย^[9] เช่น:

ดรามากึ่งสารคดี

• ดรามากึ่งสารคดี (docudrama) คือ การแปลงให้เป็นบทละครหรือภาพยนตร์ของเหตุการณ์จริงโดยไม่ได้มีความถูกต้องเสมอไป และข้อเท็จจริงทั่วไปนั้นมีความจริงอยู่มากหรือน้อย^[10] ความแตกต่างระหว่างดรามากึ่งสารคดีและสารคดีนั้น สารคดีใช้บุคคลจริงเพื่ออธิบายประวัติศาสตร์หรือเหตุการณ์ปัจจุบัน ขณะที่ดรามากึ่งสารคดีใช้นักแสดงที่ได้รับการฝึกฝนอย่างเชี่ยวชาญเพื่อสวมบทบาทในเหตุการณ์จริงซึ่งได้่รับการแปลงบทเล็กน้อย ตัวอย่างเช่น อาชญากรซ่อนเขี้ยว (ค.ศ. 2015) และ ตามล่ารหัสฆ่าฆาตกรอำมหิต (ค.ศ. 2007)

บันเทิงคดีอิงเอกสาร

• บันเทิงคดีอิงเอกสาร (docufiction) ซึ่งแตกต่างจากดรามากึ่งสารคดีที่บันเทิงคดีเอกสารเป็นการรวมกันระหว่างสารคดีและบันเทิงคดีเข้าด้วยกัน โดยมีภาพหรือเหตุการณ์จริงผสมรวมเข้ากับฉากที่สร้างขึ้นใหม่^[11]

หัสนาฏกรรม

• หัสนาฏกรรม หรือ คอมเมดี้ ดราม่า (comedy drama) คือ เรื่องเล่าที่มีความจริงจังแต่มีตัวละครบางตัวหรือฉากบางฉากซึ่งน่าตลกขบขันโดยตัวเอง^[12] เช่น เดอะเบสต์เอ็กโซติกมาริโกลด์โฮเทล (ค.ศ 2011), ลุกขึ้นใหม่ หัวใจมีเธอ (ค.ศ. 2012) และ ชีวิตมหัศจรรย์ ทรูแมน โชว์ (ค.ศ. 1998)

ไฮเปอร์ดรามา

• ไฮเปอร์ดรามา (hyperdrama) ได้รับการประดิษฐ์คำโดยศาสตราจารย์ในวงการภาพยนตร์ เค็น ดานซีเกอร์ เพื่ออธิบายเรื่องเล่าที่มีตัวละครหรือสถานการณ์เกิดจริงจนถึงจุดที่กลายเป็นนิทานอุทาหรณ์^[6] (fable), ตำนาน หรือเทพนิยาย^[6] (fairy tale) เช่น คุณจิ้งจอกจอมแสบ (ค.ศ. 2009) และ มาเลฟิเซนต์ กำเนิดนางฟ้าปีศาจ (ค.ศ. 2014)

ไลท์ดรามา

• ไลท์ดรามา (light drama) เรื่องเล่าเบิกบานหรือสบายใจหากแต่มีความเคร่งขรึม^[13] เช่น คุณนายตัวดี สาวใช้ตัวดำ (ค.ศ. 2011) และ ด้วยรักและมิตรภาพ (ค.ศ. 2011)

ดรามาจิตวิทยา

• ดราม่าจิตวิทยา (psychological drama) คือดรามาที่ให้ความสำคัญกับชีวิตเบื้องลึกและปัญหาทางจิตใจของตัวละคร^[14] เช่น เคลียร์บัญชีแค้นจิตโหด (ค.ศ. 2003), อาชญากรรม / ความหวัง / การสูญเสีย (ค.ศ. 2006) และ ตีให้ลั่น เพราะฝันยังไม่จบ (ค.ศ. 2014)

ดรามาเสียดสี

• ดรามาเสียดสี (satire) อาจมีอารมณ์ขันแทรกอยู่ แต่ผลลัพธ์โดยทั่วไปนั้นคือการวิจารณ์สังคมอย่างแหลมคมซึ่งจะไม่ใช่เรื่องตลกแม้แต่น้อย ดรามาเสียดสีมักใช้การแฝงนัย (irony) หรือ การกล่าวเกินจริง เพื่อเปิดเผยความผิดพลาดในสังคมหรือบุคคลผู้มีอิทธิพลต่ออุดมการณ์ของสังคม^[15] เช่น อัจฉริยะผ่าโลกเพี้ยน (ค.ศ. 2006) และ กิวฟอร์สโมกกิง (ค.ศ. 2005)

ดราม่ากฎหมาย

• ดราม่ากฎหมาย (Legal drama) เป็นประเภทหนึ่งของแนวดราม่า ที่เกี่ยวกับศาล กฎหมาย ทนายความ และความยุติธรรม โดยภาพยนตร์และละครโทรทัศน์แนวนี้ มักจะเกี่ยวกับการสมรส หย่าร้าง และการเรียกร้องความยุติธรรม ของตัวละคร

ดราม่า อาชญากรรม

• ดราม่า อาชญากรรม (Crime drama) เป็นประเภทย่อยของแนวดราม่าที่ผสมกับแนวอาชญากรรม โดยภาพยนตร์และละครโทรทัศน์แนวนี้จะเกี่ยวกับชีวิตของอาชญากร เช่น การปล้นธนาคาร ขโมยทรัพย์สิน การก่อจลาจล และการเป็นนักเลง