ประมุขแห่งรัฐซามัว

โอเลอาโอโอเลมาโล หรือ หัวหน้ารัฐบาล (ซามัว: O le Ao o le Malo)^[a] เป็นประมุขแห่งรัฐของซามัว ตำแหน่งนี้มีระบุไว้ในส่วนที่ 3 ของรัฐธรรมนูญซามัว ค.ศ. 1960^[3] ในช่วงที่รัฐธรรมนูญผ่านความเห็นชอบ มีการคาดการณ์ไว้ว่าผู้ดำรงตำแหน่งประมุขของรัฐจะถูกเลือกจากประมุขสูงสุดของราชสกุลทั้งสี่ อย่างไรก็ตามไม่มีการกำหนดเนื้อหาส่วนนี้ไว้ในรัฐธรรมนูญ ดังนั้นจึงอาจกล่าวได้ว่าซามัวเป็นประเทศสาธารณรัฐ มากกว่าที่จะเป็นราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ สำนักเลขาธิการด้านสื่อของรัฐบาลอธิบายตำแหน่งนี้ว่าเป็นลักษณะของ "ประธานาธิบดีทางพิธีการ" ผู้ดำรงตำแหน่งจะมีอิสริยยศที่ ไฮเนส ในฐานะที่เป็นหนึ่งในประมุขสูงสุดของแต่ละราชวงศ์

โอเลอาโอโอเลมาโล
O le Ao o le Malo o Malo Saʻoloto Tutoʻatasi o Sāmoa
ตราแผ่นดิน
ผู้ดำรงตำแหน่งคนปัจจุบัน วาอาเลโตอา ซูอาลาอูวีที่ 2 ตั้งแต่ 21 กรกฎาคม 2017
การเรียกขาน	ฮีส ไฮเนส
ที่ว่าการ	อาปีอา
ผู้แต่งตั้ง	รัฐสภาซามัว
วาระ	5 ปี ต่อได้หนึ่งสมัยติดต่อกัน[1]
ตราสารจัดตั้ง	รัฐธรรมนูญซามัว
ตำแหน่งก่อนหน้า	พระมหากษัตริย์ซามัวตะวันตก
ผู้ประเดิมตำแหน่ง	เมอาโอเลและตานุมาฟิลิที่ 2
สถาปนา	1 มกราคม ค.ศ. 1962
เงินตอบแทน	82,000 ดอลลาร์สหรัฐต่อปี[2]

คณะผู้รักษาการแทนทำหน้าที่เป็นรองประมุขแห่งรัฐ และจะทำหน้าที่แทนประมุขแห่งรัฐหากไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้

ประมุขแห่งรัฐพระองค์ปัจจุบันคือวาอาเลโตอา ซูอาลาอูวีที่ 2 ผู้ซึ่งได้รับเลือกให้เป็นโอเลอาโอโอเลมาโลเมื่อวันที่ 21 กรกฎาคม ค.ศ. 2017 โดยมีวาระการดำรงตำแหน่ง 5 ปี

ประวัติ

เมื่อซามัวได้รับเอกราชในวันที่ 1 มกราคม ค.ศ. 1962 สอง^[4]ในสี่ประมุขสูงสุด (ตามาอาอาอีงา) ได้แก่มาลีเอตัว ตานุมาฟิลิที่ 2 และตูปัว ตามาเซเซ เมอาโอเล ซึ่งมาจากราชวงศ์มาลีเอตัวและตูปัว ตามาเซเซตามลำดับ โดยทั้งสองพระองค์ได้รับตำแหน่งประมุขแห่งรัฐตลอดชีพตามความรัฐธรรมนูญ ค.ศ. 1960^[5] ทั้งสองพระองค์เป็นที่รู้จักในฐานะ โออาโอโอเลมาโล และโดยส่วนพระองค์ในฐานะ โอเลอาโอโอเลมาโล^[3] เมอาโอเลสิ้นพระชนม์ใน ค.ศ. 1963 ทำให้ตำแหน่งนี้ถูกครองโดยตานุมาฟิลิที่ 2 ตราบจนกระทั่งพระองค์สิ้นพระชนม์ในตำแหน่งเมื่อ ค.ศ. 2007 พระชนมายุ 94 พรรษา^[6][7] ผู้ดำรงตำแหน่งต่อมาได้แก่ตูปัว ตามาเซเซ เอฟี ซึ่งเคยดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี 2 สมัย และเป็นพระโอรสองค์ใหญ่ของตูปัว ตามาเซเซ เมอาโอเล พระองค์ได้รับเลือกจากรัฐสภาซามัวโดยมีวาระ 5 ปี เริ่มตั้งแต่ 20 มิถุนายน ค.ศ. 2007^[8] และอีกวาระหนึ่งในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2012 เป็นเวลา 5 ปี ประมุขแห่งรัฐพระองค์ที่ 4 และองค์ปัจจุบันได้แแก่ ตูอิมาเลอาลีอีฟาโน วาอาเลโตอา เอตี ซูอาลาอูวีที่ 2 เหลนของผู้นำขบวนการเมาคือตูอิมาเลอาลีอีฟาโน ฟาอาโอโลอีอี และหลานชายของตูอิมาเลอาลีอีฟาโน ซูอาตีปาตีปาที่ 2 ซึ่งเคยดำรงตำแหน่งคณะผู้รักษาการแทนชุดแรก^[9] โดยได้รับเลือกจากรัฐสภาซามัวในวันที่ 30 มิถุนายน ค.ศ. 2017 ให้ดำรงตำแหน่งต่อจากตูฟูงา เอฟี ในช่วงที่วาระของตูฟูงา เอฟีกำลังหมดลง

คุณสมบัติ

รัฐธรรมนูญซามัวมาตรา 18 กำหนดคุณสมบัติของประมุขแห่งรัฐ ดังนี้

• มีคุณสมบัติเข้ารับการเลือกตั้งเป็นสมาชิกรัฐสภา
• มีคุณสมบัติตามที่รัฐสภา (โฟโน) มีมติกำหนด
• ไม่เคยถูกถอดถอนจากตำแหน่งจากพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมหรือภาวะทุพพลภาพ^[3]

วาระการดำรงตำแหน่ง

โฟโน เป็นผู้เลือกประมุขแห่งรัฐ มีวาระการดำรงตำแหน่ง 5 ปี และสามารถได้รับการเลือกตั้งต่อได้ ข้อยกเว้นจากกรณีนี้คือมาลีเอตัว ตานุมาฟิลิที่ 2 และเมอาโอเล ผู้ซึ่งได้รับการยกเว้นจากวาระ 5 ปีดังกล่าว ตามความในรัฐธรรมนูญมาตรา 19^[3] รัฐธรรมนูญมิได้กำหนดจำนวนวาระในฐานะประมุขแห่งรัฐ แต่เป็นที่เข้าใจกันว่าตำแหน่งจะสลับสับเปลี่ยนกันระหว่างราชตระกูล (ตามาไองา) ทั้งสี่ ผู้ที่ได้รับเลือกล่าสุดมาจากราชตระกูลตูอีมาเลอาลีอีโฟโน นอกจากสามตระกูลดังกล่าวข้างต้น อีกราชตระกูลหนึ่งคือมาตาอาฟา^[5]

การออกจากตำแหน่งประมุขของรัฐมีสาเหตุดังนี้

• ลาออก
• ถูกถอดถอนจากตำแหน่งจากพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมหรือภาวะทุพพลภาพ
• ถูกถอดถอนโดยโฟโนด้วยคะแนนเสียง 2 ใน 3 โดยการถอดถอนดังกล่าวต้องได้รับการสนับสนุน 1 ใน 4 ของสมาชิกรัฐสภา จากนั้นต้องใช้เวลาอย่างน้อย 14 วันระหว่างการประกาศให้ทราบและการอภิปราย^[3]
• สิ้นพระชนม์

อำนาจหน้าที่

ตำแหน่งดังกล่าวมีสถานะเป็นประมุขแห่งรัฐทางพิธีการ ขณะที่อำนาจที่แท้จริงอยู่ที่นายกรัฐมนตรี ผู้ที่ได้รับการแต่งตั้งจากประมุขแห่งรัฐตามคำแนะนำของโฟโน ขณะที่ประมุขแห่งรัฐมิได้มีบทบาทในรัฐบาล แต่เขาสามารถยุบ โฟโน ได้ และพระราชบัญญัติจากรัฐสภาจะเป็นกฎหมายไม่ได้หากไม่ได้รับความเห็นชอบจากประมุขแห่งรัฐ^[10] นอกจากนี้ประมุขแห่งรัฐมีอำนาจในการให้อภัยโทษอีกด้วย^[11]

การเลือกตั้ง

จนถึงปัจจุบัน มีการเลือกตั้งประมุขแห่งรัฐทั้งสิ้น 3 ครั้ง ครั้งแรกเกิดขึ้นในวันที่ 16 มิถุนายน ค.ศ. 2007 ที่โฟโนเลือกตูฟูงา เอฟี ด้วยคะแนนเสียงเป็นเอกฉันท์ 49 เสียง ครั้งที่สองเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม ค.ศ. 2012 เมื่อเอฟีได้รับการเสนอชื่อจากตูอีลาเอปา ไอโอโน ไซเลเล มาลีเอเลงาโออี นายกรัฐมนตรีและปาลูซาลูเอ ฟาอาโปที่ 2 ผู้นำฝ่ายค้าน ครั้งที่สามเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน ค.ศ. 2017 ซึ่งในครั้งนี้วาอาเลโตอา ซูอาลาอูวีที่ 2 ได้รับเลือก^[12]

รายพระนามประมุขแห่งรัฐ

สัญลักษณ์

•   หมายถึงรักษาการประมุขแห่งรัฐ
• † สิ้นพระชนม์ในตำแหน่ง

ลำดับที่	พระฉายาลักษณ์	พระนาม (ประสูติ–สิ้นพระชนม์)	การเลือกตั้ง	ระยะเวลาการดำรงตำแหน่ง			พรรคการเมือง	นายกรัฐมนตรี
				เริ่มวาระ	สิ้นสุดวาระ	รวมระยะเวลา
1		ตูปัว ตามาเซเซ เมอาโอเล (1905–1963)[b]	—	1 มกราคม 1962	5 เมษายน 1963†	1 ปี 94 วัน	อิสระ	มูลีนูอูที่ 2
		มาลีเอตัว ตานุมาฟิลิที่ 2 (1913–2007)[c]	—	1 มกราคม 1962	11 พฤษภาคม 2007†	45 ปี 130 วัน	อิสระ	มูลีนูอูที่ 2 เลอาโลฟีที่ 4 ตูฟูงา เอฟิ วาไอ โกโลเน โตฟีเลา เอตี อาเลซานา ตูอีลาเอปา เอ. เอส. มาลีเอเลงาโออี
–		ตูปูอาตามาเซเซตูปูโอลา ตูฟูงา เอฟิ (1938–) คณะผู้รักษาการแทน	—	11 พฤษภาคม 2007	20 มิถุนายน 2007	40 วัน	อิสระ	ตูอีลาเอปา เอ. เอส. มาลีเอเลงาโออี
		ตูอีมาเลอาลีอีฟาโน วาอาเลโตอา ซูอาลาอูวีที่ 2 (1947–) คณะผู้รักษาการแทน	—	11 พฤษภาคม 2007	20 มิถุนายน 2007	40 วัน	อิสระ
2		ตูปูอาตามาเซเซตูปูโอลา ตูฟูงา เอฟิ (1938–)[d]	2007 2012	20 มิถุนายน 2007	21 กรกฎาคม 2017	10 ปี 31 วัน	อิสระ	ตูอีลาเอปา เอ. เอส. มาลีเอเลงาโออี
3		ตูอีมาเลอาลีอีฟาโน วาอาเลโตอา ซูอาลาอูวีที่ 2 (1947–)	2017	21 กรกฎาคม 2017[13]	ปัจจุบัน	8 ปี 9 วัน	อิสระ	ตูอีลาเอปา เอ. เอส. มาลีเอเลงาโออี