พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา

มหาอำมาตย์ตรี พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา (25 กันยายน พ.ศ. 2414 - 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2470)^[1] เป็นพระราชโอรสในกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญกับจอมมารดาเลี่ยมใหญ่

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา
พระราชวรวงศ์เธอ ชั้น 5 พระองค์เจ้าชั้นโท
เลขานุการหอพระสมุดวชิรญาณ
ประสูติ	25 กันยายน พ.ศ. 2414
สิ้นพระชนม์	18 พฤษภาคม พ.ศ. 2470 (55 ปี)
พระบุตร	7 พระองค์
ราชสกุล	กัลยาณวงศ์
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ
พระมารดา	จอมมารดาเลี่ยมใหญ่

พระกรณียกิจ

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา มีพระนามเดิมว่า พระบวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติ ทรงรับราชการในรัชกาลที่ 5 ทรงเข้ารับราชการในกรมยุทธนาธิการ ตำแหน่งเสมียนฝึกหัด จนได้เลื่อนเป็นนายร้อยเอก ต่อมาในปี พ.ศ. 2435 ย้ายมารับราชการในกระทรวงมหาดไทย เป็นพนักงานหนังสือลับ^[2] จากนั้นในวันที่ 13 เมษายน พ.ศ. 2444 โปรดเกล้าฯ ให้เป็น ปลัดบัญชี กระทรวงมหาดไทย^[3] และได้เป็น ข้าหลวงตรวจการกรมสรรพากรนอก เมื่อวันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ. 2451 ต่อมาได้เลื่อนเป็นเจ้ากรมมหาดไทย ในรัชกาลที่ 6 เป็นเลขานุการหอพระสมุดวชิรญาณ ถึงวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 โปรดให้สถาปนาเป็น พระราชวรวงษ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา ทรงศักดินา 11000^[4] ต่อมาได้รับโปรดเกล้าฯ เป็นองคมนตรี^[5] และทรงพระราชทานยศนายกองตรีเสือป่า

สิ้นพระชนม์

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา ประชวรพระวาโย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 7 เมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2470 เวลา 23:30 น. พระชันษา 56 ปี วันต่อมาเวลา 16:30 น. เจ้าพนักงานสรงพระศพ แล้วเชิญพระศพลงพระหีบลอง ตั้งบำเพ็ญกุศลที่วัดส้มเกลี้ยง^[6]

วันที่ 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2473 เวลา 17:30 น. พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ มาพระราชทานเพลิงพระศพพร้อมกับพระศพพระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิไลยวรวิลาส ณ พระเมรุ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร เช้าวันต่อมาพระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ เสด็จมาบำเพ็ญกุศลสามหาบ แล้วเจ้าพนักงานเชิญพระอัฐิไปประดิษฐานในพระอุโบสถวัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร^[1] เป็นต้นราชสกุลกัลยาณะวงศ์

พระโอรสธิดา

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา เป็นต้นราชสกุลกัลยาณวงศ์ มีหม่อมหลายคน เช่น หม่อมผิน หม่อมช้อย มีพระโอรสธิดา 7 องค์^[7] ดังนี้

1. หม่อมเจ้าปรีชา กัลยาณวงศ์ ประสูติแต่หม่อมผิน มีโอรส คือ หม่อมราชวงศ์จุลปรีชา กัลยาณวงศ์
2. หม่อมเจ้าวรพุฒิพิไลย กัลยาณวงศ์ (12 มิถุนายน พ.ศ. 2461 – 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2539) ประสูติแต่หม่อมผิน เสกสมรสกับหม่อมสมถวิล กัลยาณวงศ์ ณ อยุธยา (สกุลเดิม พงษ์สุวรรณ) มีโอรสธิดา 11 คน
   1. หม่อมราชวงศ์ลัดดาวัลย์ นามอำนาจ
   2. หม่อมราชวงศ์ทรงศรี ราชพิตร
   3. หม่อมราชวงศ์เรวดี สงวนศิษย์
   4. หม่อมราชวงศ์พิไลยวรรณ กัลยาณวงศ์
   5. หม่อมราชวงศ์วรพจน์ กัลยาณวงศ์
   6. หม่อมราชวงศ์ศิริพิไลย กัลยาณวงศ์
   7. หม่อมราชวงศ์วรพงษ์ กัลยาณวงศ์
   8. หม่อมราชวงศ์นิวัติ กัลยาณวงศ์
   9. หม่อมราชวงศ์วราภรณ์ กัลยาณวงศ์
   10. หม่อมราชวงศ์พิพัฒน์ กัลยาณวงศ์
   11. หม่อมราชวงศ์วีรพงษ์ กัลยาณวงศ์
3. หม่อมเจ้าอำไพพิลาศ กัลยาณวงศ์ (? – ก่อน พ.ศ. 2540) ประสูติแต่หม่อมผิน
4. หม่อมเจ้าพิศวาสกวี กัลยาณวงศ์ (27 ตุลาคม พ.ศ. 2464 – พ.ศ. 2553) ประสูติแต่หม่อมผิน
5. หม่อมเจ้าพงศ์กวี ตัณฑ์กำเนิด(กัลยาณวงศ์ )(22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 – ก่อน พ.ศ. 2540) ประสูติแต่หม่อมผิน ทรงกราบบังคมทูลลาออกจากฐานันดรศักดิ์เพื่อทำการสมรสกับ นายสมชาย ตัณฑ์กำเนิด เมื่อวันที่ 15 มกราคม พ.ศ. 2490
6. หม่อมเจ้ากัลยาณบุตร กัลยาณวงศ์
7. หม่อมเจ้าชาย ไม่ปรากฏพระนาม (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 9 สิงหาคม พ.ศ. 2456 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2457)

พระเกียรติยศ

พระอิสริยยศ

• พระบวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติ (25 กันยายน พ.ศ. 2414 - 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2454)
• พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติ (15 กรกฎาคม พ.ศ. 2454 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456)
• พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 - ปัจจุบัน)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2459 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)^[8]
• พ.ศ. 2456 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)^[9]
• พ.ศ. 2451 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)^[10]
• พ.ศ. 2459 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))^[11]
• พ.ศ. 2456 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)^[12]

ตำแหน่ง

• 13 เมษายน พ.ศ. 2444 ปลัดบัญชีกระทรวงมหาดไทย
• 15 สิงหาคม พ.ศ. 2451 ข้าหลวงตรวจการกรมสรรพากรนอก^[13]
• 29 พฤศจิกายน 2459 – เลขานุการวรรณคดีสโมสร^[14]

พระยศ

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา
รับใช้	ไทย
แผนก/สังกัด	กระทรวงกลาโหม กองเสือป่า
ชั้นยศ	ร้อยเอก นายกองตรี

พระยศพลเรือน

• 20 มิถุนายน พ.ศ. 2459 - อำมาตย์เอก^[15]
• 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2459 - มหาอำมาตย์ตรี^[16]

พระยศทหาร

• นายร้อยตรี^[17]
• นายร้อยเอก^[18]

พระยศเสือป่า

• 8 ธันวาคม พ.ศ. 2460 - นายกองตรี^[19]

พงศาวลี

พงศาวลีของพระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. เงิน แซ่ตัน               9. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ                                   20. บุญมาก แซ่อ๋อง               10. บุญมี แซ่อ๋อง                       21. บุญเลี้ยง แซ่โง้ว               5. เจ้าคุณจอมมารดาเอม ในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว                             1. พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา                                         3. จอมมารดาเลี่ยมใหญ่