พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี (19 กรกฎาคม พ.ศ. 2408 — 18 มีนาคม พ.ศ. 2505) พระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาดวงคำ พระราชนัดดาในเจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทน์ และเป็นพระบรมวงศ์ที่พระชันษาสูงสุดในราชวงศ์จักรี และทรงดำรงตำแหน่งองค์กุลเชษฐ์อีกด้วย

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก
ประสูติ	19 กรกฎาคม พ.ศ. 2408
สิ้นพระชนม์	18 มีนาคม พ.ศ. 2505 (96 ปี)
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาดวงคำ ในรัชกาลที่ 4

พระประวัติ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน 8 แรม 11 ค่ำ ปีฉลู ตรงกับวันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2408 เป็นพระราชธิดาพระองค์ที่ 75 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และที่ 2 ของเจ้าจอมมารดาดวงคำ พระธิดาของเจ้าคลี่ และเป็นพระราชนัดดาในเจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทน์ มีพระโสทรเชษฐภคินีพระองค์หนึ่ง คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านารีรัตนา ด้วยพระมารดาเป็นเจ้าจากเวียงจันทน์ พระบรมชนกนาถจึงมีพระราชดำรัสเรียกพระองค์ว่า ลูกลาวน้อย^{[ต้องการอ้างอิง]}

พระองค์เป็นผู้ให้การอุปถัมภ์หม่อมราชวงศ์ชื่น นพวงศ์ ซึ่งต่อมาได้ครองสมณศักดิ์เป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 13 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เมื่อครั้งยังทรงพระเยาว์^[1]

ในพระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียร พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช 2493 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงทิพยรัตนกิริฎกุลินี และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี ในฐานะที่เป็นพระบรมวงศ์ฝ่ายในที่มีพระอาวุโสสูงสุด (รองจากสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า) จึงเป็นผู้ทำหน้าที่ปูลาดพระที่ถวายพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินี ในคราวนั้น

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 18 มีนาคม พ.ศ. 2505 สิริพระชันษา 96 ปี นับเป็นพระราชบุตรในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่มีพระชันษาสูงที่สุดและมีพระชนม์ชีพเป็นพระองค์สุดท้าย และเป็นพระบรมวงศ์ที่พระชันษาสูงสุดในพระราชวงศ์จักรี^[2] โดยมีพระชันษายืนยาวถึง 6 แผ่นดิน ในการนี้ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินไปในการพระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุวัดเทพศิรินทราวาส ในวันที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2505^[3] ต่อมามีการเปลี่ยนวันหมายกำหนดการเสด็จฯ พระราชทานเพลิงพระศพ เป็นวันที่ 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2505^[4] การนี้ เจ้าชายวงศ์สว่าง มกุฎราชกุมารแห่งลาว เสด็จฯ แทนพระองค์ ทรงร่วมพระพิธีดังกล่าวด้วย

พระเกียรติยศ

ธรรมเนียมพระยศของ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี
ธงประจำพระอิสริยยศ
ตราประจำพระองค์
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

พระอิสริยยศ

• 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2408 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2411 : พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี
• 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2411 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 : พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี
• 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 18 มีนาคม พ.ศ. 2505 : พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2493 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายใน)
• พ.ศ. 2493 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายใน)^[5]
• พ.ศ. 2447 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)^[6]
• พ.ศ. 2444 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 3 (จ.ป.ร.3)^[7]
• พ.ศ. 2481 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 1 (อ.ป.ร.1)^[8]
• พ.ศ. 2496 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 1 (ภ.ป.ร.1)^[9]
• พ.ศ. 2439 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญพระราชพิธีบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี

16. (=22.) สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                       17. (=23.) พระอัครชายา (หยก)               4. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                             18. ทอง ณ บางช้าง               9. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระรูปศิริโสภาค มหานาคนารี               2. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                                   20. ชาวจีนแซ่ตัน               10. เงิน แซ่ตัน                       21. น้องสาวท่านผู้หญิงชำนาญบริรักษ์ (น้อย)               5. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                             22. (=16.) สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก               11. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์                       23. (=17.) พระอัครชายา (หยก)               1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐาสารี                                         24. (=28.) พระเจ้าสิริบุญสาร               12. เจ้าอนุวงศ์                       6. เจ้าคลี่                             13. พระนางคำปล้อง                       3. เจ้าจอมมารดาดวงคำ ในรัชกาลที่ 4                                   28. (=24.) พระเจ้าสิริบุญสาร               14. พระมหาอุปราช (ติสสะ)                       7. เจ้าท่อนแก้ว