พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมขุนธิเบศร์บวร

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมขุนธิเบศร์บวร (16 มกราคม พ.ศ. 2334 — 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2400) มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าประยงค์ เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาน่วม^[1]

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประยงค์ กรมขุนธิเบศวร์บวร
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ ชั้น 2 พระองค์เจ้าชั้นโท
ประสูติ	16 มกราคม พ.ศ. 2334
สิ้นพระชนม์	11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2400
ราชวงศ์	จักรี
ราชสกุล	บรรยงกะเสนา
พระบิดา	สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาน่วม

พระประวัติ

พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมขุนธิเบศร์บวรประสูติเมื่อวันจันทร์ เดือนยี่ แรม 8 ค่ำ ปีกุน ตรีศก จ.ศ. 1153 ตรงกับวันที่ 16 มกราคม พ.ศ. 2334 ในรัชกาลที่ 2 ทรงสถาปนาเป็นกรมหมื่นธิเบศร์บวร ในรัชกาลที่ 4 เลื่อนเป็นพระเจ้าบวรวงศ์เธอ กรมขุนธิเบศร์บวร สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4 เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 3 แรม 13 ค่ำ ปีมะเส็ง นพศก จ.ศ. 1219 ตรงกับวันที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2400 พระชันษา 66 ปี

พระองค์ทรงเป็นต้นราชสกุลบรรยงกะเสนา^[2] ทรงมีพระโอรสและพระธิดา ดังนี้

1. หม่อมเจ้าพยอม บรรยงกะเสนา
2. หม่อมเจ้าหญิงแสงจันทร์ บรรยงกะเสนา (ประสูติ พ.ศ. 2374 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465 พระราชทานเพลิง ณ วัดวงษมูลวิหาร เมื่อวันที่ 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2466)
3. หม่อมเจ้าหญิงเขียน บรรยงกะเสนา
4. หม่อมเจ้าหญิงประภา บรรยงกะเสนา
5. หม่อมเจ้าหญิงกันแสง บรรยงกะเสนา (ประสูติ พ.ศ. 2388 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2429 พระราชทานเพลิง ณ วัดวงษมูลวิหาร เมื่อวันที่ 3 มิถุนายน พ.ศ. 2430)
6. หม่อมเจ้าหญิงประไพ บรรยงกะเสนา (ประสูติ พ.ศ. 2391 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2538 พระราชทานเพลิง ณ วัด จักรวรรดิราชาวาส เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2452)
7. หม่อมเจ้าปรีดา บรรยงกะเสนา (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2442 พระราชทานเพลิง ณ วัดเครือวัลย์วรวิหาร เมื่อวันที่ 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2453) สมรสกับหม่อมพริ้ง บรรยงกะเสนา ณ อยุธยา (สกุลเดิม: บุณยรัตพันธุ์) มีธิดา คือ หม่อมราชวงศ์หญิงสุดจิตร บรรยงกะเสนาและหม่อมราชวงศ์หญิงสุดใจ บรรยงกะเสนา
8. หม่อมเจ้าเวียน บรรยงกะเสนา (ประสูติ พ.ศ. 2395 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 11 มกราคม พ.ศ. 2454 พระราชทานเพลิง ณ วัดระฆังโฆสิตาราม เมื่อวันที่ 30 เมษายน พ.ศ. 2456)
9. หม่อมเจ้าหรุ่น บรรยงกะเสนา
10. หม่อมเจ้าถมยา บรรยงกะเสนา
11. หม่อมเจ้าอรุณ บรรยงกะเสนา (พระราชทานเพลิงเมื่อวันที่ 19 มกราคม พ.ศ. 2438)
12. หม่อมเจ้าอ้น บรรยงกะเสนา (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 2 มิถุนายน พ.ศ. 2443)
13. หม่อมเจ้าแฉ่ง บรรยงกะเสนา
14. หม่อมเจ้านกเอี้ยง บรรยงกะเสนา

พระกรณียกิจ

ช่วงเวลาที่กรมขุนธิเบศร์บวรประทับอยู่ ณ พระราชวังเดิม ได้ทรงสร้างวัดวงศมูลขึ้น มีการตั้งพระประธานและหมู่กุฏิสงฆ์ต่าง ๆ แต่จะสร้างในปีใดไม่ปรากฏหลักฐานการสร้างวัดและโบสถ์ นอกจากนี้ทรงมีส่วนร่วมในกองทัพของวังหน้าเพื่อต้านกบฏเจ้าอนุวงศ์ โดยสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพพระราชบัณฑูรให้กรมขุนธิเบศร์บวร เป็นเจรทัพ^[3]

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมขุนธิเบศร์บวร

16. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)               8. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                       17. ลูกจันทร์               4. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                             18. หลง               9. พระอัครชายา (หยก)                       19. กิม               2. สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์                                   20. พร ณ บางช้าง               10. ทอง ณ บางช้าง                       21. ชี ณ บางช้าง               5. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี                             22. พลอย ณ บางช้าง               11. สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี                       23. ถี ณ บางช้าง               1. พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมขุนธิเบศร์บวร                                         3. เจ้าจอมมารดาน่วม ในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์