เขื่อนกิ่วคอหมา

เขื่อนกิ่วคอหมา เป็นเขื่อนในประเทศไทย ตั้งอยู่เพื่อเก็บกักน้ำลุ่มแม่น้ำวัง ตั้งอยู่ที่ ตำบลปงดอน อำเภอแจ้ห่ม จังหวัดลำปาง

เขื่อนกิ่วคอหมา
ชื่อทางการ	เขื่อนกิ่วคอหมา
ที่ตั้ง	ตำบลปงดอน อำเภอแจ้ห่ม จังหวัดลำปาง
พิกัด	18.80°N 99.64°E / 18.80; 99.64
งบก่อสร้าง	3,670.05 ล้านบาท
ผู้ดำเนินการ	กรมชลประทาน
เขื่อนและทางน้ำล้น
ปิดกั้น	แม่น้ำวัง
ความสูง	43.50 เมตร
ความยาว	500 เมตร
ความกว้าง (ฐาน)	8 เมตร
อ่างเก็บน้ำ
ปริมาตรกักเก็บน้ำ	170.00 ล้านลูกบาศก์เมตร
พื้นที่กักเก็บน้ำ	1,275 ตารางกิโลเมตร
สะพาน
ช่องถนน	1 ช่อง

ประวัติ

ในปี พ.ศ. 2510 กรมชลประทานได้ว่าจ้างบริษัทที่ปรึกษา (ECI) ทำการศึกษาจัดทำแผนแม่บท (Master Plan) ของลุ่มแม่น้ำวังขึ้น จากผลการศึกษา สรุปได้ว่าการพัฒนาลุ่มแม่น้ำวัง เพื่อให้ได้ผลสมบูรณ์ จะต้องสร้างเขื่อนเก็บกักน้ำปิดกั้นแม่น้ำวังรวม 2 แห่ง คือ เขื่อนกิ่วคอหมา อำเภอแจ้ห่ม และเขื่อนกิ่วลม ในเขตอำเภอเมืองลำปาง โดยมีหลักที่จะเก็บน้ำในฤดูฝน ที่ในลุ่มแม่น้ำวังมีปริมาณน้ำมากเกินความจำเป็นของเกษตรกร เพื่อบรรเทาอุทกภัย และเก็บกักน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้ง ซึ่งเขื่อนกิ่วลมก็ได้ดำเนินการก่อสร้างเสร็จสิ้นเรียบร้อยแล้วตั้งแต่ปี พ.ศ. 2515 แต่เนื่องจากข้อจำกัดทางสภาพภูมิประเทศ รวมทั้งปัญหาเรื่องผลกระทบต่อพื้นที่ทำการกินของราษฏร เขื่อนกิ่วลมจึงสามารถเก็บกักน้ำได้เพียง 112 ล้าน ลบ.ม. หรือประมาณร้อยละ 19 ของปริมาณน้ำไหลลงอ่างฯ ในเกณฑ์เฉลี่ยทั้งปี ทำให้มีน้ำไหลล้นอ่างเป็นปริมาณมาก ในช่วงฤดูฝนของทุกปี ด้วยสาเหตุดังกล่าวจึงมีความจำเป็นจะต้องหาแหล่งเก็บกักน้ำแห่งใหม่ เพื่อสนองความต้องการใช้น้ำด้านต่าง ๆ ในเขตจังหวัดลำปางที่กำลังทวีขึ้น กรมชลประทานจึงได้พิจารณาศึกษาความเหมาะสมและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในการพัฒนาโครงการกิ่วคอหมา ซึ่งเป็นโครงการก่อสร้างเขื่อนเก็บกักน้ำที่อยู่ตอนบนของเขื่อนกิ่วลม โดยดำเนินการเสร็จเมื่อ พ.ศ. 2541 คณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน 2546 อนุมัติให้เริ่มดำเนินการก่อสร้างโครงการกิ่วคอหมา มีแผนการดำเนินงานปี พ.ศ. 2548 - 2553 วงเงินงบประมาณทั้งสิ้น 3,670.05 ล้านบาท โดยในปี พ.ศ. 2547 ให้เริ่มดำเนินการเตรียมความพร้อมของโครงการฯ แล้วเสร็จและสามารถกักเก็บน้ำได้ในปี 2551 ส่วนระบบท่อส่งน้ำ อยู่ในระหว่างการดำเนินงาน คาดว่าจะแล้วเสร็จในปี 2557

วัตถุประสงค์ของโครงการ

1. เพื่อเป็นแหล่งน้ำสำหรับการเกษตรกรรม ทั้งในฤดูฝนและฤดูแล้ง สำหรับโครงการแม่วังและกิ่วลมเดิม รวมทั้งขยายพื้นที่ส่งน้ำในเขตอำเภอแจ้ห่ม และพื้นที่กิ่วลมส่วนขยาย (กิ่วลม III) ด้านตะวันตกของน้ำแม่วัง เพิ่มขึ้นอีกประมาณ 90,000ไร่
2. เพื่อเป็นแหล่งน้ำสำหรับอุปโภค-บริโภค ในเขตอำเภอแจ้ห่ม อำเภอเกาะคา และอำเภอเมือง จังหวัดลำปาง
3. เพื่อเป็นแหล่งน้ำสำหรับการอุตสาหกรรม ทั้งในปัจจุบันและอนาคตในเขตพื้นที่ดังกล่าว
4. เพื่อส่งเสริมการประมงน้ำจืด โดยใช้อ่างเก็บน้ำฯเป็นแหล่งเพาะและขยายพันธุ์ปลา ซึ่งจะเป็นการเพิ่มแหล่งอาหารโปรตีนสำคัญให้แก่ราษฎรในบริเวณเขตใกล้เคียง
5. เพื่อช่วยลดอุทกภัยบริเวณพื้นที่ด้านท้ายเขื่อนโดยเฉพาะอย่างยิ่งในเขตอำเภอเมืองลำปาง
6. เพื่อสำรองปริมาณน้ำใฃ้ในกิจกรรมของโรงไฟฟ้าแม่เมาะบางส่วน
7. เพื่อเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ และเป็นแหล่งท่องเที่ยวแห่งใหม่ของจังหวัดลำปางในอนาคต

ลักษณะโครงการ

เป็นโครงการประเภทอ่างเก็บน้ำ ตัวเขื่อนเป็นเขื่อนดินสูง 43.5 เมตร ยาว 500 เมตร สันเขื่อนกว้าง 8 ม. สามารถกักเก็บน้ำได้ 170 ล้าน ลบ.ม. พื้นที่รับน้ำฝน (watershed area) 1,275.00  ตร.กม. ปริมาณฝนตกเฉลี่ยทั้งปี 1,039.00  มม./ปี ปริมาณน้ำไหลลงอ่างโดยเฉลี่ยรายปี (Annual runoff) 265.00 ล้าน ลบ.ม.