เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล

เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล เป็นภริยาในเจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค) ท่านเกิดในตระกูลคหบดีชาวบ้านอัมพวา ตำบลบางช้าง จังหวัดสมุทรสงคราม เป็นพระธิดาของพระชนกทอง ณ บางช้าง กับสมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี เป็นพระกนิษฐาในสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี มีพี่น้องร่วมบิดามารดา รวม 10 คน ซึ่งนับเป็นสายสกุลราชินิกุล ได้แก่ ^[1]

• เจ้าคุณหญิงแวน (บางแห่งว่า แว่น^[2])
• เจ้าคุณหญิงทองอยู่ สมรสกับท่านตาขุนทอง มีธิดาชื่อ "หงส์" ซึ่งถวายตัวเป็นพระสนมใน พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
• เจ้าคุณชายชูโต ต้นสกุลชูโต แสง-ชูโต และ สวัสดิ์-ชูโต
• สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี
• เจ้าคุณชายแตง
• เจ้าคุณหญิงชีโพ มีบุตรชายเพียงผู้เดียวชื่อ หงส์ แต่โดนพม่าจับเอาไปเป็นเชลย และไม่ได้กลับคืนมา จึงสิ้นสุดวงศ์เพียงเท่านี้^[3]
• เจ้าคุณชายพู
• เจ้าคุณหญิงเสม
• เจ้าคุณหญิงนวล (เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล)
• เจ้าคุณหญิงแก้ว สมรสกับพระยาสมุทรสงครามซึ่งมีบรรพบุรุษโดยนับทางบิดาตลอดเป็นเจ้าแสนเช่นกัน ทั้งเจ้าคุณหญิงแก้วและพระยาสมุทรสงครามเป็นต้นสกุล ณ บางช้าง

เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล
เกิด	บ้านอัมพวา ตำบลบางช้าง จังหวัดสมุทรสงคราม
เสียชีวิต	สยาม
มีชื่อเสียงจาก	พระกนิษฐาในสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี
คู่สมรส	เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค)
บุตร	10 คน
บุพการี	พระชนกทอง ณ บางช้าง (บิดา) สมเด็จพระรูปศิริโสภาค มหานาคนารี (มารดา)

เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวลมีบุตร-ธิดากับเจ้าพระยาอัครมหาเสนา (บุนนาค) 10 คน เป็นชาย 6 คน และหญิง 4 คน ซึ่งทั้งสิบคนนับว่าเป็นราชินิกุล ได้แก่

• เจ้าคุณชาย ถึงอสัญกรรมแต่ยังเยาว์
• เจ้าคุณหญิงนุ่น เกิดสมัยกรุงธนบุรี พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้สำเร็จราชการในพระบรมมหาราชวัง ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เรียกกันว่า "เจ้าคุณวังหลวง"
• เจ้าคุณชายก้อน ถึงอสัญกรรมแต่ยังเยาว์
• เจ้าคุณชายทิน ถึงอสัญกรรมแต่ยังเยาว์
• เจ้าคุณหญิงคุ้ม เกิดในพ.ศ. 2325 เป็นผู้สำเร็จราชการในกรมพระราชวังบวรสถานมงคล ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เรียกกันว่า "เจ้าคุณวังหน้า"
• เจ้าคุณหญิงต่าย เกิดในพ.ศ. 2326 รับราชการอยู่ในกับกรมหลวงเทพยวดี ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย คนทั้งหลายเรียกว่า "เจ้าคุณปราสาท"
• เจ้าคุณหญิงพั้ง ถึงอสัญกรรมแต่ยังเยาว์
• เจ้าคุณชายดิศ ต่อมาเป็นสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ คนทั้งหลายเรียกกันว่า "สมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่"
• เจ้าคุณชายแขก ถึงอสัญกรรมแต่ยังเยาว์
• เจ้าคุณชายทัต ต่อมาเป็นสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ คนทั้งหลายเรียกกันว่า "สมเด็จเจ้าพระยาองค์น้อย"

ในวัฒนธรรมสมัยนิยม

มีนักแสดงผู้รับบท เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล ได้แก่

• พัชราภา ไชยเชื้อ จากละครเรื่อง ฟ้าใหม่ (2547)
• ศุภรดา เต็มปรีชา จากละครเรื่อง ศรีอโยธยา 2 (2562)