ภาวะสมาธิสั้น

ภาวะสมาธิสั้น^[4], โรคซนสมาธิสั้น^[5] หรือ เอดีเอชดี^[4] (อังกฤษ: attention deficit hyperactivity disorder, ADHD) เป็นโรคของระบบประสาท^[6][7] ประเภทความผิดปกติในการเจริญเติบโตของระบบประสาท ซึ่งจะมีปัญหาเกี่ยวกับการเรียกร้องความสนใจ การแสดงออกอย่างหุนหันพันแล่น ซึ่งไม่เหมาะสมตามวัย^[8] ลักษณะอาการจะเริ่มที่อายุ 6 ขวบถึง 12 ขวบและมีอาการต่อเนื่องมากกว่า 6 เดือน^[9][10] พบเห็นมากในวัยที่เข้าเรียนแล้ว และมักจะส่งผลให้มีผลการเรียนที่ย่ำแย่

ภาวะสมาธิสั้น (Attention deficit hyperactivity disorder)
ชื่ออื่น	Formerly: Attention deficit disorder (ADD), hyperkinetic disorder (HD)[1]
สาขาวิชา	จิตเวชศาสตร์ กุมารเวชศาสตร์
อาการ	ไม่มีสมาธิ อยู่ไม่สุข ขาดความยับยั้งชั่งใจ ความสามารถคิดบริหารจัดการตนบกพร่อง ขาดการกำกับควบคุมอารมณ์ หุนหันพลันแล่น ความจำภาษาใช้งานบกพร่อง
การตั้งต้น	ก่อนอายุ 12 ปี
สาเหตุ	ปัจจัยทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อม
วิธีวินิจฉัย	พิจารณาจากอาการผิดปกติหลังจากตัดสาเหตุที่เป็นไปได้อื่น ๆ ออกไปแล้ว
โรคอื่นที่คล้ายกัน	Bipolar disorder cognitive disengagement syndrome conduct disorder major depressive disorder autism spectrum disorder oppositional defiant disorder learning disorder intellectual disability anxiety disorder[2] borderline personality disorder fetal alcohol spectrum disorder
การรักษา	การให้ยา จิตบำบัด
ยา	Stimulants (methylphenidate, amphetamine) norepinephrine reuptake inhibitors (atomoxetine, viloxazine) α2A-adrenergic receptor agonists (guanfacine XR, clonidine XR)
ความชุก	0.8–1.5% (2019 จาก DSM-IV-TR และ ICD-10)[3]

แม้ว่ามีการศึกษาอย่างแพร่หลายกับกลุ่มเด็กและวัยรุ่น แต่ก็ยังไม่พบสาเหตุของโรคที่เกิดกับคนส่วนใหญ่ ในจำนวนเด็กทั้งหมด พบว่ามีเด็กประมาณ 6-7% ที่เป็นโรคภาวะสมาธิสั้นเมื่อคัดตามเกณฑ์ DSM-IV^[11] และ 1-2% เมื่อคัดตามเกณฑ์ ICD-10^[12] อัตราการเป็นโรคใกล้เคียงกันในแต่ละประเทศ และส่วนใหญ่แล้วแตกต่างกันตามวิธีการตรวจ^[13] อาการนี้มีการพบในเด็กผู้ชายมากกว่าเด็กผู้หญิงถึง 3 เท่า^[14][15] ประมาณ 30-50% ของผู้ที่เข้ารับการรักษาตั้งแต่วัยเด็กมีอาการต่อจนโตเป็นผู้ใหญ่^[16] และมีผู้ใหญ่ 2-5% ที่มีอาการภาวะสมาธิสั้น^[6] อาการภาวะสมาธิสั้นนั้นอาจจะยากที่จะแยกออกจากความผิดปกติอื่น ๆ และอาการของคนทั่วไปที่กระตือรือร้นมากกว่าปกติ

การจัดการกับโรคสมาธิสั้นมักจะเป็นการให้คำปรึกษา การเปลียนแปลงวิถีการใช้ชีวิต และการให้ยา รวมกัน แต่การให้ยานั้นแนะนำให้ใช้ในกรณีของเด็กที่มีอาการรุนแรงและอาจจะพิจารณาให้กับผู้ป่วยที่มีอาการปานกลางที่ล้มเหลวจากวิธีให้คำปรึกษา^{[17]: p.317} ผลกระทบระยะยาวนั้นยังไม่ชัดเจน และไม่แนะนำให้ใช้ในเด็กก่อนวันเรียน วัยรุ่นและผู้ใหญ่มีแนวโน้มที่จะพัฒนาทักษะในการเผชิญปัญหาได้ด้วยเช่นกัน^[18]

โรคภาวะสมาธิสั้นและการรักษาเป็นที่ถกเถียงตั้งแต่ช่วงปี 1970^[19] มีการโต้เถียงระหว่างแพทย์กับครู ผู้กำหนดนโยบาย พ่อแม่ และสื่อ โดยหัวข้อนั้นเกี่ยวกับสาเหตุของภาวะสมาธิสั้น และการใช้ยากระตุ้นเพื่อเป็นการรักษา^[20][21] ซึ่งส่วนใหญ่ผู้ให้การดูแลสุขภาพได้ยอมรับว่าภาวะสมาธิสั้นเป็นโรค ข้อโต้เถียงในวงการวิทยาศาสตร์จะเกี่ยวกับเกณฑ์ของอาการและวิธีการรักษา

สัญญาณและอาการ

ภาวะสมาธิสั้นแบ่งได้ออกเป็น 3 กลุ่ม: กลุ่มเฉื่อยชา กลุ่มอยู่นิ่งไม่ได้ และกลุ่มที่มีการอาการทั้งสองอย่าง^[22]: p.4

กลุ่มเฉื่อยชามีอาการบางส่วนดังนี้^[23]

• ฟุ้งซ่านได้อย่างได้ง่าย ขาดรายละเอียด ลืมของ และเปลี่ยนกิจกรรมหนึ่งไปยังอีกกิจกรรมหนึ่งบ่อยครั้ง
• มีปัญหาในการมุ่งที่จะทำงานหนึ่งอย่าง
• กลายเป็นคนเบื่องานในเวลาอันสั้น หากไม่ได้ทำงานที่สนุก
• มีปัญหาในการมุ่งที่จะจัดระเบียบในการดำเนินงาน หรือ การเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ
• มีปัญหาในการส่งการบ้าน และมักจะทำของหาย (เช่น ดินสอ ของเล่น งานที่ได้รับมอบหมาย) ที่จำเป็นต้องใช้ให้งานเสร็จ
• ไม่ฟังเวลาที่ผู้อื่นพูด
• ฝันกลางวัน สับสนได้ง่าย และเคลื่อนไหวช้า
• ลำบากในการคิด การประมวลผล และไม่ถูกต้องเหมือนคนอื่น ๆ
• ไม่ฟังตามคำแนะนำ

กลุ่มอยู่นิ่งไม่ได้จะมีอาการดังต่อไปนี้^[23]

• อยู่ไม่เป็นที่ กระสับกระส่าย
• พูดไม่หยุด
• ชน แตะ เล่น กับทุกอย่างที่อยู่ในสายตา
• มีปัญหากับการนั่งในที่ทานอาหาร นั่งในโรงเรียน ทำการบ้าน
• มีการเคลื่อนไหวตลอดเวลา
• มีปัญหาในการทำงานหรือกิจกรรมที่ใช้ความเงียบ

อาการอยู่นิ่งไม่ได้นี้มีแนวโน้มจะหายไปเมื่อมีอายุมากขึ้น และจะกลับกลายเป็นอาการ "ความระส่ำระส่ายภายใน" ในกลุ่มวัยรุ่นและกลายมาเป็นผู้ใหญ่ที่เป็นภาวะสมาธิสั้น^[6]

ผู้ทีมีอาการขาดความยับยั้งชั่งใจ จะมีอาการดังต่อไปนี้^[23]

• ไม่มีความอดทน
• ระเบิดความคิดเห็นที่ไม่เหมาะสม แสดงอารมณ์โดยขาดการควบคุม และ แสดงโดยไม่ได้คำนึงถึงผลที่ตามมา
• มีปัญหาในการรอคอยสิ่งที่ต้องการ หรือขัดการสนทนาของบุคคลอื่น

คนที่มีภาวะสมาธิสั้นนั้นมักจะมีความยากลำบากในการเข้าสังคม เช่น การมีปฏิสัมพันธ์กันในสังคม การรักษามิตรภาพ ซึ่งเป็นอาการที่พบกับผู้ป่วยภาวะสมาธิสั้นทุกกลุ่ม เด็กและวัยรุ่นประมาณครึ่งหนึ่งที่เป็นภาวะสมาธิสั้นถูกปฏิเสธจากสังคมและเพื่อนร่วมงาน ในขณะที่มีเพียง 10-15% ของกลุ่มคนที่ไม่ได้เป็นคนภาวะสมาธิสั้นที่ถูกปฏิเสธจากสังคม ผู้ที่เป็นภาวะสมาธิสั้นมีสมาธิที่ไม่ปกติ ส่งผลให้มีความยากลำบากในการประมวลผลทั้งวัจนภาษาและอวัจนภาษา ซึ่งอาจจะส่งผลลบต่อการการมีปฏิสัมพันธ์ในสังคม พวกเขาอาจจะเหม่อลอยในวงสนทนา ทำให้ตามวงสนทนาไม่ทัน^[24]

เด็กที่มีภาวะสมาธิสั้นจะมีความยากลำบากในการจัดการความโกรธ ^[25] เช่นเดียวกับการเขียน^[26] มีพัฒนาการทางการพูด เขียนหนังสือและเคลื่อนไหวที่ช้า^[27][28] ถึงแม้ว่าโรคภาวะสมาธิสั้นจะทำให้เกิดความบกพร่องเป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะในสังคมสมัยใหม่ เด็กหลายคนที่มีภาวะสมาธิสั้นสามารถรวมสมาธิเพื่อทำงานที่พวกเขาสนใจได้^[29]