ระบบเอ็กซ์ตราพีรามิดอล

ในสาขากายวิภาคศาสตร์ ระบบเอ็กซ์ตราพีรามิดอล (อังกฤษ: extrapyramidal system) เป็นส่วนของเครือข่ายระบบประสาทสั่งการซึ่งก่อการเคลื่อนไหวนอกอำนาจจิตใจ^[1] ระบบเรียกว่า นอกพีระมิด (extrapyramidal) เพื่อให้ต่างกับลำเส้นใยประสาทจากเปลือกสมองส่วนสั่งการ (motor cortex) ที่ส่งแอกซอนผ่านส่วน พีระมิด ของก้านสมองส่วนท้าย (pyramid of medulla oblongata) วิถีประสาทประสาทพีระมิด (คือ corticospinal tract และ corticobulbar tract บางส่วน) อาจส่งเส้นประสาทไปยังเซลล์ประสาทสั่งการล่างในไขสันหลัง (ที่ปีกหน้า คือ anterior horn) หรือก้านสมอง (ที่นิวเคลียสประสาทสมอง) โดยตรงเทียบกับลำเส้นใยประสาทนอกพีระมิดที่มีบทบาทปรับและควบคุมเซลล์เหล่านั้นโดยอ้อม

Extrapyramidal system
แสดงด้วยสรแดงทางล่างซ้าย
รายละเอียด
ตัวระบุ
ภาษาละติน	Systema extrapyramidale
นิวโรเนมส์	2070
ศัพท์ทางกายวิภาคของประสาทกายวิภาคศาสตร์ [แก้ไขบนวิกิสนเทศ]

ลำเส้นใยประสาทนอกพีระมิดโดยหลักพบที่ reticular formation ในระดับพอนส์และก้านสมองส่วนท้าย (เมดัลลา) และปรับการทำงานของเซลล์ประสาทสั่งการล่างในไขสันหลังที่มีบทบาทเกี่ยวกับรีเฟล็กซ์ การเคลื่อนที่ (locomotion) การเคลื่อนไหวที่ซับซ้อน และการควบคุมท่าทาง (postural control) ลำเส้นใยประสาทเหล่านี้เองก็ควบคุมโดยส่วนต่าง ๆ ของระบบประสาทกลางรวมทั้ง nigrostriatal pathway, basal ganglia, สมองน้อย, นิวเคลียส vestibular nuclei ของประสาทหู และเปลือกสมองที่รับความรู้สึกส่วนต่าง ๆ ระบบการควบคุมเหล่านั้นจึงอาจจัดเป็นส่วนของระบบประสาทนี้ เพราะปรับควบคุมการเคลื่อนไหว (motor activity) โดยไม่ได้ส่งเส้นประสาทไปยังเซลล์ประสาทสั่งการโดยตรง

ลำเส้นใยประสาทนอกพีระมิดรวมส่วนของลำเส้นใยประสาทดังต่อไปนี้คือ^[2]

• rubrospinal tract
• pontine reticulospinal tract
• medullary reticulospinal tract
• lateral vestibulospinal tract
• tectospinal tract