Ýunanystan
From Wikipedia, the free encyclopedia
Yunanystan ýa-da Gresiýa (grekçe: Ελλάδα [eˈlaða]), resmi taýdan Ellin respublikasy (grekçe: Ελληνική Δημοκρατία, Ellīnikî Dīmokratía) Günorta Europeewropada ýerleşýän ýurt. Paýtagty we iň uly şäheri Afiny, ikinji uly şäheri bolsa Saloniki, Merkezi Makedoniýa sebitiniň umumy paýtagty. 2011-nji ýylyň ilat ýazuwyna görä, Gresiýanyň ilaty takmynan 11 million adam.
| ||||
Paýtagt we iň uly şäher: Atina | ||||
Resmi diller: Grek dili | ||||
Meýdany
| ||||
Ilaty
| ||||
JIÖ
|
Gresiýa demirgazyk-günbatarda Albaniýa, Demirgazyk Makedoniýa we Bolgariýa, gündogarda Türkiýe bilen gury ýer serhetlerini paýlaşýar. Theurt günbatarda Ion deňzi, günortada Ortaýer deňzi we gündogarda Egeý deňzi bilen gurşalandyr. Gresiýada Krit, Dodekan, Siklad we Ion adalary ýaly köp sanly ada bar.
Gresiýanyň meýdany daglyk, meýdanynyň takmynan 80% -i daglardan ybarat. Iň beýik depesi 2917 metr bolan Olimp dagydyr. Gresiýanyň baý taryhy bar we filosofiýa, edebiýata, sungata we syýasata ep-esli täsirini göz öňünde tutup, Günbatar siwilizasiýasynyň bäşligi diýilýär.
Beautifulurt ajaýyp landşaftlary, gadymy harabalyklary we medeni mirasy bilen tanalýar. Yssy we gurak tomus, yssy we ýagyşly gyşlar bilen Ortaýer deňziniň howasy bar. Gresiýa Europeanewropa Bileleşiginiň we Birleşen Milletler Guramasynyň agzasy.
Häzirki zaman Gresiýa, kökleri bilen, Günbatar siwilizasiýasynyň bäşligi hasaplanýan Gadymy Gresiýanyň siwilizasiýasyndan başlaýar. Demokratiýa, Gündogar pelsepesi, Olimpiýa oýunlary, Gündogar edebiýaty we pelsepesi, Olimpiýa oýunlary, Gündogar edebiýaty we taryhy, şäher meýilnamasy, esasy ylmy we matematiki ýörelgeler we gadymy teatr goşantlary bilen tanalýar. Bu medeni miras, ESUNESKO-nyň Bütindünýä mirasynyň sanawynda ýerleşýän 17 ýadygärligiň üsti bilen görnükli görkezilýär we bu görkeziji boýunça Gresiýa dünýäde 13-nji we Europeewropada 7-nji boldy.
Häzirki Gresiýa 1830-njy ýylda Gresiýanyň Garaşsyzlyk söweşinden soň döredilip, Europeanewropa güýçleriniň kömegi bilen ýurt Osmanly dolandyryşyndan aýrylyp, Gresiýanyň dolandyryşy astynda garaşsyz konstitusion monarhiýa öwrüldi. 1981-nji ýylda Europeanewropa Bileleşiginiň agzasy bolan Gresiýa, 2001-nji ýyldan bäri ozewro zonasynyň agzasy. NATO-nyň agzasy we Ortaýer deňzi üçin bileleşigiň esaslandyryjy agzasy. Gresiýa ýokary durmuş derejesi we baý medeni mirasy bilen ykdysady we durmuş taýdan ösüş gazandy. Bütindünýä bankynyň 2010-njy ýyldaky maglumatlaryna görä, durmuş derejesi boýunça Gresiýa dünýäde 21-nji ýerde durýar.