kasalukuyang nagaganap na pandemya dulot ng SARS-CoV-2 From Wikipedia, the free encyclopedia
Ang pandemya ng COVID-19 ay isang pandemya ng COVID-19 dulot ng SARS-CoV-2. Unang naiulat ang birus sa Wuhan, Hubei, Tsina, noong Disyembre 2019.[3][4] Idineklara ng Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan ang pagsiklab bilang Kagipitan ng Pampublikong Kalusugang May Pandaigdigang Pakundangan (PHEIC) noong Enero 30, 2020, at bilang pandemya noong Marso 11, 2020.[5][6] Pagsapit ng Abril 16, 2021, naiulat ang higit sa 139 milyong kaso ng COVID-19 sa higit sa 192 bansa at teritoryo, na ikinamatay ng higit sa 2,990,000 katao. Higit sa 79,500,000 katao ang gumaling.[7]
| |||||||
| |||||||
Sakit | COVID-19 | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Uri ng birus | SARS-CoV-2[lower-alpha 1] | ||||||
Lokasyon | Buong mundo | ||||||
Unang kaso | Xiaogan, Hubei, Tsina [2] | ||||||
Pinagmulan | Wuhan, Hubei, Tsina 30°37′11″N 114°15′28″E Enero 30, 2020-Mayo 5, 2023 | ||||||
Kumpirmadong kaso | 608,279,956 (milyon)[lower-alpha 2] | ||||||
Pinaghihinalaang kaso‡ | 780, posibilidad 10% | ||||||
Gumaling | TBA | ||||||
Patay | 6,513,584 (milyong, natala) 15.8–27.2 milyon (tinataya) | ||||||
‡ Ang mga pinaghihinalaang kaso ay hindi pa nakumpirma sa ngayon dahil sa strain na ito na sinusubukan sa laboratoryo, bagaman may ilang ibang strain na hindi na pinaghihinalaan. |
Kabilang sa mga karaniwang sintomas ang lagnat, ubo, pagkapagod, pangangapos ng hininga, at pagkawala ng pangamoy.[8][13][14][15] Kinabibilangan ang mga komplikasyon ng pulmonya and acute respiratory distress syndrome (ARDS).[16] Ang karaniwang oras mula pagkalantad hanggang paglitaw ng sintomas ay halos limang araw, ngunit maaaring mula sa dalawa hanggang labing-apat na araw.[17][18] Kasalukuyang walang bakuna o partikular na gamot kontra sa birus.[8] Nakatuon ang pangunahing paggamot sa pamamahala ng sintomas at mapagsuportang terapewtika (o ang pag-ibsan ng paghirap ng pasyente).[19] Kabilang sa mga inirerekomendang hakbang sa pag-iwas sa sakit ang paghuhugas ng kamay, pagtakip sa bibig habang umuubo, pagpapanatili ng distansya sa ibang tao (partikular sa mga taong may sakit), pagsuot ng peysmask sa mga pampublikong lugar, at pagsubaybay at pagbubukod ng araw para sa mga taong pinaghihinalaang na nahawaan sila.[8][17][20] Tumugon ang mga awtoridad sa buong mundo sa pamamagitan ng pagtupad ng paghihigpit sa paglalakbay, mga lockdown, pagkontrol ng panganib sa mga pinagtatrabahuan, at pagsasara ng mga pasilidad. Nagpunyagi rin ang mga mararaming lugar para pataasin ang kapasidad ng pagsusuri at matunton ang mga kontak ng mga nahawaang tao. Nagdulot ang pandemya ng matinding pagkagambala sa pandaigdigang ekonomiya,[13] kabilang dito ang pinakamalaking pandaigdigang resesyon mula noong Matinding Depresyon.[21] Ito ay humantong sa pagpapaliban o pagkakansela ng mga kaganapan sa pakalasan, relihiyon, pulitika at kultura,[22] laganap na kakulangan ng suplay na pinalala ng pagtataranta sa pagbili,[23][24] at pagbaba ng mga emisyon ng mga pamparumi at greenhouse gas.[25][26] Ipinasara ang mga paaralan, unibersidad, at kolehiyo sa 177 bansa, na nakaapekto sa halos 98.6 porsiyento ng pandaigdigang populasyon ng mga mag-aaral.[27] Kumalat ang mga maling impormasyon tungkol sa birus online,[28] at nagkaroon ng mga pangyayari ng xenopobya at diskriminasyon laban sa mga Tsino at laban sa mga nakikita bilang Tsino, o sa mga nanggagaling sa mga lugar na may matataas na bilang ng impeksyon.[29][30][31]
Lokasyon[lower-alpha 5] | Kaso[lower-alpha 2] | Namatay[lower-alpha 6] | Gumaling[lower-alpha 7] | Sang. | |
---|---|---|---|---|---|
229 | 139,645,558 | 2,996,305 | 79,539,624 | [7] | |
Estados Unidos[lower-alpha 8] | 1,537,830 | 90,694 | 290,542 | [39] | |
Rusya[lower-alpha 9] | 290,678 | 2,722 | 70,209 | [40] | |
Brazil | 255,368 | 16,856 | 100,459 | [41][42] | |
Reyno Unido[lower-alpha 10] | 246,406 | 34,796 | Walang datos | [44][45] | |
Espanya[lower-alpha 11] | 231,606 | 27,709 | 150,376 | [46] | |
Italya | 223,885 | 31,610 | 120,205 | [47][48] | |
Alemanya[lower-alpha 12] | 175,699 | 8,001 | 151,700 | [50][49] | |
Turkiya | 146,457 | 4,055 | 106,133 | [51] | |
Pransya[lower-alpha 13] | 141,919 | 27,529 | 60,448 | [52] | |
Iran | 116,635 | 6,902 | 91,836 | [53] | |
Indya | 85,940 | 2,752 | 30,153 | [54] | |
Peru | 84,495 | 2,392 | 27,147 | [55][56] | |
Tsina[lower-alpha 14] | 82,941 | 4,633 | 78,219 | [57] | |
Canada | 74,613 | 5,562 | 36,895 | [58] | |
Belhika[lower-alpha 15] | 54,644 | 8,959 | 14,301 | [60] | |
Saudi Arabia | 49,176 | 292 | 21,869 | [61] | |
Olanda[lower-alpha 16] | 43,681 | 5,643 | Walang datos | [63] | |
Mehiko | 45,032 | 4,767 | 30,451 | [64][65] | |
Tsile[lower-alpha 17] | 39,542 | 394 | 16,614 | [72] | |
Pakistan | 38,799 | 834 | 10,880 | [73] | |
Ecuador | 31,467 | 3,594 | 3,433 | [74] | |
Suwisa | 30,514 | 1,595 | 27,200 | [75][76] | |
Qatar | 29,425 | 14 | 3,546 | [77] | |
Suwesya | 29,207 | 3,646 | 4,971 | [78][79] | |
Portugal | 28,583 | 1,190 | 3,328 | [80] | |
Belarus | 27,730 | 156 | 8,807 | [81] | |
Singapore | 27,356 | 21 | 7,248 | [82][83] | |
Irlanda | 23,956 | 1,518 | 19,470 | [84][85] | |
Nagkakaisang Arabong Emirato | 21,831 | 210 | 7,328 | [86] | |
Bangladesh | 20,065 | 298 | 3,882 | [87] | |
Poland | 18,016 | 907 | 6,918 | [78][88] | |
Ukranya[lower-alpha 18] | 17,858 | 497 | 4,906 | [89] | |
Israel[lower-alpha 19] | 16,589 | 266 | 12,587 | [90] | |
Indonesya | 16,496 | 1,076 | 3,803 | [91] | |
Rumanya | 16,437 | 1,056 | 9,370 | [92] | |
Hapon[lower-alpha 20] | 16,253 | 729 | 10,809 | [93][94] | |
Austria | 16,135 | 628 | 14,471 | [95][96] | |
Colombia | 14,216 | 546 | 3,460 | [97] | |
Timog Aprika | 13,524 | 247 | 6,083 | [98] | |
Kuwait | 12,860 | 96 | 3,640 | [99][100] | |
Pilipinas | 12,305 | 817 | 2,561 | [101][102] | |
Republikang Dominikano | 11,739 | 424 | 3,3557 | [103] | |
Ehipto[lower-alpha 21] | 11,228 | 592 | 3,363 | [104] | |
Timog Korea | 11,037 | 262 | 9,851 | [105] | |
Dinamarka[lower-alpha 22] | 10,791 | 537 | 8,959 | [106] | |
Serbia[lower-alpha 23] | 10,438 | 225 | 4,301 | [107] | |
Panama | 9,268 | 266 | 6,080 | [108] | |
Republika Tseka | 8,406 | 295 | 5,381 | [109] | |
Noruwega[lower-alpha 24] | 8,219 | 232 | 7,114 | [112] | |
Arhentina[lower-alpha 25] | 7,121 | 353 | 2,372 | [114] | |
Australya[lower-alpha 26] | 7,038 | 98 | 6,337 | [115] | |
Malaysia | 6,872 | 113 | 5,512 | [116] | |
Moroko[lower-alpha 27] | 6,652 | 190 | 3,400 | [118] | |
Algeria | 6,629 | 536 | 3,271 | [119][120] | |
Bahrain | 6,583 | 12 | 2,640 | [121] | |
Afghanistan | 6,402 | 168 | 778 | [122] | |
Pinlandiya[lower-alpha 28] | 6,228 | 287 | 4,300 | [123] | |
Kazakhstan | 5,850 | 34 | 2,707 | [125] | |
Moldova[lower-alpha 29] | 5,745 | 202 | 2,280 | [126] | |
Ghana | 5,638 | 28 | 1,460 | [127] | |
Nigeria | 5,450 | 171 | 1,320 | [128] | |
Oman | 4,625 | 19 | 1,350 | [129] | |
Armenya | 4,283 | 55 | 1,791 | [130] | |
Luksemburgo | 3,923 | 104 | 3,682 | [131] | |
Bolivia | 3,577 | 164 | 434 | [132] | |
Unggarya | 3,473 | 448 | 1371 | [133] | |
Iraq | 3,193 | 117 | 2,089 |
[134] | |
Cameroon | 3,105 | 140 | 1,567 | [135] | |
Taylandiya | 3,025 | 56 | 2,854 | [136] | |
Aserbayan[lower-alpha 30] | 2,980 | 36 | 1,886 | [137] | |
Gresya | 2,810 | 162 | 1,464 | [138][139] | |
Uzbekistan | 2,691 | 11 | 2,158 | [140] | |
Puerto Rico | 2,542 | 122 | 850 | [141][39] | |
Guinea | 2,531 | 15 | 1,094 | [142] | |
Honduras | 2,460 | 134 | 264 | [143] | |
Senegal | 2,310 | 25 | 890 | [144] | |
Bosnia & Herzegovina | 2,236 | 128 | 1,336 | [145] | |
Kroasya | 2,222 | 95 | 1,869 | [146] | |
Bulgarya | 2,175 | 105 | 573 | [147] | |
Côte d'Ivoire | 2,017 | 24 | 942 | [148] | |
Sudan | 1,964 | 91 | 205 | [149] | |
Cuba[lower-alpha 31] | 1,840 | 79 | 1,425 | [150] | |
Islandiya | 1,802 | 10 | 1,782 | [151] | |
Estonya | 1,770 | 63 | 934 | [152] | |
Hilagang Masedonya | 1,740 | 97 | 1,251 | [153] | |
Guatemala | 1,643 | 30 | 135 | [154] | |
Litwanya | 1,534 | 55 | 988 | [155] | |
Eslobakya | 1,480 | 27 | 1,131 | [156] | |
Eslobenya | 1,465 | 103 | 270 | [157][158] | |
DR Congo[lower-alpha 32] | 1,369 | 61 | 2129 | [159] | |
Djibouti | 1,309 | 4 | 935 | [160] | |
Somalia[lower-alpha 33] | 1,284 | 53 | 135 | [161] | |
El Salvador | 1,265 | 25 | 441 | [162] | |
Gabon | 1,209 | 10 | 219 | [163] | |
Bagong Silandiya[lower-alpha 34] | 1,148 | 21 | 1,428 | [164] | |
Tajikistan | 1,118 | 33 | 0 | [165] | |
Kyrgyzstan | 1,117 | 14 | 783 | [166] | |
USS Theodore Roosevelt[lower-alpha 35] | 1,102 | 1 | 53 | [167] | |
Charles de Gaulle[lower-alpha 36] | 1,081 | 0 | 0 | [168] | |
Hong Kong | 1,053 | 4 | 1,019 | [172] | |
Tunisia | 1,035 | 45 | 802 | [173] | |
Maldives | 1,031 | 4 | 46 | [174] | |
Latbiya | 997 | 19 | 662 | [78][175] | |
Kosovo | 944 | 29 | 690 | [176] | |
Sri Lanka | 935 | 9 | 477 | [177] | |
Albanya | 916 | 31 | 705 | [178] | |
Guinea-Bissau | 913 | 3 | 26 | [179] | |
Tsipre[lower-alpha 37] | 910 | 17 | 481 | [180] | |
Lebanon | 891 | 26 | 246 | [181] | |
Niger | 885 | 51 | 684 | [182] | |
Costa Rica | 843 | 8 | 542 | [183] | |
Mali | 806 | 46 | 455 | [184] | |
Kenya | 781 | 45 | 284 | [185] | |
Burkina Faso | 780 | 51 | 595 | [186] | |
Andorra | 761 | 49 | 604 | [187] | |
Paraguay | 759 | 11 | 193 | [188] | |
Uruguay[lower-alpha 38] | 732 | 19 | 553 | [189] | |
Diamond Princess[lower-alpha 20] | 712 | 14 | 653 | [93][190] | |
Heyorhiya[lower-alpha 39] | 677 | 12 | 419 | [191] | |
Zambia | 668 | 7 | 152 | [192] | |
San Marino | 652 | 41 | 189 | [193] | |
Hordan | 596 | 9 | 401 | [194] | |
Gineang Ekwatoriyal | 594 | 7 | 22 | [195] | |
Malta | 532 | 6 | 458 | [196] | |
Jamaica | 511 | 9 | 121 | [197] | |
Tanzania | 509 | 21 | 183 | [198][199] | |
Venezuela | 459 | 10 | 229 | [200] | |
Sierra Leone | 447 | 27 | 97 | [201] | |
Taiwan[lower-alpha 40] | 440 | 7 | 383 | [203] | |
Chad | 428 | 48 | 88 | [204] | |
Congo[lower-alpha 41] | 391 | 15 | 87 | [205] | |
Palestina | 375 | 2 | 315 | [206] | |
Benin | 339 | 2 | 83 | [207] | |
Isle of Man[lower-alpha 42] | 334 | 24 | 285 | [208] | |
Mawrisyo | 332 | 10 | 322 | [209] | |
Cape Verde | 326 | 2 | 67 | [210] | |
Montenegro | 324 | 9 | 311 | [211] | |
Biyetnam | 313 | 0 | 260 | [212] | |
Haiti | 310 | 20 | 19 | [213] | |
Luhansk PR[lower-alpha 43] | 308 | 2 | 53 | [214] | |
Republika ng Gitnang Aprika | 301 | 0 | 13 | [215][216] | |
Jersey | 297 | 27 | 226 | [217] | |
Etyopya | 287 | 5 | 112 | [218] | |
Rwanda | 287 | 0 | 177 | [219][220] | |
Nepal | 76 | 0 | 36 | [221][222] | |
Togo | 263 | 11 | 96 | [223] | |
Guernsey | 252 | 13 | 231 | [224] | |
Donetsk PR[lower-alpha 43] | 246 | 5 | 36 | [225] | |
Madagascar | 238 | 0 | 112 | [226] | |
São Tomé & Príncipe | 235 | 7 | 4 | [227][228] | |
Timog Sudan | 231 | 1 | 3 | [229] | |
Liberia | 219 | 20 | 108 | [230] | |
Uganda | 203 | 0 | 63 | [231][232] | |
Eswatini | 190 | 2 | 66 | [233] | |
Kapuluang Peroes | 187 | 0 | 187 | [234] | |
Myanmar | 182 | 6 | 89 | [235] | |
Guam[lower-alpha 35] | 154 | 5 | 128 | [39][236] | |
Costa Atlantica | 148 | 0 | 0 | [237] | |
Gibraltar | 147 | 0 | 144 | [238] | |
Brunei | 141 | 1 | 134 | [239][240] | |
Mongolia | 135 | 0 | 20 | [241] | |
Greg Mortimer[lower-alpha 38] | 128 | 0 | Walang datos | [242] | |
Bermuda | 122 | 9 | 66 | [243] | |
Cambodia | 122 | 0 | 122 | [244] | |
Mozambique | 119 | 0 | 42 | [245] | |
Guyana | 116 | 10 | 43 | [246] | |
Trinidad & Tobago | 116 | 8 | 107 | [247] | |
Hilagang Tsipre[lower-alpha 44] | 108 | 4 | 104 | [248] | |
Yemen | 106 | 15 | 1 | [249] | |
Aruba | 101 | 3 | 93 | [250] | |
Bahamas | 96 | 11 | 41 | [251] | |
Monaco | 96 | 4 | 87 | [252] | |
Kapuluang Cayman | 94 | 1 | 55 | [253] | |
Barbados | 85 | 7 | 65 | [254] | |
Liechtenstein | 82 | 1 | 55 | [255][256] | |
Sint Maarten | 77 | 15 | 54 | [257] | |
Somaliland[lower-alpha 45] | 70 | 0 | 15 | [258] | |
U.S. Virgin Islands | 69 | 6 | 61 | [259] | |
Libya | 64 | 3 | 28 | [260] | |
Polynesyang Pranses | 60 | 0 | 59 | [261] | |
Malawi | 63 | 3 | 24 | [262] | |
Syria[lower-alpha 46] | 50 | 3 | 36 | [263] | |
Angola | 48 | 2 | 14 | [264] | |
Macau | 45 | 0 | 43 | [265] | |
Zimbabwe | 42 | 4 | 13 | [266][267] | |
Eritrea | 39 | 0 | 38 | [268] | |
Timog Osetya[lower-alpha 47] | 30 | 0 | 0 | [269] | |
Mauritania | 29 | 3 | 7 | [270] | |
Nicaragua | 25 | 8 | 7 | [78][271] | |
Antigua at Barbuda | 24 | 3 | 11 | [272] | |
Silangang Timor | 24 | 0 | 21 | [273] | |
Botswana | 24 | 1 | 17 | [274][275] | |
Gambia | 23 | 1 | 12 | [276] | |
Grenada | 22 | 0 | 14 | [277] | |
Bhutan | 21 | 0 | 5 | [278] | |
Artsakh[lower-alpha 48] | 20 | 0 | 8 | [269] | |
Laos | 19 | 0 | 14 | [279] | |
Hilagang Kapuluang Mariana | 19 | 2 | 12 | [280] | |
Belize | 18 | 2 | 16 | [281] | |
Fiji | 18 | 0 | 15 | [282] | |
New Caledonia | 18 | 0 | 18 | [283] | |
Santa Lucia | 18 | 0 | 18 | [284][285] | |
Abkhazia[lower-alpha 49] | 17 | 1 | 2 | [269] | |
Saint Vincent[lower-alpha 50] | 17 | 0 | 14 | [286][287] | |
Curaçao | 16 | 1 | 14 | [288] | |
Dominica | 16 | 0 | 15 | [289] | |
Namibia | 16 | 0 | 13 | [290] | |
Burundi | 15 | 1 | 7 | [291] | |
Saint Kitts & Nevis | 15 | 0 | 14 | [292] | |
Kapuluang Falkland | 13 | 0 | 13 | [293] | |
MS Zaandam[lower-alpha 51] | 13 | 4 | Walang datos | [296][297] | |
Coral Princess[lower-alpha 52] | 12 | 2 | Walang datos | [299] | |
Kapuluang Turks & Caicos | 12 | 1 | 10 | [300] | |
Lungsod ng Vaticano | 12 | 0 | 2 | [301] | |
Comoros | 11 | 1 | 3 | [302] | |
Greenland | 11 | 0 | 11 | [303] | |
Montserrat | 11 | 1 | 10 | [304] | |
Seychelles | 11 | 0 | 7 | [305] | |
Suriname | 10 | 1 | 9 | [306] | |
Kapuluan ng Birheng Britaniko | 8 | 1 | 6 | [307] | |
HNLMS Dolfijn[lower-alpha 53] | 8 | 0 | Walang datos | [308] | |
Papua New Guinea | 8 | 0 | 8 | [311] | |
Anguilla | 3 | 0 | 3 | [312] | |
Bonaire | 2 | 0 | 2 | [313] | |
Saba | 2 | 0 | 2 | [314] | |
Sint Eustatius | 2 | 0 | 2 | [315] | |
Lesotho | 1 | 0 | 0 | [316] | |
Saint Pierre & Miquelon | 1 | 0 | 1 | [317] | |
Pagsapit ng 25 Marso 2024 (UTC) · Kasaysayan ng mga kaso: China, international | |||||
Notes
|
Noong Disyembre 31, 2019, isang kumpol ng kaso ng pulmonya sa hindi alam na kadahilanan sa Wuhan, Hubei ang naiulat ng mga awtoridad ng Tsina sa Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan,[318][319] at isang imbestigasyon ang nilunsad noong unang bahagi ng Enero 2020.[320] Noong Enero 30, idineklara ng WHO declared ang pagsiklab bilang Kagipitan ng Pampublikong Kalusugang May Pandaigdigang Pakundangan (PHEIC)—7,818 kaso ang nakumpirma sa buong mundo, at apektado ang 19 bansa sa limang rehiyon ng WHO.[321][322]
Nakabisita ang iilan sa mga unang kaso sa Bultuhang Palengke ng Pagkaing-dagat sa Huanan[323] at kung gayon ipinapalagay na ang birus ay nanggaling sa hayop.[324] Ang birus na nagdulot sa pagsiklab ay ang SARS-CoV-2 isang bagong birus na may kaugnayan sa mga coronavirus ng paniki,[325] mga coronavirus ng pangolin,[326][327] at SARS-CoV.[328] Ang pinagkasunduan ng mga siyentipiko ay nagmula sa kalikasan ang COVID-19.[329][330] Marahil naipasa ang impeksyon mula sa paniki patungo sa mga tao, lalo na ang mga taong nagpoproseso ng mga patay na painiki at guano sa paggawa ng mga tradisyonal na gamot-Tsino.[331]
Mahahanap ang pinakaunang taong may mga sintomas noong pang Disyembre 1, 2019, isang tao na walang koneksyon sa mga kalaunang kumpol sa palengke.[332][333] Sa mga unang kumpol na mga kaso na naiulat noong Disyembre 2019, dalawang-ikatlo ang natagpuang may kinalaman sa palengke.[334][335][336] Noong ika-13 ng Marso 2020, iminungkahi ng isang di-natiyak na ulat mula sa South China Morning Post ang isang kaso na natutunton pabalik sa ika-17 ng Nobyembre 2019 (isang 55 edad mula sa Hubei) na maaaring naging unang taong nahawaan.[337][338]
Itinuring ng WHO ang pagkalat ng COVID-19 bilang pandemya noong 11 Marso 2020.[339] Naiulat ng Italya, Iran, Timog Korea, at Hapon ang pagbugso ng kaso. Agad-agad nilagpasan ang kabuuang bilang ng kaso sa Tsina ng kabuuang bilang sa labas ng Tsina.[340]
Tumutukoy ang kaso sa bilang ng mga taong nasubok na para sa COVID-19, at nakumpirmang positibo itong resulta ayon sa mga opisyal na protokol.[341] Pagsapit ng ika-24 ng Mayo, ang mga bansang naglalathala ng kanilang datos sa pagsusubok ay karaniwang nagsagawa ng pagsubok katumbas ng 2.6 porsiyento ng kanilang populasyon, habang walang bansang nakasubok ng mga sampol katumbas ng higit sa 17.3 porsiyento ng kanyang populasyon.[342] Noong una, karamihan ng mga bansa ang nagkaroon ng mga opisyal na patakaran na hindi magsubok ng mga taong may banayad na sintomas lamang.[343][344] Tinatantiya ng isang pagsusuri ng unang yugto ng pagsiklab hanggang ika-23 ng Enero na hindi pa natuklasan ang 86 porsiyento ng mga nahawaan ng COVID-19, at mga ganitong di-dokumentadong impeksyon ang pinagmulan ng 79 porsiyento ng mga dokumentadong kaso.[345] Tinatantya ng iilan pang mga pagsusuri sa pamamagitan ng iba't ibang paraan na ang mga bilang ng nahawaan sa mararaming bansa ay malamang na mas malaki kaysa sa mga naiulat na kaso.[346][347]
Noong ika-9 ng Abril 2020, natuklasan ng mga paunang resulta na ang 15 porsiyento ng mga nasubok sa Gangelt, ang sentro ng pangunahing kumpulan ng impeksyon sa Alemanya, ay nagpositibo sa mga antibody.[348] Natuklasan din ng pagsusuri para sa COVID-19 sa mga babaeng buntis sa Lungsod ng New York at mga nagbibigay ng dugo sa Olanda na maaaring nagpapahiwatig ang mga tulin ng mga positibong pagsusuri sa mga antibody ng mas maraming nahawaan kaysa sa naiulat.[349][350] Gayunpaman, maaaring hindi mapagkakatiwalaan ang mga ganitong surbey ng antibody dahil sa pagkiling sa pagpili (selection bias) sa mga nagboboluntaryo sa mga pagsubok, at dahil sa mga maling positibo. Napabalita ang iilang resulta (tulad ng pagsusuri ng Gangelt) nang hindi muna dumaan sa pagsusuri (peer review).[351]
Nagpapahiwatig ang pagsusuri ayon sa edad sa Tsina na medyo kaunti lamang ang mga kasong nasa gulang 20 pababa.[352] Hindi malinaw kung ito ay dahil mas malamang na hindi nahahawaan ang mga kabataan, o mas malamang na hindi nagkakaroon ng mga malubhang sintomas at nagpapatingin sa doktor at nagpapasuri.[353] Natuklasan ng isang retrospektibong cohort study sa Tsina na pantay-pantay ang posibilidad na mahawaan ang mga kabataan at matatanda.[354] Ang mga bansang nagsusuri nang mas marami, kaugnay sa bilang ng mga namatay, ay may mas batang pamamahagi ng edad, kaugnay sa mas malawak na populasyon.[355]
Ang mga paunang pagtatantya ng pangunahing bilang ng pagpaparami (R0) para sa COVID-19 noong Enero ay nasa pagitan ng 1.4 and 2.5,[356] ngunit naghinuha ang isang kasunod na pagsusuri na maaaring ito ay halos 5.7 (na may 95 porsiyentong interbal ng kompiyansa mula 3.8 hanggang 8.9).[357] Maaaring magkaiba-iba ang R0 sa bawat populasyon at hindi dapat ikinalilito sa mabisang bilang ng pagpaparami (karaniwang tinatawag na R), na nagsasaalang-alang ng mga epekto tulad ng panlipunang pagdidistansiya at pangkalahatang imyunidad. Pagsapit ng kalagitnaan ng Mayo 2020, ang mabisang R ay malapit sa o mas mababa sa 1.0 sa mararaming bansa, na nangangahulugan na ang pagkalat ng sakit sa mga lugar na iyon ay ganoon pa rin o nababawasan.[358]
Gumagaling ang karamihan ng mga nahahawaan ng COVID-19. Para sa mga hindi gumagaling, ang oras mula paglitaw ng sintomas at kamatayan ay karaniwang nasa pagitan ng 6 hanggang 41 araw, kadalasan ay 14 araw.[364] Pagsapit ng Abril 16, 2021, naiugnay ang kamatayan ng halos 2,990,000[7] sa COVID-19. Sa Tsina, pagsapit ng ika-5 ng Pebrero, halos 80 porsiyento ng kamatayan ay naitala sa mga nakatatanda sa 60, at 75 porsiyento nito ay nagkaroon ng datihang kondisyon sa kalusugan na kinabibilangan ng mga sakit sa puso at diabetes.[365]
Ang unang kumpirmadong nangamatay ay nasa Wuhan noong ika-9 ng Enero 2020.[366] Ang unang nangamatay sa labas ng Tsina ay naganap noong ika-1 ng Pebrero sa Pilipinas,[367] at ang unang nangamatay sa labas ng Asya ay nasa Pransiya noong ika-14 ng Pebrero.[368]
Karaniwang tumutukoy ang opisyal na nasawi sa COVID-19 sa mga taong namatay pagkatapos magpositibo ayon sa mga protokol. Maaaring balewalain nito ang mga taong namatay nang hindi nasubok, hal. sa bahay o nasa nursing home.[369] Sa kabaligtaran, maaaring humantong sa labis na pagbibilang ang mga kamatayan ng mga taong may mga pinakasaligang kondisyon.[370] Ipinapahiwatig ng paghahambing ng estadistika ng kamatayan sa lahat ng kadahilanan kumpara sa pana-panahong balasak ang labis na mortalidad sa mararaming bansa.[371][372] Sa mga pinakaapektadong lugar, napakahigit ang taas ng mortalidad kumpara sa balasak. Sa Lungsod ng New York, apat na beses ang kahigitang taas ng kamatayan kaysa sa balasak, dalawang beses sa Paris, at sa mararaming bansa sa Europa, 20 hanggang 30 porsiyentong mas mataas ang kamatayan sa katamtaman kumpara sa karaniwan.[371] Maaaring kabilang sa labis na mortalidad ang mga nangamatay dahil sa natambakang sistemang pangkalusugan at pagbabawal sa patiunang siruhiya.[373]
Ipinansusukat ang iilang paraan sa mortalidad.[374] Nag-iiba ang mga bilang sa bawat rehiyon at sa paglipas ng panahon, at naiimpluwensyahan ng dami ng nasusubukan, kalidad ng sistemang pangkalusugan, mapagpipiliang paggamot, bisa at bilis ng tugon ng pamahalaan,[375][376][377] panahon mula noong unang pagsiklab, at katangian ng populasyon, tulad ng edad, kasarian, at pangkalahatang kalusugan.[378] Isinasama ng ilang bansa (tulad ng Belhika) ang mga nangamatay na pinaghihinalaang kaso ng COVID-19, nasubukan man o hindi, na nagreresulta sa mas mataas na bilang kumpara sa mga bansang nagsasama lamang nga mga kasong nakumpirma ng pagsubok.[379]
Ipinaaaninag ng tagay ng kamatayan sa kaso ang bilang ng mga nangamtay sa COVID-19 na hinati ng mga bilang ng narikonosiang kaso sa loob ng ibinigay na pagitan sa panahon. Ayon sa estadistika ng Unibersidad ng Johns Hopkins, ang pandaigdigang tagway kamatayan sa kaso ay 2.1 porsiyento (2,996,305 deaths for 139,645,558 cases) pagsapit ng Abril 16, 2021.[7] Nag-iiba-iba ang bilang sa bawat rehiyon.[380]
Sintomas[381] | % |
---|---|
Lagnat | 87.9% |
Tuyong ubo | 67.7% |
Pagkapagod | 38.1% |
Pagkakaroon ng plema | 33.4% |
Nahihirapang huminga | 18.6% |
Sakit ng kalamnan o sakit sa kasu-kasuan | 14.8% |
Namamagang lalamunan | 13.9% |
Sakit ng ulo | 13.6% |
Panginginig | 11.4% |
Pagduduwal o pagsusuka | 5.0% |
Baradong ilong | 4.8% |
Pagdudumi | 3.7% |
Haemoptysis o pag-ubo na may kasamang dugo | 0.9% |
Baradong conjunctiva sa mata | 0.8% |
Hindi partikular ang mga sintomas ng COVID-19 at iyong mga nahawaan ay walang sintomas o nagkaroon ng sintomas ng parang sa trangkaso tulad ng lagnat, ubo, pagkapagod, hirap sa paghinga, o sakit ng kalamnan. Makikita sa katuwang na talaan sa kanan ang mga karaniwang senyas at sintomas ng sakit at kung gaano ito kalaganap.[381]
Maaring magdulot ang patuloy ng pagkakaroon ng sakit ang malubhang pulmonya, acute respiratory distress syndrome, sepsis, septic shock at kamatayan. Maaring walang sintomas ang ilang nahawaan, na nagpositibo ang resulta ng pagsubok sa pagkahawa subalit walang klinikal na sintomas, kaya pinayuhan ng mga mananaliksik ang mga taong malapitang sumasama sa ibang taong may tiyak na pagkahawa, na sumailalim sa masinsinang pagsusuri at pagmamatyag upang maalis ang pagdududa ng pagkahawa.[334][382][383][384]
Ang karaniwang panahon ng inkubasyon (ang panahon sa pagitan ng pagkahawa at simula ng sintomas) ay pumapatak mula isa hanggang labing-apat na araw; pinakakaraniwan ang limang araw.[385][386] Sa isang kaso, nagkaroon ng panahon ng inkubasyon ng 27 araw.[387]
Isang pasyenteng 38 taong gulang na babae na si Mattia Maestri ang mayroong issue sa kanyang respiratory na noon ay na admit sa ospital ng Milan na kung saan ang pasyante ay mula sa bayan ng Codogno, Ang bansang Italya ay mayroong apat na tipo, ukol sa pinagmulan ng COVID-19, Dalawa sa mga tsino ang nagkaroon ng kaso ng COVID-19 mula sa Roma na umuwi sa Tsina.[388]
Sinundan: 2019 Philippines measles outbreak |
Virus cases Coronavirus 2019 |
Susunod: 2020 Hantavirus outbreak |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.