Biyelorusya

Ang Biyelorusya (Biyeloruso: Беларусь, tr. Bielaruś), opisyal na Republika ng Belarus, ay bansang walang pampang sa Silangang Europa. Hinahangganan ito ng Rusya sa silanga't hilagang-silangan, Litwanya at Letonya sa hilagang-kanluran, Polonya sa kanluran, at Ukranya sa timog. Sumasaklaw ito ng lawak na 207,595 km² at tinitirhan ng halos 9.1 milyong tao. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Minsk.

Republika ng Belarus Рэспубліка Беларусь (Belaruso) Respublika Bielaruś Республика Беларусь (Ruso) Respublika Belarus
Watawat Emblema
Awitin: Мы, беларусы My, biełarusy "Kaming mga Biyeloruso"
Kabisera at pinakamalaking lungsod	Minsk 53°55′N 27°33′E
Wikang opisyal	Biyeloruso Ruso
Katawagan	Biyeloruso
Pamahalaan	Unitaryong republikang semi-presidensyal
• Pangulo	Aleksandr Lukashenko
• Punong Ministro	Roman Golovchenko
Lehislatura	Pambansang Asembleya
• Mataas na Kapulungan	Konseho ng Republika
• Mababang Kapulungan	Kapulungan ng mga Kinatawan
Makabagong Kasaysayan
• Republikang Bayan	9 Marso 1918
• Sobyetikong Sosyalistang Republika	31 Hulyo 1920
• Kasalukuyang Republika	19 Setyembre 1991
• Unyong Estado	8 Disyembre 1999
Lawak
• Kabuuan	207,595 km2 (80,153 sq mi) (ika-84)
• Katubigan (%)	1.4% (2.830 km2 (1.093 sq mi))
Populasyon
• Pagtataya sa 2024	9,155,978 (ika-98)
• Densidad	45.8/km2 (118.6/sq mi)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$221.186 bilyon (ika-73)
• Bawat kapita	$24,016 (ika-71)
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$68.864 bilyon (ika-74)
• Bawat kapita	$7,477 (ika-82)
Gini (2019)	25.3 mababa
TKP (2019)	0.823 napakataas · ika-53
Salapi	Rublo (BYN)
Sona ng oras	UTC+3 (MSK)
Kodigong pantelepono	+375
Internet TLD	.by .бел

Sa pagitan ng panahong medievo at ika-20 siglo, pinamahalaan ang lupain ng kung ano ngayo'y tinatawag na Belarus ng mga banyagang estado, kabilang ang Rus ng Kyiv, Prinsipalidad of Polatsk, Dukadong Maringal ng Litwanya, Mankomunidad ng Dalawang Bansa, at Imperyong Ruso. Matapos ang Himagsikang Ruso ng 1917, nalikha ang Demokratikong Republika ngunit agad na ineksilya ng mga Bolshebista, na nagtagumpay sa naganap sa digmaang sibil sa dating imperyo at bumuo ng Republikang Sosyalistang Sobyetiko sa bansa. Naging republikang konstituyente at pundador ito ng URSS. Nawala ang halos kalahati ng teritoryong hawak ng Biyelorusya sa pagtatapos ng Digmaang Polako–Sobyetiko. Karamihan sa mga makabagong hangganan nito ay nabuo noong 1939, nang naibalik ang iilan sa lupa ng Ikalawang Republikang Polako nang sinakalakay ng mga Sobyetiko ang Polonya sa ilalim ng Paktong Ribbentrop-Molotov. Sinalanta ng mga operasyong militar ang bansa noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nang nawala ang halos isang-kapat ng populasyon at kalahati ng mapagkukunang pang-ekonomiya nito. Sinakop ng Alemanyang Nazi ang Biyelorusya noong 1941, na gumawa ng malawak na insurhenteng kilusang anti-pasista sa bansa. Pinamunuan ng kilusan ang politika nito hanggang sa dekada 1970, kung saan trinansisyon nito ang ekonomiyang agraryo nito sa industriya. Prinoklama ng parlamento ang soberanya ng bansa noong Hulyo 1990, at nagdeklara ang Biyelorusya ng kasarinlan noong Agosto 1991. Ang estado ay lubhang nagdusa mula sa patakaran ng Rusipikasyon.