Lamang dagat

Ang lamang dagat (Ingles: seafood) ^{[1][2][3][4][5]}o pagkaing-dagat ay ang anumang pagkaing nanggagaling sa karagatan, katulad ng mga isda o kabibing dagat (kabilang ang mga moluska at krustasyano)^[6], na maaaring kainin ng tao.^[7] Kabilang sa mga ito ang anumang hayop sa dagat o halamang pangtubig o akwatiko na naihahain bilang pagkain. Bilang karugtong o pagpapalawig ng sakop ng kahulugan ng salita, ginagamit din itong pantawag para sa mga katulad na hayop mula sa tubig-tabang at lahat ng mga nakakaing akwatikong hayop. Kabilang din sa mga pagkaing-dagat ang nakakaing gulaman at mga gulay-dagat, na malawakang kinakain sa buong mundo, natatangi na sa Asya. Mayaman sa protina ang mga pagkaing-dagat, at karaniwang itinuturing na pangkaing nakapagpapalusog. Tinatawag na pangingisda ang pag-aani ng mga pagkaing-dagat, samantalang tinatawag namang akwakultura o marikultura ang pag-aalaga at pag-aani ng mga pagkaing-dagat. Sa kaso ng mga isda, tinatawag ang pag-aalaga ng mga ito bilang pamamalaisdaan.

Ang lamang-dagat o pagkaing-dagat ay ang anumang pagkaing nanggagaling sa karagatan

Ipinagkakaiba ang mga pagkaing-dagat mula sa karne, bagaman hayop pa rin ang mga ito at inihihiwalay sa diyeta ng taong kumakain ng mga halamang lamang (halimbawa, mga gulay o mga prutas lamang).

Lamang-Dagat sa Pilipinas

Ang Lamang dagat o lamang-dagat ay tumutukoy sa lahat ng pagkaing nagmumula sa dagat gaya ng isda, hipon, alimango, pusit, tahong, talaba, at maging mga uri ng damong-dagat. Dahil ang Pilipinas ay isang kapuluan na binubuo ng mahigit 7,600 na mga isla, ang mga produktong-dagat ay may malaking bahagi sa pagkain, kabuhayan, at kultura ng mga Pilipino. ^{[8][9][10][11]}

Kahalagahan sa Kultura at Pagluluto

Ayon kay Doreen G. Fernandez sa kaniyang akdang Tikim: Essays on Philippine Food and Culture (1994), ang mga pagkaing-dagat at mga lamang-dagat ay hindi lamang pinagmumulan ng nutrisyon kundi isa ring mahalagang bahagi ng pagkakakilanlan at pamumuhay ng mga Pilipino. Sa iba’t ibang rehiyon ng bansa, iba-iba rin ang paraan ng pagluluto ng mga lamang-dagat—gaya ng pag-ihaw, pagprito, paglalaga sa gata, at pag-aasin.^[12]

Ang librong Kulinarya: A Guidebook to Philippine Cuisine nina Glenda Rosales-Barretto, Conrad Calalang, Margarita Fores, Myrna Segismundo, Jessie Sincioco, at Claude Tayag ay nagbibigay ng malawak na talaan ng mga putaheng Pilipino na gumagamit ng lamang-dagat, na nagpapakita ng rehiyonal na pagkakaiba-iba sa panlasa at pamamaraan ng pagluluto.^[13]

Biyodibersidad at mga Uri

Ang Pilipinas ay isa sa mga bansang may pinakamayamang biyodibersidad sa dagat. Ayon sa Field Guide for the Edible Crustacea of the Philippines nina Hiroshi Motoh at Katsuzo Kuronuma (1980), may hindi bababa sa 37 na uri ng mga hipon, alimango, at katulad na hayop-dagat na karaniwang kinakain sa bansa.^[14]

Mayroon ding mga pag-aaral ukol sa mga species ng sea cucumber (balat), gaya ng The Sea Cucumbers of Palawan, Philippines: A Field Guide, na tumatalakay sa mga uri na ginagamit sa pagkain at pang-eksport.^[15]

Papel sa Ekonomiya at Nutrisyon

Ang lamang-dagat ay mahalagang pinagkukunan ng protina sa karaniwang diet ng mga Pilipino, lalo na sa mga pamayanang baybaying-dagat. Ayon sa ulat ng Wageningen University na The Philippine Seafood Sector: A Value Chain Analysis (2019), ang industriya ng pangingisda at pag-aquaculture ay may malaking ambag sa kabuhayan at eksport ng bansa.^[16]

Batay sa datos ng Food and Nutrition Research Institute (FNRI), bumaba ang per capita na pagkonsumo ng isda at lamang-dagat mula 36 kg kada taon noong dekada 1990 tungo sa humigit-kumulang 14 kg noong 2018–2019, dulot ng pagbabago sa presyo, urbanisasyon, at kakulangan sa suplay.^[17]

Mga Suliranin at Pananatiling Likas-Kaya

Dahil sa mataas na pangangailangan sa loob at labas ng bansa—lalo na para sa mga produktong gaya ng live reef fish, balat (sea cucumber), at hipon—nagkakaroon ng labis na pangingisda at pagkasira ng mga tirahan sa dagat gaya ng mga bahura at bakawan. Binanggit ni Fernandez (1994) at iba pang iskolar na ang mga tradisyonal na pamamaraan ng pangingisda ay unti-unting napapalitan ng mga komersyal na sistema, na nagdudulot ng epekto sa kapaligiran at kabuhayan ng mga mangingisda.^[18]

Sa pamamagitan ng mga patnubay at gabay tulad ng Field Guide for the Edible Crustacea of the Philippines, tinutulungan ang mga mamamayan at tagapagpatupad ng batas na makilala ang mga species upang maisulong ang tamang paggamit at konserbasyon ng mga yamang-dagat.^[19]