İtalik diller
From Wikipedia, the free encyclopedia
İtalik diller, bilinen ilk üyeleri MÖ 1. milenyumda İtalyan Yarımadası'nda konuşulmuş olan bir Hint-Avrupa dil ailesi koludur. Eski dillerinin en önemlisi, milattan önce diğer İtalik halkları fetheden Antik Roma'nın resmi dili olan Latinceydi. Diğer İtalik diller; MS ilk yüzyıllarda, konuşanları Roma İmparatorluğu'nda asimile olduğundan ve Latinceye kaydıklarından dolayı yok oldu. MS 3. ve 8. yy. arasında Halk Latincesi, (belki diğer İtalik dillerdeki kaymadan etkilenerek) günümüzde ana dil olarak konuşulan tek İtalik dil grubu olan Latin (Romen) dillerine ayrıldı, ayrıca Edebi Latince de hayatta kaldı. Latincenin yanında bilinen diğer antik İtalik dilleri; Faliskçe (Latinceye en yakın), Umbriyaca ve Oskanca (Osko-Umbriya dilleri) ve Güney Pikencedir. Yarımadada konuşulmuş ve sınıflandırması tartışmalı olan diğer İtalik diller Venetçe ve Sikulcadır. Uzun zaman önce yok olmuş bu diller, yalnızca arkeolojik bulgulardaki birkaç yazıttan bilinmektedir.[1][2]
İtalik | |
---|---|
Etnik köken | Aslen İtalikler |
Coğrafi dağılım | Aslen İtalyan Yarımadası ve modern Avusturya ve İsviçre'nin bölümleri; günümüzde Güney Avrupa, Latin Amerika, Fransa, Romanya, Moldova, Kanada ve Afrika'daki ülkelerin yarısının resmi dili |
Sınıflandırma | Hint-Avrupa
|
Alt bölümler |
|
ISO 639-5 | itc |
Roma öncesi İtalya ve yakındaki adaların dilleri (I: İtalik, C: Kelt, G: Helenik, IE: diğer Hint-Avrupa dilleri, P: Fenike dilleri, N: Hint-Avrupa olmayanlar): N1: Retoca, N2: Etrüskçe, N3: Kuzey Pikence (Novilara Pikencesi), N4: Ligurca, N5: Paleo-Sarduca (Nuragik), N6: Elimce, N7: Sikanca; C1: Lepontik, C2: Galyaca; I1: Güney Pikence, I2: Umbriyaca, I3: Sabince, I4: Faliskçe, I5: Latince, I6: Volskice ve Hernikçe, I7: Merkez İtalik (Marsice, Ekçe, Pelinyice, Marrukince ve Vestince), I8: Oskanca, Sidikince ve Pre-Samnitçe, I9: Sikulca; IE1: Venetçe, IE2: Mesapça; G1-G2-G3 Yunanca lehçeleri (G1: İyonca, G2: Eolik, G3: Dorca); P1: Pönce. |
MÖ 1. milenyumda Hint-Avrupa'nın diğer kollarından diller (Kelt ve Helenik diller) ve en az bir tane Hint-Avrupa olmayan dil (Etrüskçe) de dahil olmak üzere bazı İtalik olmayan diller de konuşulmuştu.
Genellikle bu MÖ 1. milenyum İtalik dillerinin, göçmenler tarafından yaklaşık MÖ 2. milenyumda yarımadaya getirilen Hint-Avrupa dillerinden geldiğine inanılır.[3][4][5] Fakat bu göçlerin kaynağı ve yarımadadaki dillerin tarihi, tarihçiler arasında halen daha bir tartışma konusudur. Özellikle, antik İtalik dillerin hepsinin bölgeye geldikten sonra tek bir Ön-İtalik dilinden mi türediği yoksa göçmenlerin iki veya daha fazla, birbiriyle uzaktan ilgili Hint-Avrupa dili mi getirdiği tartışılır.
Ana dil olarak konuşan 800 milyonun üzerinde kişiyle Latin dilleri; İtalik'i, Hint-İran'ın ardından en yaygınca konuşulan Hint-Avrupa kolu yapıyor. Ancak akademide eski İtalik diller, Orta Çağ ve Modern Latin dillerinden ayrı bir çalışma alanı oluşturuyor. Bu madde eski dillere odaklanmaktadır. Diğerleri için Romen çalışmalarına ve şu anda konuşulan İtalik altgrubu için Latin dillerine bakınız.[6]
Tüm İtalik diller (Romen dahil), genellikle Eski İtalik alfabeleriyle - veya ondan türeyen Latin alfabesi ve uyarlamalarıyla - yazıldılar, bu alfabeler nihai olarak Yunan alfabesinden gelen İtalik olmayan Etrüskçe dilini yazmak için kullanılan alfabelerden türediler.