Akıl

Akıl (Arapça: عقل) ya da us, felsefede kavram oluşturma ve bunlara göre hükmetme kapasitesidir. Bugünkü Batı, bu kavramı, büyük ölçüde ussal anlayışla yüzleştiren, ancak algılamadan ayıran Alman filozofu Immanuel Kant'ın etkisindedir.

Barış

Immanuel Kant'a göre aklın sınırları şöyle çizilmiştir:

"Akıl, fenomenlerin benzerliğinden kurallara varma yeteneğidir."^[1] Başka bir yerde de "Akıl, kösnüllüğü kendi sınırlarını genişletemeden kısıtlar." demektedir.

Rudolf Eisler'in kapsamlı tanımına göreyse:^[2]

"Akıl (logos, epistêmê, intellectus, intelligentia, ratio, entendement, understanding) geniş kapsamıyla kösnüllüğün karşısındaki zekâ olan düşünme gücüdür. Daha dar bir kapsamdaysa akıl, anlayış karşısında ruhun bir bütün olarak anlama, (doğru) kavrama (soyutlama) hükme varma kapasitesidir. Kısacası akıl, birbiriyle bağlantı kurarak kıyaslayan, inceleyen düşünce ve anlama, yani kelimelerin ve kavramların manalarını bilme yeteneği demektir. Akli selîm (bon sens) ise özel bir eğitim almadan normal insanda doğal olarak mevcut olan, normal, metodik olmaktan uzak ve dolayısıyla yanlış sonuçlara daha kolay varabilen kavrama ve hüküm verme gücüdür."

Arthur Schopenhauer'de akıl, sebep ve sonucu ayırt etmektir:

"Maddenin öznel bağıntısı veya aynısı olan nedensellik akıldır ve bundan başka bir şey değildir. Tek işlevi ve tek gücü nedenselliği kavramaktır."^[3]

René Descartes'ın sözü de tanınmıştır:

"Akli selîm, dünyada en iyi dağılmış olandır; zira herkes ondan nasibini iyice almış olduğunu sanır. Hatta her konuda zor memnun edilebilen kişiler bile sahip oldukları akıldan fazlasını istememektedirler."

Ayrıca bakınız

• Akılcılık
• Kavrama
• Epistemoloji