Jüpiter'in manyetosferi
Jüpiter gezegeninin manyetosferi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Jüpiter'in manyetosferi, güneş rüzgarının akışı içinde gezegenin içsel manyetik alanı tarafından oluşturulan boşluktur. Güneş yönünde yedi milyon kilometreye kadar uzanırken, ters yönde neredeyse Satürn'ün yörüngesine kadar erişir. Bu sebeple Jüpiter manyetosferi, Güneş Sistemi'ndeki diğer gezegenlerin manyetosferlerinden daha büyük ve daha güçlüdür. Heliosferden sonra bilinen en büyük sürekli yapıdır. Dünya manyetosferinden daha geniş ve daha düzdür, ayrıca manyetik momenti yaklaşık 18.000 kat daha büyüktür. Jüpiter'in manyetik alanı, 1950'lerin sonunda radyo emisyonları gözlemleriyle ilk kez tespit edilmiş ve 1973'te Pioneer 10 uzay aracı tarafından doğrudan gözlemlenmiştir.
Keşif[1] | |
---|---|
Keşfeden | Pioneer 10 |
Keşif tarihi | Aralık 1973 |
Dahili alan[2][3][4] | |
Jüpiter'in yarıçapı | 71.492 km |
Manyetik moment | 2,83 × 1020 T·m3 |
Ekvatoral alan şiddeti | 417,0 μT (4,170 G) |
Dipol eğikliği | ~10° |
Manyetik kutup boylamı | ~159° |
Dönme süresi | 9sa 55d 29,7 ± 0,1s |
Güneş rüzgârı parametreleri[5] | |
Hız | 400 km/s |
IMF gücü | 1 nT |
Yoğunluk | 0,4 cm−3 |
Manyetosferik parametreler[2][6] | |
Tip | İçsel |
Şok dalgası mesafesi | ~82 RJ |
Manyetopoz mesafesi | 50-100 RJ |
Manyetik kuyruk uzunluğu | en fazla 7000 RJ |
Ana iyonlar | On+, Sn+ ve H+ |
Plazma kaynakları | İo, güneş rüzgarı, iyonosfer |
Kütle yükleme oranı | ~1000 kg/s |
Maksimum plazma yoğunluğu | 2000 cm−3 |
Maksimum parçacık enerjisi | en fazla 100 MeV |
Kutup ışıkları[7] | |
Tayf | radyo, yakın-IR, UV ve X-ışını |
Toplam güç | 100 TW |
Radyo emisyon frekansları | 0,01–40 MHz |
Jüpiter'in iç manyetik alanı, gezegenin dış çekirdeğinde bulunan sıvı metalik hidrojenin oluşturduğu elektrik akımları tarafından üretilir. Jüpiter'in uydusu İo'da meydana gelen volkanik patlamalar, uzaya büyük miktarda kükürt dioksit gazı fırlatarak gezegenin çevresinde büyük bir torus oluşmasına sebep olur. Jüpiter'in manyetik alanı, torusu gezegenle aynı açısal hız ve yönde dönmeye zorlar. Torus da manyetik alanı plazmayla yükleyerek manyetodisk adı verilen "gözleme" benzeri bir yapı oluşturur. Bu nedenle Jüpiter'in manyetosferi, Dünya'nın manyetosferindeki gibi güneş rüzgarı tarafından şekillendirilmez; asıl olarak İo'nun plazması ve gezegenin dönüşü tarafından şekillendirilir.[2] Manyetosferdeki güçlü akımlar, gezegenin kutuplarındaki kalıcı kutup ışıklarını ve yoğun değişken radyo emisyonlarını üretir. Bu özellikleri nedeniyle Jüpiter, çok zayıf bir radyo pulsarı olarak düşünülebilir. Jüpiter'in kutup ışıkları; kızılötesi, görünür, ultraviyole ve yumuşak X-ışınları da dahil olmak üzere elektromanyetik spektrumun neredeyse tüm bölgelerinde gözlemlenir.
Manyetosferin etkisi parçacıkları yakalayıp hızlandırarak, Dünya'nın Van Allen kuşaklarına benzeyen, fakat binlerce kat daha güçlü olan yoğun radyasyon kuşakları üretir. Enerjik parçacıkların Jüpiter'in en büyük uydularının yüzeyleriyle olan etkileşimi, onların kimyasal ve fiziksel özelliklerini belirgin şekilde etkiler. Aynı parçacıklar, Jüpiter'in seyrek gezegen halkası içindeki parçacıkların hareketlerini de etkiler ve onlardan etkilenir. Radyasyon kuşakları, uzay araçları ve potansiyel insanlı uzay seyahatleri için önemli bir tehlike oluşturur.