Meksika
Kuzey Amerika yer alan bir ülke / From Wikipedia, the free encyclopedia
Meksika (İspanyolca: México, İspanyolca telaffuz: [ˈme.xi.ko]), resmî adıyla Birleşik Meksika Devletleri (İspanyolca: Estados Unidos Mexicanos, dinle (yardım·bilgi)),[8][9][10] Kuzey Amerika'nın güney yarısında yer alan federal cumhuriyet. Kuzeyde Amerika Birleşik Devletleri; güney ve batıda Büyük Okyanusu; güneydoğuda Guatemala, Belize ve Karayip Denizi; doğuda ise Meksika Körfezi ile komşudur. 1.972.550 km² yüzölçümü ile Amerika kıtasındaki altıncı, dünyada ise 13. en büyük bağımsız ülke konumundadır. Worldometer en son Birleşmiş Milletler verilerinin detaylandırılmasına göre Ekim 2022 de 132,162,532, kişilik nüfusa sahip olan Meksika, nüfus bakımından dünyanın 10. büyük ülkesidir. Federal seviyede resmî bir dil olmasa da ülkede en çok konuşulan dil ve hükûmetin fiilen dili İspanyolcadır. Ülke, 31 eyalet ile aynı zamanda ülkenin başkenti ve nüfus bakımından en büyük şehri olan federal bölge statüsündeki Meksiko (ispanyolca, Cuidad de Mexico) olmak üzere 32 birinci seviye idari bölümden meydana gelir. Guadalajara, Monterrey, Puebla, Toluca, Tijuana ve León, ülkedeki diğer metropoliten alanlardır.
Birleşik Meksika Devletleri Estados Unidos Mexicanos (İspanyolca) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Başkent ve en büyük şehir | Meksiko 19°03′K 99°22′B | ||||||||||||
Resmî dil(ler) | fiilen İspanyolca[b] | ||||||||||||
Tanınan bölgesel dil(ler) |
| ||||||||||||
Demonim | Meksikalı | ||||||||||||
Hükûmet | Federal başkanlık anayasal cumhuriyet[2] | ||||||||||||
| |||||||||||||
Yasama organı | Birlik Kongresi | ||||||||||||
Senato | |||||||||||||
Vekiller Meclisi | |||||||||||||
Bağımsızlık (İspanya'dan) | |||||||||||||
| |||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||
• Toplam | 1.972.550 km2 (15.) | ||||||||||||
• Su (%) | 2,5 | ||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||
• 2020 tahminî | 128.649.565[3] (10..) | ||||||||||||
• Yoğunluk | 61/km2 (142.) | ||||||||||||
GSYİH (SAGP) | 2021 tahminî | ||||||||||||
• Toplam | 2,614 trilyon $[4] (12.) | ||||||||||||
• Kişi başına | 20.266 $[4] (67..) | ||||||||||||
GSYİH (nominal) | 2021 tahminî | ||||||||||||
• Toplam | 1,193 trilyon $[4] (15.) | ||||||||||||
• Kişi başına | 9.246 $[4] (68.) | ||||||||||||
Gini (2016) | ▲ 49.8[5] yüksek | ||||||||||||
İGE (2019) | 0.779[6] yüksek · 74. | ||||||||||||
Para birimi | Meksika pesosu (MXN) | ||||||||||||
Zaman dilimi | UTC-8 ile -6 arası (çeşitli) | ||||||||||||
UTC-7 ile -5 arası (çeşitli) | |||||||||||||
Trafik akışı | sağ | ||||||||||||
Telefon kodu | +52 | ||||||||||||
İnternet alan adı | .mx | ||||||||||||
Kolomb öncesi Meksika; Olmek, Toltek, Teotihuacan, Zapotek, Maya ve Aztek başta olmak üzere çeşitli gelişmiş Mezoamerikan uygarlıklara ev sahipliği yapmaktaydı. 1519'da İspanyol İmparatorluğu'nun, Yeni İspanya adıyla hüküm sürmeye başladığı Tenochtitlan'daki merkezinden başlayarak bölgeyi fethetme ve kolonileştirme faaliyetleri 1521'de tamamlandı. Üç yüz yıl kadar İspanyol kolonisi olan bölge, 1821'de koloninin zaferiyle sonuçlanan Meksika Bağımsızlık Savaşı sonrasında Meksika adıyla bağımsızlığını ilan etti. Bağımsızlık sonrası dönem ekonomik ve siyasi istikrarsızlıklarla geçti. 1846-48 yılları arasındaki Meksika-Amerika Savaşı sonrasında, ülke topraklarının üçte birine denk gelen kuzeydeki bölgelerden çekilmek ve buraları Amerika Birleşik Devletleri'ne bırakmak zorunda kaldı. Ülke, 19. yüzyıl boyunca Birinci Fransa-Meksika Savaşı, Meksika'ya Fransız müdahalesi, Reform Savaşı, iki farklı dönemde imparatorluk ve bir diktatörlük gördü. 1910'da gerçekleştirilen Meksika Devrimi ile diktatörlük rejimine son verildiği ve günümüzde de yürürlükte olan 1917 Anayasası oluşturularak ülke yönetimi günümüzdeki hâlini aldı.
Meksika, ülkelerin nominal gayri safi yurt içi hasıla sıralamasında 15., satın alma gücü paritesi sıralamasında ise 11. sırada yer alır. Ülke ekonomisi en çok, başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere, üyesi olduğu Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA)'nın diğer üyeleriyle ilişkilidir.[11][12] 1994'te katıldığı Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)nün, Latin Amerika'dan ilk üyesi olan Meksika; aynı zamanda Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, G8+5, G20, Uzlaşma için Birlik üyesi olup, 2014'ten beri Frankofon'da gözlemci konumundadır. Dünya Bankası tarafından üst-orta seviyede gelire sahip olarak sınıflandırılmakta olup,[13] çoğu analizciye göre yeni sanayileşen ülkeler arasında gösterilir.[14][15][16][17] Ülke, bölgesel güç ve orta güç olarak kabul edilir.[18][19][20][21] UNESCO'nun Dünya Mirası olarak tanımladığı bölgeler, ülkeyi Amerika kıtasında birinci, dünyada ise yedinci sıraya koymaktadır.[22][23] 2015 verilerine göre yıllık 32,1 milyon turist ile dünyanın en çok ziyaret edilen dokuzuncu ülkesi olmuştur.[24][25]