Muammer Kaddafi
Libyalı asker, siyasetçi ve lider (1942–2011) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Muammer Muhammed Ebu Minyar el-Kaddafi (7 Haziran 1942, Sirte - 20 Ekim 2011, Sirte), devrik Libya lideri. 1969 yılında yapmış olduğu darbe sonucu iktidara gelip, 1970'ten 1972'ye kadar Libya başbakanlığı, 1972'den 1979'a kadar ise Libya devlet başkanlığı görevini yürüttü. 1977-2011 yılları arasında "Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi'nin Kardeşçe Lideri ve Bir Eylül Büyük Devriminin Rehberi" unvanını kullanarak, resmî bir görevi olmadan toplam 42 yıl boyunca Libya'yı yönetti. Dünya kamuoyu tarafından bir diktatör veya otoriteryen olarak görülmüş olsa da Kaddafi bunu reddetmiş ve kendisinin Libya halkı için sadece bir rehber ve yol gösterici olduğunu söylemişti. Başlangıçta kendisini ideolojik olarak Arap milliyetçiliği ve Arap sosyalizminin bir karışımı olan Baasçılık'a adamıştı, ancak daha sonra kendisi tarafından önerilen bir hükûmet tarzı olan Üçüncü Uluslararası Teorisine göre hüküm sürdü.
Albay Muammer Kaddafi معمر القذافـي | |
---|---|
Kaddafi, iktidarı ele geçirdikten sonra Yugoslavya'yı ziyaret ederken, 1970. | |
Libya Kardeşçe Lideri ve Devrim Rehberi | |
Görev süresi 1 Eylül 1969 - 23 Ağustos 2011 (41 yıl, 11 ay ve 22 gün) | |
Başkan | Liste
|
Başbakan | Liste
|
Yerine geldiği | Yeni makam |
Yerine gelen | Mustafa Abdül Celil (Ulusal Geçiş Konseyi Başkanı) |
Libya Devrim Komuta Konseyi Başkanı | |
Görev süresi 1 Eylül 1969 - 2 Mart 1977 | |
Başbakan | Mahmud Süleyman el-Mağribi Abdüsselam Callud Abdül Ati el-Ubeydi |
Yerine geldiği | İdris (Kral) |
Yerine gelen | Kendisi (Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri) |
Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri | |
Görev süresi 2 Mart 1977 - 2 Mart 1979 | |
Başbakan | Abdül Ati el-Ubeydi |
Yerine geldiği | Kendisi (Devrim Komuta Konseyi Başkanı) |
Yerine gelen | Abdül Ati el-Ubeydi |
12. Libya Başbakanı | |
Görev süresi 16 Ocak 1970 - 16 Temmuz 1972 | |
Yerine geldiği | Mahmud Süleyman el-Mağribi |
Yerine gelen | Abdüsselam Callud |
Afrika Birliği Başkanı | |
Görev süresi 2 Şubat 2009 - 31 Ocak 2010 | |
Yerine geldiği | Jakaya Kikwete |
Yerine gelen | Bingu wa Mutharika |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | Muammer Muhammed Abu Minyar el-Kaddafi 7 Haziran 1942(1942-06-07) Sirte, Libya |
Ölüm | 20 Ekim 2011 (69 yaşında) Sirte, Libya |
Partisi | Libya Arap Sosyalist Birliği (1971–77) Bağımsız (1977–2011) |
Evlilik(ler) | Fatiha el-Nuri Safiye Ferkaş (1970-2011) |
Çocuk(lar) | Muhammet Kaddafi (1970) Seyfülislam Kaddafi (1972) El Saadi Kaddafi (1973) Mutassım Kaddafi (1974-2011) Hannibal Muammer Kaddafi (1975) Ayşe Kaddafi (1976) Seyfülarab Kaddafi (1982-2011) Hamis Kaddafi (1984-2011) |
Dini | Kurancı İslam[1][2] |
İmzası |
İtalyan Libyası'nda, Sirte yakınlarında fakir bir Bedevi ailesinin yanında doğan Kaddafi, Sabha'daki okulunda Arap milliyetçisi oldu ve daha sonra Bingazi Kraliyet Askerî Akademisi'ne kaydoldu. Ordu içinde, Batı destekli Senusi I. İdris monarşisini 1969 darbesinde deviren devrimci bir grup kurdu. İktidara gelen Kaddafi, Libya'yı Devrim Komutanlığı Konseyi tarafından yönetilen bir cumhuriyete dönüştürdü. Kararnameye göre Libya'nın İtalyan ve Yahudi nüfusunu sınır dışı etti ve Batılı askeri üsleri ülkeden çıkardı. İslamcı modernist, hukuk sisteminin temeli olarak şeriatı ve "İslami sosyalizmi" tanıttı. Petrol endüstrisini kamulaştırdı ve orduyu güçlendirmek, yabancı devrimcilere fon sağlamak ve ev inşası, sağlık ve eğitim projelerini vurgulayan sosyal programlar uygulamak için devletin giderek artan gelirlerini kullandı. 1973'te, doğrudan demokrasi sistemi olarak sunulan Temel Halk Kongrelerinin kurulmasıyla bir "Popüler Devrim" başlattı, ancak büyük kararlar üzerinde kişisel kontrolünü ve otoriterliğini sürdürerek korudu. O yıl kendi Üçüncü Uluslararası Teorisini ana hatlarıyla açıkladı ve bu fikirlerini Yeşil Kitap'ta yayınladı.
Kaddafi, Libya'yı 1977'de Jamahiriya ("kitlelerin devleti") adı verilen yeni bir sosyalist devlete dönüştürdü. Resmi olarak yönetimde sembolik bir rol üstlendi ancak muhalefetin polislik ve baskılanmasından sorumlu askeri ve Devrim Komitelerinin başı olarak kaldı. 1970'lerde ve 1980'lerde Libya'nın Mısır ve Çad ile başarısız sınır çatışmaları, yabancı militanlara destek vermesi ve İskoçya'daki Lockerbie Faciası'nın sorumluluğunu aldığı için Dünya sahnesinden gittikçe izole olduğunu iddia etti. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve İsrail ile özellikle düşmanca bir ilişki içine girdi ve 1986'da Libya'nın ABD ve BM tarafından bombalanmasıyla ekonomik yaptırımlar uygulandı.
1999'dan itibaren ise Kaddafi, Arap sosyalizminden kaçındı ve ekonomik özelleştirmeyi, Batı uluslarıyla yakınlaşmayı ve Pan-Afrikanizmi teşvik etti; 2009-2010 yılları arasında Afrika Birliği Başkanlığı yaptı. 2011'deki Arap Baharı'nın ortasında, Libya'nın doğusunda yaygın yolsuzluk ve işsizlikle ilgili protestolar başladı. Durum, NATO'nun Kaddafi karşıtı Geçici Ulusal Konseyi (GUK) lehine askerî müdahalede bulunduğu iç savaşa dönüştü. Hükûmet devrildi ve Kaddafi, Geçici Ulusal Konseyi militanları tarafından yakalanacağı ve öldürüleceği yer olan Sirte'ye geri çekildi. 2011 Libya İç Savaşı sonucunda kurduğu rejim devrildi ve isyancılar tarafından linç edilerek öldürüldü.
Oldukça bölücü bir figür olan Kaddafi, Libya'nın siyasetine kırk yıl boyunca egemen oldu ve yaygın bir kişilik kültünün öznesi oldu. Anti-emperyalist duruşu, Arap Birliği'ne ve Afrika Birliği'ne verdiği destek ve petrol rezervlerinin keşfinin ardından ülkeyi önemli ölçüde kalkındırdığı için övüldü. Buna karşılık birçok Libyalı Kaddafi'nin sosyal ve ekonomik reformlarına şiddetle karşı çıktı; ölümünden sonra cinsel istismarla suçlandı. Pek çok kişi tarafından, otoriter yönetimi insan haklarını ihlal eden ve küresel terörizmi finanse eden bir diktatör olarak kınandı.