Plastik kirliliği
From Wikipedia, the free encyclopedia
Plastik kirliliği, yaban hayatı, vahşi yaşam ortamı ve insanları olumsuz yönde etkileyen Dünya'nın çevresinde plastik nesnelerin ve parçacıkların (örneğin plastik şişeler, torbalar ve mikro boncuklar) birikmesidir.[1]
Kirletici olarak hareket eden plastikler, boyuta göre mezo, mikro veya makro döküntü olarak kategorize edilir.[2] Plastikler ucuz ve dayanıklıdır, sonuç olarak insanlar tarafından plastik üretim seviyeleri yüksektir.[3] Bununla birlikte, çoğu plastiğin kimyasal yapısı onları birçok doğal bozunma sürecine dirençli hale getirir ve sonuç olarak bozulmaları arasında yavaştır[4] (100 ila 1000 yıl). Bu iki faktör birlikte, çevrede yüksek bir plastik kirliliğine yol açmıştır.
Plastik kirliliği karayı, su yollarını ve okyanusları etkilemektedir. Her yıl kıyı topluluklarından 19 ila 23 milyon ton plastik atığın okyanusa girdiği tahmin edilmektedir.[5] 1950-2013 yılları arasında üretilen küresel plastiklerin yüzde 1,4'ünün okyanusa girdiği ve burada biriktiği varsayımıyla, 2013 yılı sonu itibarıyla dünya okyanusunda 86 milyon ton plastik deniz döküntüsü olduğu tahmin edilmektedir.[6] Ellen MacArthur Vakfı tarafından yapılan bir araştırma 2050 yılına kadar daha fazla artarak denizlerde canlılardan çok plastik atıkların yer alacağı öngörülmektedir.[7] Canlı organizmalar, özellikle deniz hayvanları, plastik nesnelere dolanma gibi mekanik etkilerden, plastik atıkların yutulmasıyla ilgili problemlerden veya plastiklerin içindeki fizyolojilerini engelleyen kimyasallara maruz kaldıklarından zarar görebilir. İnsanlar üzerindeki etkileri ise, çeşitli hormonal mekanizmaların bozulmasını içerir.
2020 itibarıyla, dünya çapında her yıl yaklaşık 450 milyon ton plastik üretilmektedir.[8] 1950'lerden 2018'e kadar dünya çapında tahmini 6,3 milyar ton plastik üretildi, bunun tahmini yüzde 9'u geri dönüştürüldü ve yüzde 12'si de yakıldı.[9] Bu büyük miktardaki plastik atık çevreye karışıyor ve araştırmalar deniz kuşlarının yüzde 90'ının vücutlarında plastik kalıntı bulunduğunu öne sürüyor.[10][11]
Bazı bölgelerde, plastik tüketimini azaltarak, çöpleri temizleyerek ve plastik geri dönüşümünü teşvik ederek, serbest alanda plastik kirliliğinin önemini azaltmak için önemli çabalar olmuştur.[12][13] Ancak plastik kirliliğini önlemede geri dönüşüm de dahil olmak üzere mevcut çözüm önerilerinin hiçbirinin yeterli olamadığı, bu nedenle küresel olarak plastik üretiminin sınırlandırılması konusunda birçok bilim insanı hemfikirdir.[14] 1991'den itibaren 2018 yılı itibarıyla plastik kullanımına 51 ülkede yasak getirilmiş, 39 farklı ülkede ise plastik poşetler vergilendirilmiştir.[7] Plastik tüketimini azaltmak üzere Avrupa Parlementosu’nun 2015 yılında çıkardığı, Avrupa genelinde plastik poşet kullanımını azalmak amaçlı yönetmelik bu konudaki çalışmalara örnektir.[7]
2020 itibarıyla, üretilen plastik küresel kütlesi, tüm kara ve deniz hayvanlarının toplam biyokütlesini aşmaktadır.[15] Bazı araştırmacılar, 2050 yılına kadar okyanuslarda ağırlıkça balıktan daha fazla plastik olabileceğini öne sürümektedir.[16]