Râşidîn Halifeliği
Kurulan ilk İslam hâlifeliği (632–661) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Raşidun Halifeliği İslam peygamberi Muhammed'in halefi olan ilk halifeliktir. Muhammed'in MS 632'deki (H. 11) vefatından sonra ilk dört ardışık halifesi (halef) tarafından yönetildi. Bu halifeler, Sünni İslam'da topluca Raşidûn ya da "Doğru Yolda olan" halifeler (Arapça: اَلْخُلَفَاءُ ٱلرَّاشِدُونَ, al-Khulafāʾ ar-Rāšidūn) olarak bilinirler. Bu terim Şii İslam'da kullanılmaz, çünkü Şii Müslümanlar ilk üç halifenin yönetimini meşru görmez.[1]
Râşidîn Halifeliği الخلافة الراشدة | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
632-661 | |||||||||||||
Raşidun Halifeliği İmparatorluğu zirvede | |||||||||||||
Başkent | Medine (632-656) Kufe (656-661) | ||||||||||||
Resmî dil(ler) | Arapça | ||||||||||||
Resmî din | İslam | ||||||||||||
Hükûmet | Hilâfet | ||||||||||||
Halife | |||||||||||||
| |||||||||||||
Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||
655 | 6.400.000 km2 | ||||||||||||
Para birimi | Dirhem | ||||||||||||
|
Raşidun Halifeliği, yirmi beş yıllık hızlı bir askeri genişleme dönemi ve ardından beş yıllık bir iç çekişme dönemi ile karakterize edilir. Raşidun Ordusu zirvesinde 100.000'den fazla erkeğe sahipti. 650'lere gelindiğinde, halifelik Arap Yarımadası'na ek olarak Levant'ı kuzeyde Transkafkasya'yı Batıda Mısır'dan günümüz Tunus'una kadar Kuzey Afrika; doğuda Orta Asya ve Güney Asya'nın bazı bölgelerine ve İran platosuna kadar uzanan bir alana boyun eğdirmişti. Dört Raşidun halifesi, Kureyş kabile konfederasyonunun şura adlı önde gelen üyelerinden oluşan küçük bir seçim kurulu tarafından seçildi
Hilafet, Muhammed'in MS 632'de ölümü ve ardından onun liderlik yerine geçiş konusundaki tartışmalardan doğdu. Muhammed'in Banu Teym klanından yakın bir arkadaşı olan Ebu Bekir, ilk Raşidun lideri seçildi ve Arap Yarımadası'nın fethine başladı. 632'den 634'te ölümüne kadar hüküm sürdü. Ebu Bekir'in yerine , İran'ın fethine devam eden ve sonunda 651'de Sasani İmparatorluğu'nun düşüşüne yol açan Banu Adi klanından atanan halefi Ömer geçti. Ömer, 644 yılında İranlı bir köle tarafından suikast sonucu öldü ve yerine, Ömer tarafından düzenlenen altı kişilik bir komite tarafından seçilen Beni Ümeyye kabilesinin bir üyesi olan Osman geçti. Osman döneminde Ermenistan, Fars ve Horasan'ın fethi başladı.[2]
Osman 656'da Mısırlı isyancılar tarafından öldürüldü[3] ve yerine Birinci Fitne (656-661) olarak bilinen iç savaşa başkanlık eden Muhammed'in Haşimoğulları klanının bir üyesi olan Ali geçti. Savaş öncelikle Osman'ın kanunsuz bir şekilde öldürüldüğüne inanan, kuzeni ve Levant valisi Muaviye'yi destekleyenler ile onun öldürülmeyi hak ettiğine ve Ali'nin halife olması gerektiğine inananlar arasındaydı. İç savaş, Sünni ve Şii Müslümanlar arasındaki ayrımı kalıcı olarak pekiştirdi; Şii Müslümanlar, Ali'nin Muhammed'den sonraki ilk meşru halife ve İmam olduğuna inanarak, onun Muhammed'le olan kan bağına vurgu yaptı.[4] Ek olarak, savaştaki üçüncü bir fraksiyon hem Ali'nin hem de Muaviye'nin görevden alınması ve şura tarafından yeni bir halife seçilmesi gerektiğine inanıyordu; bu hizip Mısır valisi Amr ibn el- As'ı destekledi. Savaş, Raşid Halifeliğinin sona ermesine ve 661'de Muaviye yönetiminde Emevi Halifeliğinin kurulmasına yol açtı.
Muhammed'in MS 632'de ölümünden sonra, Medineli arkadaşları, Muhammed'in ev halkı onun cenaze töreniyle meşgulken, Müslümanların işlerini yönetmede onun yerine hangisinin geçmesi gerektiğini tartıştılar. Ömer ve Ebu Ubeyde bin Cerrah, Ebu Bekir'e bağlılıklarını taahhüt etti, kısa süre sonra Ensar ve Kureyşliler de bunu takip ettiler. Ebu Bekir böylece "Resulullah'ın halefi" veya ilk Halife seçilerek seferlere başladı. Önce Muhammed'e biat edip İslam'ı kabul etmelerine rağmen Ebu Bekir'e hiçbir borcu olmadığını iddia eden Arap kabilelerine boyun eğdirmesi gerekecekti. Ebu Bekir ve diğer üçü bir monark değildi ve asla böyle bir unvan talep etmediler. Aksine, seçilmeleri ve liderlikleri liyakate dayalıydı.[5][6][7][8]