Rus-Çerkes Savaşı
Ruslar ve Kafkaslar, özellikle Çerkesler arasında yaşanan ve soykırımla sonlanan savaş / From Wikipedia, the free encyclopedia
Rus-Çerkes Savaşı (Batı Çerkesçesi: Урыс-адыгэ зауэ; Rusça: Русско-черкесская война),[lower-alpha 1] 17 Temmuz 1763'te (E.U.) Rusya'nın Çerkesya'da hak iddia etmesi ve Çerkeslerin bunu reddetmesi ile başlayan,[22][23] 21 Mayıs 1864'te (E.U.) son Çerkes ordusunun mağlup edilmesiyle sona eren askerî mücadele.[24] Savaş 101 yıl sürmesi sebebiyle hem Rusya hem de Çerkesya tarihindeki en uzun savaştı.[25][26]
Rus-Çerkes Savaşı | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Kafkas Savaşı | |||||||
| |||||||
Taraflar | |||||||
|
Destek: Avrupalı maceracılar (1818–1856)[5] | ||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||
II. Katerina (1763–1796) I. Pavel (1796–1801 I. Aleksandr (1801–1825) I. Nikolay (1825–1855) II. Aleksandr (1855–1864) Pavel Tsitsianov (1787–1806) Fyodor Bursak (1799–1827) × Georgi Emmanuel (1815–1831) Aleksey Yermolov (1817–1827) Maksim Vlasov (1819–1843) Nikolay Yevdokimov (1820–1864) Aytek Kanokov (1828–1844) Grigori Zass (1830–1848) Pavel Grabbe (1831–1842) Davit Dadiani (1841–1845) Aleksandr Baryatinsky (1856–1862) Dimitri Milyutin (1861–1864) Mihail Romanov (1862–1864) |
Qasey Atajuq (1763–1773) James Bell (1836–1839) Teofil Lapinski (1857–1859) | ||||||
Çatışan birlikler | |||||||
1861 sonrası: Gönüllüler | |||||||
Güçler | |||||||
Düzenli olarak 150.000[10]–300.000[11][12] | Düzenli olarak 20.000[13]–100.000[14] | ||||||
Kayıplar | |||||||
Askerî kayıplar: 77.000–130.000 muharebede ölü[15][16][17][18] 800.000 toplam askerî ölüm[16] Sivil kayıplar: 5.000–20.000 (Tahmini) Toplam: 882.000–916.079 (Tahmini) |
Askerî kayıplar: 315.000+[16] 1818 sonrası: 1.200.000+[16][20][21] Toplam: 1.795.000–1.895.000+ (Tahmini) |
Savaş sırasında ve sonrasında Rus İmparatorluğu, sistematik olarak sivilleri katletme stratejisi uyguladı ve bu 1.500.000'e kadar Çerkes'in (toplam nüfusun %85-97'si) ya öldürüldüğü ya da Osmanlı İmparatorluğu'na sürüldüğü Çerkes Soykırımına sebep oldu.[27][28][29][30] Savaş başlangıçta münferit bir çatışma iken, Rusya'nın tüm bölgeye yayılması kısa süre sonra Kafkasya'daki bir dizi başka ulusu çatışmanın içine çekti. Bu nedenle savaş genellikle Kafkas Savaşı'nın batı yakası olarak incelenir.
Savaş sırasında Rus İmparatorluğu, Çerkesya'yı bağımsız bir bölge olarak tanımadı. Bölge hiçbir zaman Rus kontrolünde olmamış olmasına rağmen, Çerkesler Rus toprağında isyan çıkaran bir grup asi olarak görüldü[20] ve Rus generaller Çerkesleri milli isimleriyle değil, "dağlılar", "haydutlar" ve "yırtıcılar" olarak adlandırdı.[20][31][32]
Savaş tarihsel revizyonizme maruz kalmış ve daha sonraki Rus kaynakları tarafından çoğunlukla görmezden gelinmiş, küçümsenmiş veya inkâr edilmiştir. Bazı Rus devlet medyası ve yetkilileri, çatışmanın "hiç yaşanmadığını"[33] ve Çerkesya'nın "16. yüzyılda gönüllü olarak Rusya'ya katıldığını"[34][35] iddia ettiler.[25][27] Rusya'da bulunan Çerkes bölgelerinde "Çerkesya'nın Rusya'ya gönüllü katılışı" resmî bayramdır ve büyük hükûmet törenleri düzenlenmektedir.[35] 2011'de Rus hükûmeti "Rus-Kafkas savaşı diye bir şeyin olmadığı, aksine bunun küçük bir çatışma olduğu" ve böyle bir savaş olduğunu iddia edenlerin "Kuzey Kafkasya'da kaos yaratmak" istediğini açıkladı.[33] Rusya'da konuyla ilgilenen akademisyenler bazen "aşırılık yanlısı", "terörist" veya CIA ajanı olarak tanımlamaktadır.[33]