Loading AI tools
Vikimedya liste maddesi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Bu maddede, Türkiye'de resmî olarak faaliyet gösteren siyasi partiler listelenmektedir. Türkiye, cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemli cumhuriyet ile yönetilmektedir ve 1945 yılından beri çok partili sistem uygulanmaktadır. Siyasi parti illerin kuruluşları, teşkilatlanmaları, işleyişleri, faaliyetleri ve denetlenmeleri gibi esaslar 22 Nisan 1983 tarihinde kabul edilen Siyasi Partiler Kanunu ile düzenlenmektedir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı herkes, yasa ile belirlenen şartları sağladığı sürece önceden izin almaksızın siyasi parti kurma hakkına sahiptir.[1]
Siyaset bilimcilerine göre Türkiye'de siyasi partilerin oluşumu, Osmanlı İmparatorluğu'ndan günümüze uzanan bir geçiş süreci olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, Türkiye'de kurulan siyasi parti sisteminin geçmişi, Osmanlı'dan devralınan parlamenter geleneğin oluşum süreçlerine bakılarak anlaşılmalıdır. Türk toplumlarında meclis kavramı, ilk devletlerin kurulduğu dönemlerden beri var olmuştur. Ancak anayasal bir süreç olarak parlamenter sistemin oluşumu, 19. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı siyasi sisteminde görülmeye başlamıştır. Bu anlamda Türkiye'nin ilk yazılı anayasası, 1876 yılında yürürlüğe giren Kanun-i Esasi'dir. Kanun-i Esasi'ye giden yolda ise 1808 Sened-i İttifak, 1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat Fermanı gibi gelişmeler, anayasa sürecine geçişte atılan önemli adımlar olarak kabul edilebilir.[2]
Türkiye'de etkin parti sayısı her yıl değişkenlik göstermektedir. Bir yıl içinde birçok parti kurulurken, bazıları da çeşitli nedenlerle siyasetten çekilmektedir. Etkin parti sayı çeltiğini İçişleri Bakanlığı tutmaktadır. Her parti kuruluşu sırasında İçişleri Bakanlığı'na dilekçe verir ve İçişleri Bakanlığı partilerin kongrelerini yapıp yapmadığını ve sürekliliğini takip eder. Etkin olmaktan kasıt, "siyasi düşüncelerini ortaya koymaya devam eden ve olağan toplantılarını yapan parti" anlamındadır.[3]
Partilerin seçime girebilmesi için siyasi partiler kanununun 36. maddesine göre, illerin en az yarısında oy verme gününden en az altı ay evvel yani 41 ilde teşkilat kurmuş ve büyük kongrelerini yapmış olması gerekmektedir.[4] Ancak etkin olan partilerin birçoğu bu sayıya sahip değildir. Bu partiler, "tabela partisi" olarak adlandırılan, belli bir seçmen kitlesi olmayan ve seçimlere girme yeterliliğini sağlamayan küçük partilerdir.[5] Partilerin adları eğer Yüksek Seçim Kurulu'nun şartlarını yerine getirirse oy pusulalarında bulunur.[6] Genel seçimlerde oyların %7'sinden fazlasını alan ve parlamentoda temsil edilir.[7]
Nisan 2024 itibarıyla Türkiye'de 139 siyasi parti etkin durumda bulunmaktadır.[8][9]
2023 yılı itibarıyla TBMM'de sandalye sahibi partilere ilişkin genel bilgiler burada listelenmektedir. Milletvekili sayısı aynı olan siyasi partiler alfabetik olarak sıralanır.
Siyasi parti | Kuruluş | Siyasi pozisyon | İdeoloji | Lider | Ulusal üyelik | Belediye Meclisleri | İl Genel Meclisleri | Yerel yönetim | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Büyük Birlik Partisi | 1993 | Aşırı sağ | Türk milliyetçiliği Sosyal muhafazakârlık |
Mustafa Destici | Cumhur İttifakı | 261 / 20.953 |
11 / 1.282 |
19 / 1.393 | |
Gelecek Partisi | 2019 | Sağ | Muhafazakârlık Ekonomik liberalizm |
Ahmet Davutoğlu | — | 11 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 | |
Memleket Partisi | 2021 | Merkez | Atatürkçülük Popülizm |
Muharrem İnce | — | 10 / 20.953 |
0 / 1.282 |
1 / 1.393 | |
Türkiye Komünist Partisi | 1993[13] | Aşırı sol | Komünizm Marksizm-Leninizm |
Kemal Okuyan | — | 9 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 | |
Anavatan Partisi | 2011 | Merkez sağ | Sağ popülizm Muhafazakârlık |
İbrahim Çelebi | — | 6 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 | |
Sol Parti | 2019 | Sol | Sosyalizm İlericilik |
Kolektif liderlik | — | 5 / 20.953 |
0 / 1.282 |
2 / 1.393 | |
Bağımsız Türkiye Partisi | 2001 | Merkez | Muhafazakârlık Popülizm |
Hüseyin Baş | — | 2 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 | |
Milli Yol Partisi | 2021 | Aşırı sağ | Türk milliyetçiliği Ülkücülük |
Remzi Çayır | — | 1 / 20.953 |
0 / 1.282 |
0 / 1.393 |
Kayda değer küçük partilerin bir tablosudur. Tüm küçük siyasi partiler Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na kayıtlıdır ancak Yüksek Seçim Kurulu tarafından seçimlere girme yeterliliği tespit edilmedikleri sürece bu listeye girememektedirler. Siyasi partiler kanununa göre, siyasi partilerin seçimlere katılabilmesi için illerin en az yarısında teşkilat kurması ve büyük kongrelerini seçimlerden en az altı ay önce yapması gerekir.[14]
Aşağıda listelenen siyasi partiler, resmi olarak seçime katılma yeterliliğini sağlayamamaktadır.[15]
|
|
|
|
Bu partiler Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının yayımladığı faaliyette olan siyasi partiler arasında yer almamaktadır.[8] Ayrıca resmi olarak kapatılmış, kapanmış ya da resmi olarak kurulmuş değillerdir. Devam eden mahkeme süreçleri bulunmaktadır. Türkiye'deki yasa dışı siyasi partiler listesi arasında da listelenmemektedirler.
Siyasi parti | Kuruluş | Lider | İdeoloji | Siyasi pozisyon | |
---|---|---|---|---|---|
Kürdistan Özgürlük Partisi[16] | 2014 | Mustafa Özçelik | Kürt milliyetçiliği | — | |
Kürdistan Sosyalist Partisi[16] | 2016 | Mesut Tek | Kürt milliyetçiliği | Sol | |
Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi[16] | 2014 | Mehmet Emin Kardaş | Kürt milliyetçiliği | Aşırı sol | |
Yeşiller Partisi[17][18] | 2020 | Özlem Teke Taşdemir Koray Doğan Urbarlı |
Yeşil siyaset, feminizm, LGBT hakları | Merkez sol |
Türkiye'nin tarihi boyunca Askerî ve sivil mahkemeler ile Bakanlar Kurulu kararları ile yasal olarak kapatılan siyasi partiler olmuştur.[19][20][21]
12 Eylül 1980 Darbesi'nin ardından 16 Ekim 1981'de Millî Güvenlik Konseyi 2533 sayılı kanunla tüm siyasi partilerin kapatılmasına ve mallarının Hazine'ye devredilmesine karar verdi. Bu karar, o güne kadar Türkiye'de var olan tüm siyasi partileri kapattı ve ülke tarihinde ilk kez siyasi partisiz bir dönem başlattı.[22] Askeri darbe döneminin ardından kapatıldıktan sonra aynı isimle tekrar açılan ilk siyasi parti Cumhuriyet Halk Partisi'dir. Yasaklı eski siyasi liderler ise farklı oluşumları de-facto olarak kurdurtmuş ve yönlendirmişlerdir. Adalet Partisi'nin kapatılmasının ardından Süleyman Demirel, Büyük Türkiye Partisi ve Doğru Yol Partisi'ni, Millî Selamet Partisi'nin kapatılmasının ardından Necmettin Erbakan ise Refah Partisi'ni eski oluşumlarının ardılı olarak yönlendirmişlerdir.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.