Tanınmayan veya sınırlı şekilde tanınan devletler listesi
Vikimedya liste maddesi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Bazı yönetimler bağımsızlıklarını ilan etmiş ve egemen devletler olarak uluslararası toplumdan diplomatik tanınma talebinde bulunmuşlardır, ancak evrensel olarak bu şekilde tanınmamışlardır. Bu oluşumlar genellikle kendi toprakları üzerinde de facto kontrole sahiptir. Geçmişte bu türden bir dizi oluşum var olmuştur.
Egemen bir devletin nasıl ortaya çıktığını göstermek için kullanılan iki geleneksel teori vardır. Beyan teorisi (1933 Montevideo Konvansiyonu'nda kodifiye edilmiştir), aşağıdaki kriterleri karşılaması halinde bir devleti uluslararası hukukta tanımlar:
- tanımlanmış veya bilinen bir bölge
- kalıcı bir nüfus
- bir hükûmet ve
- diğer devletlerle ilişkiye girme kapasitesi.
Beyan teorisine göre bir varlığın devlet olması, diğer devletler tarafından tanınmasından bağımsızdır. Buna karşılık, kurucu teori bir devleti ancak halihazırda uluslararası toplumun üyesi olan diğer devletler tarafından tanınması halinde uluslararası hukukta tanımlar.[1][2]
Yarı-devletler, devlet olma iddialarını meşrulaştırmak için genellikle doktrinlerden birine veya her ikisine birden atıfta bulunurlar. Örneğin, beyan kriterlerini karşılayan (iddia ettikleri topraklar üzerinde fiili kısmi veya tam kontrol, bir hük'umet ve kalıcı bir nüfus), ancak devletliği başka hiçbir devlet tarafından tanınmayan varlıklar vardır. Tanınmama genellikle bu oluşumların kendi topraklarının ayrılmaz bir parçası olduğunu iddia eden diğer ülkelerle yaşanan çatışmaların bir sonucudur.[3] Diğer durumlarda, kısmen tanınan iki veya daha fazla devlet aynı toprak parçası üzerinde hak iddia edebilir ve her biri fiilen bu toprak parçasının bir kısmını kontrol edebilir (Çin Cumhuriyeti (Tayvan) ve Çin Halk Cumhuriyeti ile Kuzey Kore ve Güney Kore örneklerinde olduğu gibi). Dünyadaki devletlerin sadece bir azınlığı tarafından tanınan varlıklar, iddialarını meşrulaştırmak için genellikle beyan doktrinine başvururlar.[4]
Pek çok durumda, uluslararası tanımama, ihtilaflı varlığın topraklarında yabancı bir askerî gücün bulunmasından etkilenir ve ülkenin fiili statüsünün tanımlanmasını sorunlu hale getirir. Uluslararası toplum, bu askeri varlığın çok müdahaleci olduğuna karar vererek, varlığı, etkin egemenliğin yabancı güç tarafından elde tutulduğu bir kukla devlete indirgeyebilir.[5] Bu anlamda tarihsel örnekler, Japon liderliğindeki Mançukuo'da[6] ya da İkinci Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında Almanya tarafından yaratılan Slovak Cumhuriyeti ve Bağımsız Hırvatistan Devleti'nde görülebilir. 1996 tarihli Loizidou Davası'nda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Türkiye'yi Kuzey Kıbrıs topraklarında yetki kullandığı için yargılamıştır.[7]
Herhangi bir toprak üzerinde kontrolü olmayan ya da devlet olma kriterlerini kesin olarak karşılamayan ancak en az bir başka devlet tarafından egemen varlıklar olarak tanınan oluşumlar da vardır. Tarihsel olarak bu durum Kutsal Makam (1870-1929); Estonya, Letonya ve Litvanya (Sovyet ilhakı sırasında)[8] ve 1988'de bağımsızlığını ilan ettiği sırada Filistin'de yaşanmıştır. Malta Egemen Askeri Düzeni şu anda bu konumdadır. Talep edilen topraklar üzerinde kontrolü olmayan tanınmayan hükûmetler için sürgündeki hükûmet sayfasına bakınız.